Met dank aan Vreemdelingenzaken

Als het van onze immigratiediensten had afgehangen, dan was het nooit zover gekomen, maar het lukte uiteindelijk toch: de supergetalenteerde Congolese choreograaf Papy Ebotani speelde vorig weekend met zijn compagnie twee prachtvoorstellingen van de nieuwe productie Engundele op de Biënnale 09 van Charleroi Danses. Maar het scheelde niet veel of drie dansers van het gezelschap, Rosette Lemba Mbele, Blaise Munongo en Jean-Pierre Mutamba, hadden Zaventem nooit verlaten en waren onverrichter zake op een retourvlucht naar Kinshasa gezet. Ook al waren hun visa perfect in orde (en die krijg je als Congolees echt niet vanzelf op de Belgische ambassade in ‘Kin’), ook al hadden ze alle officiële uitnodigingen op zak en werden ze opgewacht door een chauffeur van het festival, toch werden ze bij hun aankomst op 16 november meteen tegengehouden door de grenspolitie.De dames en heren van dienst beslisten dat hun verhaal van a tot z ongeloofwaardig was en hechtten evenmin belang aan de verduidelijkingen die ze dezelfde dag nog kregen van een directielid van Charleroi Danses. Uiteindelijk buisden ze Rosette, Blaise en Jean-Pierre zelfs voor de ‘dansauditie’ waaraan ze, op de luchthaven en na een hele nacht vliegen, op vernederende wijze werden onderworpen. Nee, dit konden geen dansers van het internationaal gerenommeerde gezelschap Studios Kabako zijn, dit waren zonder meer leugenachtige gelukszoekers die gewoon in België wilden komen profiteren en die we dus nooit meer het land uit zouden krijgen zodra ze Zaventem gepasseerd zouden zijn. Enkel politieke druk vanop het hoogste niveau, onder meer van de Franstalige minister van Cultuur Fadila Laanan (PS), zorgde ervoor dat de drie in extremis kregen waar ze van bij het begin recht op hadden: toegang tot ons land en de mogelijkheid om hun job uit te oefenen.Zoals ik al aangaf, is choreograaf Papy Ebotani niet de eerste de beste. Voor hij in Charleroi speelde, was hij met een danssolo te gast op het prestigieuze Dance Umbrella Festival in Londen en volgend weekend treedt hij op in Lissabon. Ebotani maakt niet alleen zijn eigen werk, hij werkt ook al jaren mee aan de voorstellingen van Congo’s bekendste podiumkunstenaar Faustin Linyekula, van wiens gezelschap Studios Kabako hij deel uitmaakt. Met Kabako stond hij al meermaals op het Festival van Avignon en op het Brusselse Kunstenfestivaldesarts en hij toerde verschillende malen door de VS. Desondanks was deze passage op Charleroi Danses, ook een internationaal gewaardeerd festival waarmee hij al jaren samenwerkt, bijna op een gênante sisser uitgedraaid.

Ook voor Congolezen

Danser Jean-Pierre Mutamba blijft er al bij al zeer filosofisch bij: “Voor Rosette, Blaise en mezelf is het de eerste keer dat we in Europa optreden. We zijn gewoon blij dat het uiteindelijk allemaal in orde is gekomen. We hebben respect voor het feit dat iedereen zijn werk moet doen. Alleen zagen we niet waar het probleem zat. Spraken we niet vlot genoeg Frans? Waren we te geïntimideerd door het spervuur aan vragen? Of hadden we na acht uur vliegen te weinig energie over om te tonen dat we werkelijk dansers zijn, toen we plots moesten auditeren voor een agente? In ieder geval zijn we blij dat we voet bij stuk hielden en nooit de formulieren tekenden die men ons drie keer per dag op dreigende wijze onder de neus schoof. Daarmee hadden we hen de toelating gegeven om ons weer op een vliegtuig naar Congo te zetten. Ook al zei men ons dat we, als we niet tekenden, uiteindelijk gedwongen zouden worden om terug te vliegen en België nooit meer binnen zouden mogen, we hielden het hoofd koel en vertrouwden erop dat het toch nog in orde ging komen.”Het mag duidelijk zijn: in de woorden van Jean-Pierre weerklonk geen zweem van rancune of zelfs boosheid. En hij heeft gelijk, controle moet er zijn en indien er onregelmatigheden worden vastgesteld moet er worden ingegrepen. Open grenzen behoren nu eenmaal niet tot de mogelijkheden, ook al verlaten de zogenaamde gelukszoekers hun landen van herkomst nooit voor hun plezier en zijn er allerlei vormen van extreme ongelijkheid die evenveel aandacht verdienen - maar niet noodzakelijk krijgen - als de beveiliging van onze grenzen. Maar juist is juist, en als alles wel in orde is, dan is alles in orde. Ook voor Congolezen.En dat is het nu net: in het geval van Rosette, Blaise en Jean-Pierre waren er geen onregelmatigheden. Visa, officiële uitnodigingen, back-up door het festival dat hen uitnodigde, het was er allemaal. Dat deze artiesten dan toch dit soort vernederende behandeling te wachten staat wanneer ze ons land aandoen, roept heel grote vragen op. Dat uiteindelijk in allerijl hoge politieke steun moet worden opgetrommeld is onaanvaardbaar. Het maakt iedere vorm van internationale culturele samenwerking met artiesten uit landen die toevallig niet behoren tot ons geprivilegieerde deel van de wereld tot een mijnenveld waarin alles op ieder mogelijk moment toch nog kan ontploffen.

Normen en waarden

In dit geval was het eind goed, al goed. Rosette, Blaise en Jean-Pierre traden op en stapten op 23 november gewoon weer op het vliegtuig naar Kinshasa. Omdat ze nooit van plan waren een dag langer in het koude België te blijven dan voorzien. Omdat ze ervan overtuigd zijn dat hun toekomst in Congo ligt, hoe groot de miserie daar ook is. Omdat ze daar een familie en kinderen hebben, ook niet echt een detail. Benieuwd wat ze in onze voormalige kolonie zullen gaan vertellen over de ontvangst die hen hier de eerste dagen te beurt viel, aan de vooravond van de herdenking van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid. Al te zeer moeten we onszelf voorlopig alvast niet op de borst kloppen als het over onze veelgeroemde normen en waarden gaat.