‘Mijn zusje hoort niet in de gevangenis’: op zoek naar de ware ziel van tafelschuimster Nadine W.

We hebben afgesproken op een terrasje in het centrum van Brugge. Twee uur later, bij het afscheid, duldt ze geen tegenspraak. “Ik betaal de koffies.” Zucht: “Tafelschuimster, mijn God. Ik had het woord zelfs nog nooit gehoord.”

Minstens 120 keer liet Nadine W. zich in een West- of Oost-Vlaams restaurant een portie kaaskroketten, een croque-monsieur of een loempia voorschotelen, waarna ze tegen de ober zei dat ze niet kon betalen. Werd de politie erbij gehaald, dan liet ze zich willoos afvoeren. Voor tafelschuimerij – maximumstraf 3 maanden cel – moet je niet naar de gevangenis. Normaal gezien niet.

Poging te veel

Het getal 120 slaat op het aantal uitbaters dat de politie belde. Daarachter zit meer dan vermoedelijk nog een aanzienlijke dark number van anderen die er verder geen gedoe over wilden. Nadine W., zo lijkt het, ging meer dan een jaar lang meermaals per week gratis tafelen. Voor zover bekend, ontliep ze de confrontatie met de ober nooit. Ze bleef altijd rustig zitten tot die de rekening bracht, en zei dan: “Ik heb geen geld.”

De klachten, eerst 28 in getal, uiteindelijk ontelbaar veel, werden per gerechtelijk arrondissement gestapeld. Nadine W. werd opgeroepen om te verschijnen voor de rechtbank, maar op de middag van de zitting koos ze dan een tafeltje in een bistro en bestelde opnieuw een croque-monsieur of een loempia. Verstekvonnissen stapelden zich op, maar konden niet worden betekend omdat ze geen adres had. “Ze lacht met justitie”, schamperde de Brugse procureur in De Krant van West-Vlaanderen.

Op 16 juli werd Nadine W. in Gent gearresteerd bij haar poging te veel. Bij het parket in Veurne kreeg procureur Filiep Jodts het zo geregeld dat alle uitgesproken vonnissen in de politiecel werden betekend en bij elkaar opgeteld. De procureur merkte achteraf fijntjes op dat “mevrouw geen bijstand van een advocaat wenst” en “schijnbaar verzaakt aan haar recht om beroep aan te tekenen”.

Nadine W. zit nu al twee maanden in de gevangenis van Brugge. Daar had advocaat Peter Gonnissen eind juli voor het eerst contact met haar.

Peter Gonnissen: “Haar teller staat nu op zeven jaar. Zeven jaar effectieve gevangenisstraf. Kunt u zich dat voorstellen? Ik heb het nagerekend. Het waren bijna altijd croque-monsieurs, kaaskroketten, broodjes, croissants, cola’s, koffies en occasioneel een dame blanche. We spreken over rekeningen van meestal 15, uitzonderlijk 20 of 30 euro. Samen goed voor een totaal van 3.500 euro. Ik dacht al eens: kunnen we geen crowdfunding doen? Helaas: er zijn ook geldboetes uitgesproken. Bij niet-betaling, en ze bezit letterlijk niets, worden dat vervangende gevangenisstraffen.

“Haar situatie is uitzichtloos. Het enige wat ons nog rest, is dit. Vertellen. Over wie zij is.”

‘Mooi meisje’

Nadine W. wordt op 14 april 1970 geboren. Ze groeit op in Oostkerke, bij Damme.

Haar zus: “Wij waren met z’n tweeën. Nadine is zes jaar jonger dan ik. We zijn naar school gegaan in Sint-Kruis. Toen ze 13 was, zag mijn mama dat er iets aan het veranderen was bij Nadine. Ze at niet meer, kreeg geen hap meer binnen. Sloot zich af. Mijn mama is met haar naar psychiater Elisabeth Bollen in Zedelgem gegaan. Die zei: ‘Uw dochter heeft psychoses.’ In die tijd werd over zoiets niet veel gesproken. Men kende dat zo nog niet.”

Een communiefoto toont een klassiek Vlaams gezin in de vroege jaren tachtig. Nadine staat rechts op een foto, met een verbeten trekje op het gezicht. Ze lijkt zich te willen verplichten tot de obligate glimlach.

“Nadine is toen in het Sint-Franciscus Xaverius (afdeling psychiatrie-psychosomatiek van het AZ Brugge, DDC) onder dwang intraveneus gevoed, kreeg medicatie, en ging er snel weer op vooruit. Men stelde een opname van een jaar voor, in een instelling in Gent, om het probleem ten gronde aan te pakken. Mijn mama voelde daar weinig voor, Nadine nog minder.

“Was dat advies toen maar gevolgd.

“Nadine beëindigde op haar negentiende met een jaar vertraging haar technisch onderwijs. De psychoses kwamen af en toe terug. Je kon de symptomen zien in haar ogen, je hoorde haar stem veranderen. Ze begon zich te krabben, at niks meer, sloot zich af. Ze praatte tegen zichzelf. Wij herkenden het na een tijdje, mijn mama wist wat ze moest doen. Het kon alleen met gedwongen hulp, want zodra de psychoses kwamen, zei Nadine tegen alles nee. Er waren nog twee andere artsen die haar van nabij opvolgden, maar die zijn intussen overleden.

“Op haar drieëntwintigste is Nadine alleen gaan wonen. Ze had een vriend. Zij had haar studiootje in Brugge, hij woonde in Assebroek. Nadine werkte in hotels. Ze poetste kamers. Op advies van de psychiater werkte ze halftijds. Voor de andere helft stond ze op de ziekenkas.

“Ze deed haar werk graag. Als het nodig was, maakte ze lange dagen. Ze was een beetje een kind van de horeca. Dat is een apart wereldje, hier in Brugge. De stad leeft van het toerisme, en ik hoor haar nog zeggen: ‘Ik word daar gelukkig van, mensen in het station te zien aankomen met hun valiezen.’

“Nadine was een mooi meisje, erg gesteld op hoe ze eruitzag. U kunt zich dat niet voorstellen als u enkel de snapshots hebt die die restauranthouders van haar hebben gemaakt. Die foto’s verschenen in de kranten, met een balkje of een raster voor haar ogen.

“Ik vond het een beetje een schandpaal. Als ik dat mag zeggen.”

Miskraam

Haar relatie loopt stuk. Het is 2004.

“Ze belde. In tranen. De psychoses kwamen terug, heel hevig. Ze hallucineerde de hele tijd, kon niet meer functioneren en verloor haar baan. Ik heb haar een tijdje in huis genomen. Mijn moeder vond een specialist in Roeselare waar ze elke week naartoe kon. Hoelang heeft het toen geduurd? Drie weken? Intraveneus voeden, medicatie, erover waken dat ze naar die specialist bleef gaan. Ik zeg niet dat het makkelijk te behandelen is, maar het is te behandelen.

“Nadine is in Roeselare gaan wonen. Ik heb haar helpen verhuizen. Ze leerde opnieuw iemand kennen. Een knappe gast, echt waar. Ze heeft in haar leven een paar vriendjes gehad, niet veel. Nadine was nogal kieskeurig, ze was niet zo makkelijk te krijgen. (lacht) Hij drinkt te veel pintjes? Hm. Een joint? Was ze radicaal tegen. Met die ene gast in Roeselare was het serieus, dat zagen we. Ze bracht ’m mee naar onze ouders. Dat betekende iets.

“Op een dag stuurde ze een sms’je: ‘Ik ben zwanger!’ Wat later nog eentje: ‘Het is een jongetje!’ Nadine wilde dolgraag kindjes. Trouwen en kinderen krijgen, dat was haar droom. Niet zo lang na dat tweede sms’je belde ze. Haar vriend, de aanstaande papa, was verongelukt op de E40. Dood.

“Toen kreeg ze haar miskraam. Ze was iets meer dan drie maanden ver.”

Nadine W. gaat een jaar in Gent wonen, keert terug naar Roeselare en wordt daar eind 2009 uit haar studio gezet. Ze heeft er de boel kort en klein geslagen.

“Er waren al eerder klachten geweest van de buren. Mijn ouders hebben haar weer in huis genomen. Opnieuw: het hele proces van intraveneuze voeding, erop toezien dat ze haar medicijnen nam. En weer kregen ze haar erdoor. Nadine kocht een hondje, een maltezertje. Ze was dol op ’m. Ze kon uren met haar hondje langs het strand wandelen. Dat bracht haar rust.

“Het hondje kreeg kanker. Nadine is weer gaan werken, heeft overuren gedraaid en fortuinen gespendeerd aan zinloze behandelingen. Het hondje stierf. Ze was er kapot van. Ik vroeg: ‘Zal ik een ander hondje voor je halen?’ Ze knikte nee, ze wilde zich niet nog eens blootstellen aan dit verdriet.

“Mijn moeder is gaan dementeren. Degene die het alertst was, die altijd als eerste de symptomen zag, viel langzaamaan weg. Zoiets gaat niet van vandaag op morgen. Je laat het besef eerst niet toe. Nadine kon er totaal niet mee om, dat mama ziek werd.”

Handicap

In 2015 is Nadine W. een tijdje dakloos. Ze wordt gedwongen opgenomen in de psychiatrische afdeling van het Onze-Lieve-Vrouw-ziekenhuis (OLV) in Brugge. Ze krijgt hulp van maatschappelijk werkers bij het OCMW in Brugge. Die brengen haar dossier bij de dienst ‘Personen met een Handicap’ in orde. Doordat ze een tijdje geen adres had, is haar uitkering geschrapt. Ze wordt tijdelijk gedomicilieerd bij het OCMW, en vanaf 1 maart 2016 ontvangt ze opnieuw een uitkering.

“Zakte ze weg in een nieuwe psychose, dan verwaarloosde ze alles, ook haar administratie. Er moest iemand zijn die het voor haar deed. Ze is in Oostende in een appartementje aan de Koningstraat gaan wonen, en het ging al snel weer mis. Ze kon er zich niet meer toe brengen om ons mama te bezoeken, zonderde zich weer af. Nachtelijke scènes en lawaai. Klachten van de buren. Ze stookten elkaar op om klacht in te dienen tegen die zottin in het gebouw.

“In Oostende was er een aardige wijkagent. Hij belde vaak: ‘Maar allee, dat meistsje heeft hulp nodig!’ Het is niet ik die zeg dat ze een psychische stoornis heeft. Ze heeft een erkende handicap, kreeg een uitkering.”

OCMW Oostende

Haar dossier bij het OCMW in Oostende vermeldt op 13 maart 2017 ‘afvoering van ambtswege’. Nadine W. is alweer haar adres kwijt, en dus ook haar uitkering. Het dossier zegt: ‘Moeilijke communicatie met mevrouw omwille van constante psychoses.’

Het OCMW bezorgt haar een referentieadres. Er volgt een nieuwe crisis, een nieuwe gedwongen opname in het OLV in Brugge. Daar loopt Nadine W. in augustus 2017 weg. Dat is nu eenmaal kenmerkend voor mensen met psychoses. Ze weigeren hun medicatie te nemen, duwen aangeboden hulp van zich weg. Haar moeder is er rond die tijd niet meer.

Peter Gonnissen: “Vanaf dat moment is zij dakloos. Zwerft zij zo’n beetje rond. Ze heeft een tijdje geseind gestaan bij de politie.”

Zus: “Volgens wat we nu weten, was ze met niks meer in orde. Gewoon, dolend door de straten. Ook ik wist haar niet meer te bereiken.”

Als maatschappelijk werkster Kimberly Cuylle bij het OCMW in Oostende eind 2018 in de krant leest over de onverbeterlijke tafelschuimster aka ‘de schrik van de horeca’, verstuurt ze intern een mail.

Ze schrijft: “Bij haar aanvraag was duidelijk dat er geen communicatie met mevrouw mogelijk was. Ze gebruikte verschillende stemmen, sprak tegen verschillende stemmen in haar hoofd. Na overleg met de psycholoog van onze dienst, werd de psychiater van het AZ Sint-Jan gecontacteerd. Hij kwam op de dienst en nam haar mee. Ze werd overgebracht naar AZ Damiaan. Ik ben geen dokter, maar wel van oordeel dat mevrouw psychische of psychiatrische hulp nodig heeft. Door haar medische toestand ziet ze dit zelf niet in.”

Gebroken bierglas

Nadine W. heeft in 2018 even een slaapplaats bij iemand in Bredene, verdient wat bij als poetsvrouw, maar ook dat gaat weer mis. Ze wordt in de nazomer van dat jaar een hit op sociale media. In Blankenberge begint een lokale politicus van Open Vld een Whatsapp-groep: als deze vrouw uw zaak binnenkomt, waarschuw dan iedereen.

Zus: “Ik kreeg af en toe telefoon van de politie: ‘Bent u de zus van Nadine W.?’ Ja, waarover gaat het? ‘Dat mogen we vanwege ons beroepsgeheim niet zeggen.’ Ik naar de politie. Kom daar aan. Ze hebben haar intussen weer laten gaan. Waar is ze? Niemand die het weet.

“Er was één agent, in Kortrijk, die wel tijd nam. Uw zus, zei hij, gaat elke dag op restaurant en betaalt nooit. Hij zei, letterlijk: ‘Als ze nu eens de ober een duw zou geven of een gebroken bierglas in iemands gezicht zou draaien.’ Dan, legde hij uit, waren de vereisten aanwezig om haar via de vrederechter te laten colloqueren. Dat zou de zaken hebben vergemakkelijkt. Nadine heeft nooit iets van die strekking gedaan.”

In een politieverklaring, na drie koffies, een Cola Zero, een portie kaas en drie garnaalkroketten in taverne De Zeebries in Middelkerke, zegt Nadine W. op 23 oktober 2018: “Ik heb mijn bankkaart gegeven en mijn saldo was ontoereikend. Ik heb eten besteld omdat ik honger had, ik zit momenteel in financiële problemen.”

Peter Gonnissen: “Ik zie er iets compulsiefs in. Ze heeft van kinds af een conflictueuze relatie met voeding. Wat ook opvalt, is dat nogal wat klachten melding maken van een bestelling voor twee personen. Tweemaal een broodje preparé én een broodje kaas. Een ontbijt voor twee. Tweemaal twee garnaalkroketten, waarvan ze maar de helft opat. Wie had ze in haar hoofd tegenover zich, toen ze die bestelde? Op het politiebureau werd haar weleens een broodje aangeboden, dat ze dan weigerde. In de rechtbank werd dat tegen haar gebruikt: ‘Wij boden haar een broodje aan en ze wilde het niet!’

“Ik vind dit alles, sorry, een beetje waanzinnig.”

Extravert

Haar zus gaat haar af en toe bezoeken in de gevangenis van Brugge.

“Zou ze nog veertig kilo wegen? Ik betwijfel het. Ze eet nauwelijks. Ze zit daar, zegt niks. Je ziet in die ogen hetzelfde als toen. Ze krabt zich. Ze zit weer helemaal vast in haar eigen wereld.

“Nadine had zo’n vrolijke stem. Ze kon je de dag door entertainen, ze deed niks liever. Ze was grappig, erg begaan met anderen. Je ging met haar een café binnen, zij begon direct met mensen te praten, bracht iedereen aan het lachen. Ze was een beetje té extravert soms, misschien. (stilte) Mijnheer, ik steek er mijn twee handen voor in het vuur: geef haar de juiste medicatie, geef haar wat tijd, een behandeling, en ze wordt opnieuw zo.

“Ze zit alleen in de cel, de hele dag door. Als je iets tegen haar zegt, duikt ze weg, in een kramp. Haar hoofd op haar schouder, afwerend. Trillend. Ze ervaart alles als vijandig. In de rechtbank moesten de agenten haar ondersteunen. Staan lukt al bijna niet meer.”

Peter Gonnissen: “In de rechtbank weert ze alles af. Alsof het haar niet overkomt. Ze murmelt soms iets onverstaanbaars. En altijd dat hoofd op haar schouder. Ze zoekt geen oogcontact, niet met de rechter en ook niet met de mensen rondom haar. Ze lijkt in een andere realiteit te leven.”

Zus: “Ik snap de politie, ik snap het gerecht. Dit moest een keer stoppen. Maar alstublieft: mijn zusje hoort niet in de gevangenis.”

Vorige week deed de rechtbank in Brugge er nog eens vier maanden effectieve celstraf bij, vanwege een rekening van 29,60 euro in een Chinees restaurant in Torhout.

Bij haar verschijning voor de rechtbank in Gent beval die eerder al de aanstelling van een psychiatrisch expert. Die moet voor 25 november verslag uitbrengen over de mentale staat van Nadine W. Op 5 december buigt de rechtbank zich opnieuw over de zaak.

Peter Gonnissen: “Een sprankeltje hoop, dan toch.”

Zus: “Nadine gaat er nu snel op achteruit. Ik hoop vooral dat ze er in december nog is.”