Minister Van Quickenborne en Jef Vermassen: ‘Psychopaten vind je overal: in het bedrijfsleven, de politiek en de media’

In de nasleep van de moord op de 4-jarige Dean dook strafpleiter Jef Vermassen (74) weer op: hij zal de moeder van de kleuter in haar donkerste uren bijstaan. Ook Vincent Van Quickenborne (48) kan desgewenst op enige bijstand rekenen. De liberale minister van Justitie en de schaduwminister maken er geen geheim van dat ze af en toe dingen bij elkaar aftoetsen.

Waar was u toen Dean Verberckmoes werd gevonden?

Vincent Van Quickenborne: “In de Wetstraat 16 voor een overleg rond de coronamaatregelen. Ik heb me even uit de vergadering teruggetrokken toen het nieuws binnenkwam: ik ben zelf vader van kinderen van 5 en 2 jaar. Op zo’n moment denk je ook aan hen.”

Jef Vermassen: “Ik was een dossier voor het hof van assisen aan het voorbereiden. Mijn vrouw zei: ‘Hou je maar klaar, ze komen misschien naar jou toe.’”

Waarom dacht ze dat?

Vermassen: “Als advocaat heb ik de naam voor slachtoffers op te komen. Dan gebeurt het dat mensen je bellen.

“Ik heb ooit meegemaakt dat mensen slaags zijn geraakt in mijn wachtkamer. Ik zei: ‘Wat is hier aan de hand?’ Bleek het om de families van de dader én het slachtoffer te gaan: ze wilden allebei de eersten zijn. Ik heb hen aan de deur gezet.”

Dean Verberckmoes is naar alle waarschijnlijkheid vermoord door Dave D.K., die in het verleden al een kind van 2 had gemarteld en omgebracht. Had de moord op Dean vermeden kunnen worden?

Van Quickenborne: “De dader had zijn volledige straf uitgezeten. Op het moment van zijn veroordeling, in 2010, kon hij voor zijn vergrijp nog niet levenslang ter beschikking worden gesteld. Maar had de moord vermeden kunnen worden? (denkt na) Ik beschouw deze zaak als een wake-upcall voor de mensen, onder wie veel parlementsleden, die om steeds zwaardere straffen roepen. Het gaat niet om langere straffen, het gaat om betere begeleiding. De meeste mensen begrijpen dat wel. Alleen, als zich zo’n dramatische zaak voordoet, zijn we geschokt. Emoties nemen het over. En velen roepen om levenslang of, erger nog, de doodstraf. Ik heb daar begrip voor. Maar intussen hebben we met 144 landen zo’n lange weg afgelegd om de doodstraf af te schaffen. Dan gaan we door één emotionele vloedgolf toch niet terugkeren naar het inhumane beleid van vroeger?”

Is het zoveel humaner iemand levenslang op te sluiten? Als Dave D.K. 75 wordt, zal hij de Belgische staat 2,1 miljoen euro gekost hebben. Een spuitje, zoals in sommige Amerikaanse staten, is in elk geval een goedkoper alternatief.

Van Quickenborne: “In de Verenigde Staten zijn sinds 1973 meer dan 160 mensen geëxecuteerd van wie achteraf bleek dat ze onschuldig waren.”

En hoeveel onschuldige slachtoffers zijn er al gevallen door toedoen van recidiverende moordenaars?

Van Quickenborne: “Met het adagium ‘oog om oog, tand om tand’ keren we terug naar het strafrecht waarin lijfstraffen gangbaar waren, en familieleden werden gestraft, omdat de daders spoorloos bleken. Willen we daar terug naartoe? Het idee dat zware straffen afschrikken, klopt niet. De VS hebben, ondanks hun repressieve beleid, twee miljoen mensen in de gevangenis zitten. Het blijft één van de meest gewelddadige westerse landen.”

Vermassen: “Het is een contradictie om een moordenaar te vermoorden als straf. De doodstraf lost niets op.”

Hoeveel gevaarlijke types als Dave D.K. lopen er nog vrij rond zonder enige opvolging door de overheid?

Van Quickenborne: “Dat kunnen we niet weten. De Belgische gevangenispopulatie bestaat uit bijna 11.000 mensen. De helft heeft psychologische begeleiding nodig, maar krijgt die zelden. Daardoor zijn onze gevangenissen vandaag een leerschool voor criminaliteit.

“Ik heb twaalf van de vijfendertig Belgische gevangenissen bezocht. Het zijn nog altijd instellingen waar mensen, zoals in de 19de eeuw, worden geïsoleerd in de hoop dat ze tot inzicht komen en als betere burgers naar de maatschappij terugkeren. Zelfs de gevangenis van Dendermonde, die dit jaar opent, is nog gebouwd volgens het principe van centraal toezicht. Het gevolg is dat mensen pas worden begeleid op het moment dat ze bijna vrijkomen. Dat moet dringend anders, of de problemen blijven zich herhalen. Maar in dit land weet men zelfs niet hoeveel recidive er is.”

70 procent, toch?

Van Quickenborne: “Het ene onderzoek heeft het over 70 procent, het andere over 60. We weten het niet precies: er is geen geld om het te monitoren.”

Vermassen: “Van een cliënt in Leuven-Centraal vernam ik ooit dat een medegedetineerde gruwelijke plannen had bij zijn vrijlating. Ik bracht de gevangenisdirecteur op de hoogte, maar men geloofde me niet. De gedetineerde zou zijn plaats wel weer vinden in de samenleving, klonk het. Hij had zelfs een baan als schilder in het vooruitzicht. Binnen de kortste keren heeft die man weer een vrouw vermoord. Ik bedoel maar: je moet dergelijke informatie ook wíllen gebruiken.”

Van Quickenborne: “In de nieuwe gevangenis van Haren zullen voor het eerst detentiebegeleiders worden ingezet. Die werken vanaf de eerste dag van opsluiting een individueel plan uit voor elke gedetineerde: vorming, opleiding, behandeling, sollicitatie, werk. Ze bereiden mensen voor op hun voorwaardelijke invrijheidsstelling. Afgelopen zomer zijn we van start gegaan met veroordeelden voor terreur. De volgende groep zullen seksueel delinquenten zijn.”

Gaat u ervan uit dat elke gedetineerde te genezen is?

Van Quickenborne: “Natuurlijk niet. Er zijn ongeneeslijke, onbehandelbare psychopaten. Maar die kleine groep mag ons niet beletten het strafstelsel te hervormen. Psychopaten moet je levenslang opsluiten of opvolgen. In Bierbeek heb je al een long stay voor geïnterneerden (geesteszieken die een misdaad hebben begaan, red.). Daar zit ook een serieverkrachter voor de rest van zijn dagen (Frank Van Den Bleeken, die op tv om euthanasie vroeg, red.).

“Ik aanvaard het fatalisme niet waarmee sommige psychiaters, naar aanleiding van de zaak-Dean, over de onbehandelbaren in onze gevangenissen spreken. Alsof het hopeloos is om gedetineerden te begeleiden. In een beschaafde samenleving kan dat niet het antwoord zijn. Je gaat met gedetineerden aan de slag, en je ziet wat er mogelijk is. Voor de behandelbaren bouwen we nieuwe forensische psychiatrische centra, voor de onbehandelbaren een long stay. Maar dat kost geld en vergt politieke moed.”

FABELTJESLAND

Nog even over de hoofdverdachte in de zaak-Dean: Dave D.K.. Hij deed het goed na zijn vrijlating, werkte in de bouw, tot hij uitviel met een voetblessure. Hij begon weer drugs te gebruiken en sloeg toe. Zijn zulke details wel vaker een trigger?

Vermassen: “Ik kan, als raadsman van één van de betrokken partijen, slechts in het algemeen antwoorden. De vraag is: heb je met een psychopaat te maken of niet? Een psychopaat is zó narcistisch dat hij andere mensen als gebruiksvoorwerpen beschouwt. Hij windt iedereen om zijn vinger. Net als een baby leeft hij uitsluitend voor zijn eigen voldoening. Maar als hij een hinderpaal op zijn weg ontmoet, kan hij brutaal uit de hoek komen.

“Psychopaten vind je overal: in de advocatuur, de politiek, het bedrijfsleven, de media. Velen doen het erg goed.”

Van Quickenborne: “Is er een psychopaat in de zaal? (lacht)”

Vermassen: “(onbewogen) Daarvoor moet je het oog van een specialist hebben. Of de standaardtest van de Canadese psycholoog Robert Hare afvinken – hij is de grootste expert op dat vlak.

“De minister heeft gelijk: je mag je gevangenisbeleid niet op een groepje kernpsychopaten afstemmen, ondanks de roep van de straat. Een gevangenisstraf is vrijheidsberoving. Dat is al ontzettend ingrijpend, dat effect hoef je niet aan te dikken.

“We zouden beter een voorbeeld nemen aan de Scandinaviërs. Zij laten het leven in de gevangenis zo weinig mogelijk afwijken van het leven daarbuiten. Zo verklein je later de stap naar de vrijheid. Wij doen net het omgekeerde: wij pakken gevangenen ongeveer alles af.”

Meneer Van Quickenborne, u wilt naar Noors model detentiehuizen laten optrekken waar maximaal vijftig gedetineerden met elkaar samenleven. Maar in Noorwegen staan die huizen op eilanden, wij hebben die niet. Hier komen de huizen in de stad te staan.

Van Quickenborne: “Het Noorse idee is dat je gedetineerden zo dicht mogelijk bij de samenleving houdt. In dat opzicht is een huis meer geschikt dan een gevangenis. Je begeleidt er mensen vanaf de eerste dag, waardoor de kans op recidive sterk afneemt: in Noorwegen gaat het om 30 procent. Nu, detentiehuizen roepen veel weerstand op bij de plaatselijke bevolking. Daarom steek ik mijn nek uit, en komt het eerste in mijn stad, Kortrijk. Op de infoavond heeft het gestormd. Maar na afloop bleef een derde van de aanwezigen hangen om na te kaarten, omdat ze het toch een interessant idee vonden. Ik ben ervan overtuigd dat buurtbewoners na twee jaar vrijwilligerswerk gaan doen in zo’n detentiehuis.

“In ons land heb je al twee soortgelijke projecten: transitiehuizen, waar gedetineerden aan het eind van hun straf naartoe komen om samen te koken, te poetsen en werk te zoeken. Ik heb het transitiehuis in Mechelen bezocht. ‘Waar solliciteren jullie?’ vroeg ik. Bijna allemaal bij de Action, zeiden ze. (lacht)”

Krijgen pedofielen en verkrachters ook een onderkomen in zo’n detentiehuis?

Van Quickenborne: “Veroordeelden voor zedenfeiten of terreur komen er in de eerste fase niet in. Wel kortgestraften die nu met een elektronische enkelband rondlopen. Wie minder dan drie jaar cel heeft gekregen, zal op die manier toch enkele maanden zitten.”

Klinkt mooi, maar de realiteit is dat onze gevangenissen al jarenlang overvol zitten.

Vermassen: “Mensen zitten soms met vier in een cel. En in Brussel doen ze hun gevoeg op een pispot. Dat is niet meer van deze tijd. Natuurlijk, het kan altijd erger: in Rwanda werden honderden Hutu-moordenaars jarenlang in een hangar opgesloten.”

De levensomstandigheden in de Belgische gevangenissen zijn de slechtste in heel Europa, op Italië na.

Van Quickenborne: “De rapporten zijn niet goed. Er zitten ook te veel geïnterneerden in de gevangenis.”

Vermassen: “Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeelt ons land om de haverklap: geïnterneerden horen niet thuis in een gevangenis.”

Van Quickenborne: “(zucht) Er worden drie nieuwe forensisch psychiatrische centra gebouwd, maar dat kost tijd. Dat is het drama van dit land. Het duurt een eeuwigheid voor je dingen kunt realiseren. Het heeft twintig jaar geduurd voor de gevangenis van Dendermonde er stond. Gelukkig kunnen we voor de detentiehuizen beroep doen op bestaande infrastructuur.”

Vermassen: “De halfopen gevangenis van Hoogstraten is een interessante case: daar leven gedetineerden in een kasteel, waar ze overdag een stiel leren. Eigenlijk zijn de gedetineerden daar kasteelheren. (lacht) Wie probeert te ontsnappen, mag daar niet meer blijven. Dat is de zwaarste straf.”

Van Quickenborne: “Dat is hetzelfde model als in Ruiselede, waar nu ophef over is ontstaan, omdat Dave D.K. daar een poos heeft doorgebracht – nadat vier psychiatrische instellingen hadden geweigerd hem op te nemen. D.K. is daar afgekickt en heeft er met een heftruck leren rijden. Dat is niet verkeerd. Maar het is geen garantie voor een vlekkeloze terugkeer naar de maatschappij.”

Maar gelooft u dat u de overbevolking in onze gevangenissen gaat oplossen?

Van Quickenborne: “Wie dat belooft, weet niet wat hij zegt. Gelukkig hebben we perspectief: over een jaar of zeven hebben we 2.440 nieuwe plaatsen. Maar dat zal niet alles oplossen. Onze visie op strafrecht moet totaal anders: weg met de eindeloze inflatie van de strafmaat. Rechters geven steeds zwaardere straffen, omdat ze weten dat celstraffen tot 36 maanden nu toch niet worden uitgevoerd. Ze geven een dader minstens 37 maanden, omdat hij anders geen dag vastzit. Dáárom moeten we de korte straffen effectief uitvoeren.”

Waardoor nog meer mensen in de gevangenis komen te zitten.

Van Quickenborne: “Op korte termijn. Maar uiteindelijk zal het systeem worden ontlast. Nederland gaat veel rationeler om met straffen: daar heb je geen probleem van overbevolking.”

Vermassen: “Ze geven daar lichtere straffen.”

Van Quickenborne: “We moeten ook het strafwetboek uit 1867 herschrijven. Heb je dat al eens van dichtbij bekeken? Voor werkelijk álles krijg je een gevangenisstraf, zelfs voor een corona-overtreding.”

DRANK IN DE MAN

Chirurg Jeff Hoeyberghs krijgt tien maanden cel, waarvan de helft met uitstel, voor seksistische uitspraken.

Van Quickenborne: “Laat die man enkele maanden meedraaien in Payoke (opvangcentrum voor prostituees en slachtoffers van mensenhandel, red.) en hij zal wel zien hoe vrouwen in deze samenleving nog altijd worden uitgebuit.”

Volgens uw plan om ook korte straffen uit te voeren zou Hoeyberghs vijf maanden achter de tralies verdwijnen.

Van Quickenborne: “Nee, volgens het nieuwe strafwetboek is er geen celstraf voor dergelijke feiten.”

We willen u niet ontmoedigen, maar tien jaar geleden beweerde uw partijgenote Annemie Turtelboom ook al dat ze gevangenisstraffen tot drie jaar zou laten uitvoeren. Er kwam niets van in huis.

Van Quickenborne: “’t Is makkelijk om je voorgangers te bekritiseren. Níémand kan dit departement in één legislatuur veranderen. Maar ik wil de tanker keren, zodat mensen over tien jaar kunnen zeggen: toen, onder Van Quickenborne, is er iets wezenlijks veranderd.”

U hebt de uitvoering van de korte straffen zelf ook al uitgesteld. De maatregel was oorspronkelijk voor eind 2021 aangekondigd.

Van Quickenborne: “Beseft u wat voor impact corona op de gevangenissen heeft? Op een bepaald moment was 25 procent van het personeel out. Dan kun je de korte straffen niet uitvoeren. Maar op 1 juni is het zover.”

Meneer Vermassen, gaat minister Van Quickenborne de tanker laten keren?

Vermassen: “Justitie is een kruiwagen met een vierkant wiel. Duw die maar voort, hè. Maar hij duwt hard, en dat apprecieer ik.

“Het zal nog wel even duren voor alles opgelost is. Eén voorbeeld: we hebben haast geen goede gerechtspsychiaters meer. Ze krijgen te weinig of te laat betaald, en intussen zijn sommigen opgestapt. Het gevolg is dat tweederangspsychiaters nu de dienst uitmaken.

“In Nederland trekken psychiaters minstens honderd uur uit om te bekijken of een beschuldigde toerekeningsvatbaar is. Hier gebeurt dat soms op basis van een gesprek van een half uur.”

Van Quickenborne: “Daar komt verandering in. In de nieuwe gevangenis van Haren komt een observatiecentrum naar het voorbeeld van het Nederlandse Pieter Baan Centrum.

“In het nieuwe strafwetboek zullen we ook niet meer uitsluitend spreken over mensen die ‘toerekeningsvatbaar’ of ‘niet toerekeningsvatbaar’ zijn. ‘Verminderd toerekeningsvatbaar’ is voortaan ook een categorie, waardoor veroordeelden gestraft én begeleid kunnen worden.”

Vermassen: “Een goede zaak.”

U hebt alles uit de kast gehaald om Kim De Gelder, de killer van kinderdagverblijf Fabeltjesland, toerekeningsvatbaar te laten verklaren. In de gevangenis bleek hij níét toerekeningsvatbaar. Uw ex-cliënte Laurence Van Bree, de moeder van de vermoorde Luna, zei in De Morgen dat ‘advocaten de best betaalde leugenaars ter wereld’ zijn.

Vermassen: “In het vooronderzoek was De Gelder zeer manipulatief. Hij speelde spelletjes en deed alsof hij gek was. Soms zat hij urenlang naakt in zijn cel, maar zodra de cipier kwam melden dat er bezoek was, trok hij snel zijn kleren aan. Op het moment van het proces verklaarden de psychiaters, die waren aangesteld door de onderzoeksrechter, hem toerekeningsvatbaar. Ik heb toen met de families van de slachtoffers voor wie ik optrad, een veertigtal mensen, overlegd: ‘Stel dat wij De Gelder ontoerekeningsvatbaar laten verklaren, en hij heeft een nummertje opgevoerd, dan laat de psychiatrie hem snel vrij en staat hij op vrije voeten.’ Dat wilden we vermijden. De Gelder ís een psychopaat, maar die gevangenisstraf was een vangnet.”

Richten psychopaten soms ook hun pijlen op jullie?

Vermassen: “Ja. Ik heb al een paar keer bescherming gekregen.”

Van Quickenborne: “Ik ook. Bij mij had het niets met psychopaten te maken, maar met types uit het dossier Sky-ECC.”

Heeft dat een grote impact op jullie leven?

Van Quickenborne: “Mijn vrouw lijdt er het meest onder. Ik probeer het te rationaliseren, maar het komt akelig dichtbij.”

Vermassen: “Als advocaat heb ik vrouwen verdedigd die tijdens het joggen zijn verkracht en bijna vermoord. Het gezicht van één van hen was verschrikkelijk toegetakeld: tanden uitgeslagen, neus gebroken. Dus als mijn dochters gaan joggen, zeg ik: ‘Ga niet alleen naar buiten.’ Misschien ben ik overbezorgd.”

Seksuele agressie en intimidatie staan hoog op de agenda van uw kabinet. In Nederland wond de natie zich op over The Voice of Holland. In België maakten we soortgelijke dingen mee. Is er veel veranderd?

Van Quickenborne: “Ja, de bereidheid om daders aan te geven is toegenomen, net als de sociale controle. Mensen beseffen ook beter wat de grens van toelaatbaar gedrag is. Vroeger was geweld of bedreiging een vereiste voor aantasting van de seksuele eerbaarheid. In het nieuwe seksueel strafrecht is toestemming het cruciale begrip. Toestemming kun je op elk moment intrekken.

“In de zorgcentra stromen de aangiftes binnen. Dat betekent niet per se dat er meer geweld is, het komt vooral meer naar boven.”

Vermassen: “Vergis u niet: veel zaken komen níét naar boven, omdat er geen aangifte wordt gedaan. De schaamte is er nog altijd. Slachtoffers blijven bang voor het onterechte verwijt dat ze het zelf hebben uitgelokt.”

Mannen zijn de afgelopen jaren bewuster gemaakt van hun houding tegenover vrouwen. Hebben jullie een clean sheet? Of zijn er dingen waarvan jullie nu spijt hebben?

Van Quickenborne: “Ik heb vroeger, als student in Leuven, met iets te veel drank in de man, dingen gedaan die niet door de beugel konden.”

Hebt u het nu over dooprituelen?

Van Quickenborne: “Nee, ik heb soms vrouwen op café lastiggevallen omdat ik te veel ophad. Daar trek ik nu een duidelijker lijn. Pas op, ik pleit niet voor een saaie samenleving: er is niets mis met flirten of een berichtje sturen. Seksualiteit blijft één van de mooiste dingen in ons leven. Maar als je merkt dat de ander er geen zin in heeft, moet je ophouden.”

Vermassen: “Ik ben ook voorzichtiger geworden. Jonge vrouwen zal ik nooit alleen op kantoor ontvangen. Er moet altijd een andere medewerker aanwezig zijn, bij voorkeur een vrouw. Anders vertrouw ik het niet. De tegenpartij kan van de maffia zijn, die een vrouw op je afstuurt met de bedoeling om haar vijf minuten later gillend naar buiten te laten lopen: ‘Hij heeft me geattaqueerd!’ ’s Avonds komt dat op tv, ’s anderendaags staat het in de krant. En je bent eraan, hè.

“Toen ik vroeger voor het hof van beroep in Gent pleitte, ging ik tussen de pleidooien weleens een koffie drinken in een bakkerij om de hoek. Als er een kind langs mijn tafeltje liep, gaf ik het mijn praline. Nu durf ik dat niet meer, je weet nooit waarvan ze je zullen betichten.”

MEVROUW VERHOFSTADT

Zouden jullie eens voor een jaar van job willen wisselen?

Van Quickenborne: “Ik ben, kort nadat ik als jurist was afgestudeerd, een poosje advocaat geweest. Ik heb bewondering voor wat Jef Vermassen doet: hij kan pleiten.”

Vermassen: “(snel) Dat kunt gij ook!”

Van Quickenborne: “Maar ik heb voor de politiek gekozen, omdat ik me niet door de wet wil laten begrenzen. Ik wil dieper graven, te weten komen waarom de wet de wet is. En of het de best mogelijke wet is.”

Vermassen: “Mij interesseert ook niet zozeer wát iemand heeft gedaan, maar waaróm. Als je dat tijdens een proces kunt ontrafelen, kom je tot nieuwe inzichten. Het mooiste compliment heb ik gekregen op het proces van moordenaars Freddy Horion en Roland Feneulle. Een broer van één van de slachtoffers kwam achteraf naar me toe: ‘Bedankt voor uw pleidooi.’ Ik zeg: ‘U vergist zich: ik sta aan de andere kant.’ ‘Nee,’ zei hij, ‘ik ben naar dit proces gekomen om te proberen te begrijpen wat er is gebeurd. En ik heb het nu begrepen.’”

Maar één jaartje als minister van Justitie: wat denkt u?

Vermassen: “Guy Verhofstadt heeft mij indertijd gevraagd om minister van Justitie te worden.”

Waarom hebt u niet gesprongen?

Vermassen: “Mijn beste vrienden zeiden allemaal hetzelfde: ‘Doe het niet, Jef. Ge zijt er niet voor gemaakt.’ Ik werk graag in een goede ploeg, die achter me staat. Maar luister eens naar politici aan het einde van hun carrière. ‘Je hebt politieke vijanden,’ zeggen ze, ‘maar niets is erger dan de politieke vrienden in je partij.’ (wijst naar Van Quickenborne) Hoeveel partijgenoten zouden niet jaloers zijn op zijn stoel en hem er bij de eerste gelegenheid af duwen?

“Verhofstadt heeft lang aangedrongen. Ik heb veel van zijn beste wijnen mogen drinken. Maar het grappige is: zijn vrouw probeerde hem van zijn plan af te brengen. ‘Doe dat die mens niet aan.’ ‘Moei je er niet mee’, zei Guy dan. (lacht)

“Ik heb in de loop van mijn professionele carrière goede gesprekken gevoerd met verscheidene ministers van Justitie. Met Vincent, met Stefaan De Clerck (CD&V). Met Marc Verwilghen (Open Vld) hoefde dat niet, die wist alles beter.”

Van Quickenborne: “Mag ik even terugkomen op dat ploeggevoel? Maak daar geen karikatuur van. Ik ben nu vicepremier, Alexander De Croo (Open Vld) is premier: volgens de Wetstraat-logica horen wij lijnrecht tegenover elkaar te staan. Niets is minder waar: Alexander is een fantastische tiep om mee samen te werken.”

Logisch, u zat allebei in het kamp van Egbert Lachaert bij de voorzittersverkiezingen van Open VLD. Er was ook een ander kamp.

Van Quickenborne: “In the heat of the moment is er strijd geweest tussen Bart Tommelein en mezelf. Maar dat is tijdens een etentje in Oostende bijgelegd. In de politiek kun je wel degelijk samenwerken aan een groter doel. Ik heb niet het gevoel dat partijgenoten mijn stoel willen overnemen. Niemand wil dat. Véél te moeilijk. (lacht)”

Vermassen: “U zit op de elektrische stoel van de regering.”

Jullie spreken elkaar soms over het dossier van de Bende van Nijvel, waarin meester Vermassen slachtoffer David Van de Steen verdedigt. De verjaringstermijn zal worden verlengd tot na 2025. Maar heeft dat nog zin na het spektakel van enkele weken geleden? Ex-gangster Alain Moussa beweerde op sociale media dat hij met Philippe De Staercke en Dominique Salesse deel had uitgemaakt van de Bende. Hij werd gearresteerd en achteraf moest hij van de speurders zijn excuses aanbieden tegenover de andere twee.

Vermassen: “Ik heb mijn verontwaardiging uitgesproken: ‘Sinds wanneer moet je je verontschuldigen tegenover beroepscriminelen?’ Moussa kon zijn beschuldigingen blijkbaar niet hard maken. Oké, maar dat heb ik al duizend keer meegemaakt. Mijn conclusie is: de speurders staan nog altijd onder druk.

“De federaal magistraat (Marianne Cappelle, red.) doet haar uiterste best: ik twijfel niet aan haar oprechtheid. Maar het gerechtelijk systeem in Wallonië is rot. Dat is ook de reden waarom het dossier indertijd naar ginds is verhuisd: de onderzoeksrechter van het parket van Dendermonde dreigde te dicht bij de waarheid te komen. Er zijn binnen Justitie belangen waar je geen vat op hebt.”

Alain Moussa zou in september 1985 hebben deelgenomen aan de raid op de Delhaize van Overijse en een kind hebben vermoord.

Vermassen: “Geen commentaar.”

Is het systeem rot, meneer de minister?

Van Quickenborne: “Nu het dossier in handen is van het federaal parket, wordt de zaak ernstig behandeld. Ik ken de betrokken magistraat persoonlijk. Ze geeft me signalen dat het dossier nog op te lossen is. Maar het is jarenlang mismeesterd.”

Terug naar vandaag: er is veel boosheid in de samenleving. Mensen hebben het gehad met de coronamaatregelen. Ze betalen zich blauw aan energiefacturen. Ze geloven niet meer in wetenschap, media, politiek. Wat is er aan de hand?

Vermassen: “Mensen zijn extreem geïndividualiseerd. In mijn eerste boek, ‘Moordenaars en hun motieven’, heb ik daar een term voor bedacht: de samenleving is gepsychopatiseerd. De doorsneemens begint steeds meer op een psychopaat te lijken, die uitsluitend voor zichzelf leeft. Tot er zich weer eens een elektriciteitspanne voordoet en we beseffen dat we niet zonder elkaar kunnen.

“(zucht) Ik heb moeite met de sociale media. Voor mij is het een vuile rivier die doorheen onze levens stroomt: mensen kieperen er hun afval in. Weet u dat er haatgroepen tegen mij zijn opgericht? Gelukkig heb ik geen computer.”

Hoe kent u de sociale media dan?

Vermassen: “Via mijn medewerkers, die ze wel gebruiken. En ik verdedig de nabestaanden van een paar jongelui die zich van het leven hebben beroofd, omdat er expliciete foto’s van hen op het internet zijn verschenen.”

Politicoloog Carl Devos waarschuwde laatst in Humo dat we met de federale verkiezingen van 2024 afstevenen op ‘de zwartste zondag’.

Van Quickenborne: “We leven in gepolariseerde tijden, met algoritmes van sociale media die de interne spanningen opdrijven. Maar daarom is Vivaldi niet de regering van de laatste kans. Ik deel het pessimisme niet. Er is nog veel warmte in deze samenleving, die te weinig aandacht krijgt. Het klopt dat mensen individualistischer zijn geworden: ze stemmen niet meer automatisch op dezelfde partij als hun ouders. Maar is dat verkeerd?”

Vermassen: “(hoofdschuddend) «We zijn terminaal verwend. We mopperen over kleine ongemakken, waarin we een bedreiging van onze welstand zien. Maar het probleem is: een verwaarloosde mens kun je nog helpen, een verwende niet.”

© Humo