Mexico klaagt Amerikaanse wapenfabrikanten aan voor bloedvergieten

Al decennia gaan drugs vanuit Mexico naar het noorden en leggen wapens uit de VS de omgekeerde route af. Terwijl Amerikanen hun pistool in de Walmart-super kunnen kopen, bestaat in heel Mexico slechts één wapenwinkel en zijn klanten er gebonden aan strenge regels. Daartegenover staat de realiteit op straat: in de afgelopen tien jaar werden 2,5 miljoen wapens Mexico in gesmokkeld. Kartels beschikken inmiddels over (Amerikaans) geschut waarmee ze helikopters uit de lucht kunnen schieten. Criminele organisaties zoals het Jalisco-kartel pronken in online verspreide video’s met pantservoertuigen en automatische geweren.

Het geweld kost jaarlijks duizenden mensenlevens, in de afgelopen jaren liep het dodental op tot records van tussen de 30.000 en 35.000 moorden per jaar. Een substantieel deel daarvan komt voor rekening van de kartels, die onderlinge oorlogen uitvechten en hun veroverde territoria met grof geweld handhaven. De Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador beloofde een nieuw beleid van ‘knuffels, geen kogels’, maar sinds zijn aantreden in 2019 is het geweld nog toegenomen. In een opmerkelijke zet kiest zijn regering nu voor een niet eerder bewandelde route: ze richt haar pijlen op de fabrikanten.

Boston, thuishaven van Colt

Mexico stapte met een civiele aanklacht naar de federale rechter in Boston, hoofdstad van de staat Massachusetts, waar verscheidene wapenfabrikanten zijn gevestigd. De aanklacht viel zodoende woensdag op de mat bij beroemde wapenmerken als Smith & Wesson, Colt, Beretta en Glock. Zij zouden jaarlijks 340.000 wapens produceren die illegaal worden verhandeld aan Mexico.

“De gedaagden faciliteren en steunen de illegale wapenhandel’, stelt de aanklacht. De Mexicaanse staat eist een schadevergoeding, een nog vast te stellen bedrag dat kan oplopen tot 10 miljard dollar (8,5 miljard euro). Daarnaast wil Mexico dat de bedrijven hun klanten strenger gaan ‘controleren en disciplineren’ en dat de wapens zelf worden voorzien van controlemechanismen. De verantwoordelijkheid van de fabrikanten houdt niet op bij de poort van de fabriek, zei de Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken Marcelo Ebrard.

Sterker nog, de fabrikanten spelen in op de wensen van de kartels, beweerde hij. “Ze produceren specifieke wapens met speciale ontwerpen voor de narco’s.” In de aanklacht wordt het voorbeeld aangehaald van een Colt (.38-munitie) met een gegraveerde afbeelding van Emiliano Zapata, held van de Mexicaanse revolutie. In 2017 werd een journalist uit de noordelijke deelstaat Chihuaha met zo’n wapen doodgeschoten. De zes aangeklaagde fabrikanten hebben nog niet gereageerd op de aantijgingen.

Twee jaar voorbereiding

Mexico heeft de aanklacht twee jaar voorbereid en beschikt over de beste advocaten, stelde de minister. Toch verwachten veiligheidsexperts dat de overheid bot zal vangen bij de Amerikaanse rechter. Sinds 2005 behoedt een Amerikaanse wet de wapenfabrikanten voor aansprakelijkheid in de meeste civiele zaken. Het tweede amendement van de Amerikaanse grondwet, dat van wapenbezit een recht maakt, is nog steeds heilig in de VS, ondanks pogingen van Democratische politici om wapenbezit aan banden te leggen. De wet volgt vooralsnog de overtuiging van veel Amerikanen: wapens doden geen mensen, mensen doden mensen.

Een dergelijke logica gaat niet op in Mexico. Mensen doden wellicht mensen, maar zonder wapens zouden onze mensen een stuk minder doden, is de impliciete boodschap van de Mexicaanse overheid. Die boodschap is eveneens gericht aan de Amerikaanse president Joe Biden, politiek erfgenaam van Barack Obama, de president die tranen liet na binnenlandse schietpartijen en beloofde de wapenwetgeving in eigen land te hervormen. De rechtszaak legt de vinger op een van Amerika’s zere plekken.

Al zal Biden, wanneer het onderwerp in toekomstige ontmoetingen met zijn collega López Obrador ter sprake komt, de bal gemakkelijk kunnen terugkaatsen. Want wapens verergeren het probleem, maar de wortels van het drugsgeweld liggen in Mexico zelf. De zwakke, veelal corrupte Mexicaanse staat slaagt er op geen enkele manier in het kartelgeweld in te tomen. Pogingen om vuur met vuur te bestrijden hebben in de afgelopen vijftien jaar alleen maar tot meer bloedvergieten geleid. Een zachtere aanpak van lokale ontwikkeling heeft evenmin zoden aan de dijk gezet. De overheid is vaak geen partij tegenover de machtige kartels, die qua slagkracht met het leger kunnen wedijveren. Toen Mexico in 2019 de zoon van drugsbaas Joaquín ‘El Chapo’ Guzmán oppakte, dreigde het Sinaloa-kartel een oorlog te ontketenen. Ovidio Guzmán werd snel weer vrijgelaten.