‘Met kinderen durft bijna niemand hier te fietsen’: is dit het gevaarlijkste stukje fietspad van Vlaanderen?

Op het jaagpad langs de Zenne maak je maar beter geen stuurfout. De voorbije maanden tuimelden meerdere fietsers in het water, een keer zelfs met dodelijke afloop. ‘Bij gemotoriseerd verkeer vinden we een vangrail logisch, waarom bij fietsers niet?’

Je zou het op het eerste gezicht niet zeggen. Twee jongens fietsen broederlijk naast elkaar, met de haren in de wind en de handen van het stuur. Het jaagpad langs de Zenne is breed genoeg voor jeugdige overmoed, en het is hier op de fietsostrade langs de Zenne heerlijk peddelen. Een buurtbewoner wijst naar een flauwe kromming in het jaagpad: “Als je ginds met wat snelheid uit de bocht komt, is het toch maar een vies gevoel.”

De groene rand tussen­ het jaagpad en de steile ­betonnen talud van de Zenne is flinterdun. Een halve meter schrikzone, volledig ‘conform de regels’ maar veel moet er toch niet gebeuren. Zoals een fotograaf die zich nabij die bocht wat onhandig omdraait terwijl er een fietser passeert, die de boord maar net ontwijkt. “Het is hier linker dan we denken”, zegt de fotograaf, blij dat hij geen slachtoffer op zijn geweten heeft.

Op deze plek belandde eerder deze week al tot twee keer toe een fietser in het water. Een 40-jarige sportinstructrice reed tijdens haar dagelijkse pendelrit over een takje, een 14-jarig meisje kreeg naar eigen zeggen een vliegje in haar oog. Beiden uit evenwicht, naar beneden gedonderd en gelukkig niet meegesleurd door het water. Begin dit jaar gebeurde dat wel bij de 25-jarige Imane K., die het niet overleefde. Haar lichaam werd enkele weken later door de hulpdiensten aangetroffen in de Nete.

Het is momenteel laagtij, maar dan nog zie je dat de stroming hier verraderlijk krachtig is. “Voordien had ik hier ook al schrik”, zegt Myriam Le Sage (66), die “altijd links rijdt” – weg van de boord dus. En als er tegenliggers zijn? “Dan stap ik gewoon even van mijn fiets om ze te laten passeren. Sowieso kom ik hier nooit tijdens de spitsuren.”

Reling

Het is de laatste tijd bij momenten drummen op de F1 tussen Brussel in Antwerpen. In 2019 werd dit jaagpad heraangelegd, rekening houdend met zo’n 450.000 jaarlijkse fietsers – zo’n 1.250 per dag. De eerste maanden van dit jaar passeerden er aan de teller in deelgemeente Eppegem zo’n 1.500 fietsers op een werkdag, waaronder veel elektrische fietsen.

“Vroeger lag hier een grindpad dat amper gebruikt werd, nu is het hier zalig rijden”, zegt Luc Breugelmans (59), die een beetje twijfelt als we hem naar de smalle boord vragen. “Dat stukje gras gaat je inderdaad niet tegenhouden. Maar je moet ook wel een beetje opletten, en niet op je gsm zitten staren.” Hij is niet de enige die naar de gewestweg even verderop verwijst: “Daar zit je ook op een halve meter van het autoverkeer.”

Drie incidenten op zo’n korte tijd zijn natuurlijk geen toeval. En dan gaat het enkel over incidenten waarover bericht is, zegt Chris De Laet van Fietsersbond Zemst. “Ik heb weet van drie andere fietsers die voordien al in het water zijn beland. Ook bij laagtij duikel je toch ruim 6 meter naar beneden, en dat over een traject van 2,4 kilometer. Met kinderen durft bijna niemand daar te fietsen.”

Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) heeft de Vlaamse Waterweg, beheerder van de jaagpaden, de opdracht gegeven om snel maatregelen te treffen. “Het kan niet zijn dat daar continu mensen in het water belanden”, zegt de minister.

De provincie Vlaams-Brabant denkt onder meer aan “robuustere begroeiing” op de schrikstrook tussen de fietsweg en Zenne. De Fietsersbond wil liefst een reling overheen het hele traject, zoals dat bijvoorbeeld ook langs de kade in Vilvoorde het geval is waar een 21-jarige jongeman drie jaar geleden op nieuwjaarsnacht verdronk. Die reling kwam er pas recent, na aandringen van de ouders van het slachtoffer.

De Vlaamse Waterweg was reeds een evaluatie gestart, maar wijst eveneens op het speciaal statuut van jaagpaden. Voor fietsers mag het dan wel gedroomd terrein zijn, ze zijn ‘slechts’ recreatief medegebruiker. Ondergeschikt aan het beheer van de waterweg, zeg maar, en de Zennearm is en blijft een belangrijke buffer tegen wateroverlast in deze regio. Om de afvoercapaciteit te behouden, is geregeld onderhoud van de talud nodig. Dat maakt een afrastering bijvoorbeeld lastig.

Vergevingsgezinder

Dat belangenconflict speelt wellicht ook elders. De staat van de jaagpaden wordt op dit moment geïnventariseerd door de Vlaamse Waterweg en de Fietsersbond. Ook een studie rond ‘functioneel en recreatief medegebruik van de jaagpaden in Vlaanderen’, in 2020 opgestart, zou volgende maand gefinaliseerd zijn en een beter zicht moeten geven op de veiligheid voor fietsers.

Volgens mobiliteitsprofessor Dirk Lauwers (UAntwerpen) moet de kijk op fietsinfrastructuur vooral “vergevingsgezinder” worden, een principe dat sinds 2020 ook beschreven staat in het vademecum vergevingsgezinde wegen van het Agentschap Wegen en Verkeer. Het basisidee: “Hoe dan ook maken mensen fouten, dat zouden ze niet met de dood moeten bekopen. Bij gemotoriseerd verkeer vinden we een vangrail logisch, waarom bij fietsers niet?”

De situatie aan de Zenne is volgens hem een mooi voorbeeld van een dergelijke ontwerpfout. “Deze moet nu rechtgezet worden. Dat kan op bepaalde plaatsen met een reling. Maar je zou ook op het fietspad zelf een waarschuwingsstrook kunnen creëren, bijvoorbeeld via een geribbelde witte lijn. Die kan fietsers alarmeren dat ze van het pad aan het afwijken zijn.”