Met John Lee als kandidaat-leider van Hongkong verstevigt Peking zijn greep op de stadstaat

De man die grotendeels verantwoordelijk was voor de massale politieke onvrede in Hongkong wil nu de hoogste bestuurder worden in die stad. Met John Lee (64) zou de voormalige Britse kolonie een leider krijgen die weinig politieke ervaring heeft, maar des te meer verstand van veiligheid en ordehandhaving.

De huidige nummer twee van het stadsbestuur maakte vorige week bekend dat hij een stap omhoog wil zetten. In 2019 gingen miljoenen inwoners van Hongkong de straat op, om te protesteren tegen de toenemende Chinese invloed in hun stad. Een wetswijziging die het mogelijk moest maken verdachten in Hongkong uit te wijzen naar China was de aanleiding voor deze vreedzame volksopstand. Veel gewone Hongkongers, die zich nooit druk hadden gemaakt over de politiek in hun stad, schrokken van het idee dat ze in een Chinese cel terecht zouden kunnen komen.

Wetswijziging

Belangrijkste promotor van de nieuwe wet: John Lee. Waarborgen om de mensenrechten van Hongkongers te verzekeren, zoals democratisch gezinde politici in de stad eisten, vond hij overbodig. De politie van Hongkong greep geregeld hard in bij de demonstraties, die hun hoogtepunt bereikten in de zomer en het najaar van 2019.

Uiteindelijk ging de hele wetswijziging niet door, want er kwam iets veel groters voor in de plaats: een nieuwe veiligheidswet die de vrijheid van Hongkong vergaand inperkt, vooral de politieke vrijheid. Hongkong, dat een traditie van onafhankelijke rechtspraak kende, zou voortaan een Chinees systeem kennen waarin de rechters aan de hand van de overheid lopen.

Lee steunde ook deze wet, die in 2020 werd ingevoerd. Op dat moment was Lee een naaste medewerker van Carrie Lam, de hoogste bestuurder van Hongkong die later dit jaar terugtreedt. Daarvoor klom Lee gestaag op binnen de politie in de stad, een verkozen positie heeft hij nooit bekleed. De hoogste bestuurder wordt gekozen door een comité van bijna 1.500 geselecteerde Hongkongers. Peking heeft achter de schermen grote invloed op dit proces.

Groen licht

Lee zal nu terugtreden als tweede man van de stad, een positie die hij nog geen jaar heeft bekleed. Dat maakte hij afgelopen woensdag bekend in een persconferentie die vijf minuten duurde en waarin hij geen vragen van journalisten beantwoordde. Zijn terugtreden moet eerst door Peking worden goedgekeurd. Pas als Lee groen licht heeft, stelt hij zich officieel kandidaat. Het comité beslist dan in mei, de nieuwe bestuurder treedt aan op 1 juli, de datum van de overdracht van Hongkong door Groot-Brittannië aan China in 1997.

Volgens lokale media kan het bijna niet misgaan voor Lee, die waarschijnlijk de enige kandidaat is voor de hoogste positie, de chief executive. Kritische Hongkongers vrezen dat de greep van Peking op hun stad alleen maar zal toenemen in de vijf jaar dat Lee aan het roer zal staan.

De Verenigde Staten hebben in 2020 sancties ingesteld tegen Lee, Lam en andere verantwoordelijken voor de invoering van de veiligheidswet. Bijna alle democratisch gezinde politici zijn sinds de invoering van die wet uit het stadsparlement gezet of gestapt en vervolgens gearresteerd of naar het buitenland gevlucht.