Marokko zet de EU onder druk met een beproefd recept: de Ankara-methode

Vanuit Marokko kwamen Afrikaanse migranten via de Spaanse enclave Ceuta Europa binnen. Marokkaanse grenswachters knepen een oogje dicht als tegenreactie op een Spaanse politieke beslissing. Een tegenstander van de Marokkaanse annexaties in de Westelijke Sahara had in Spanje namelijk een ziekenhuisbed gekregen. Een gevoelig dossier voor de Marokkanen, die na die van de Verenigde Staten naar Europese erkenning van die annexaties vissen.

Een onverwacht politiek manoeuvre van Marokko. Want eigenlijk is hun relatie met Europa niet zo belabberd. Via bilaterale en multilaterale fondsen vloeide sinds 2014 al 343 miljoen euro aan EU-steun richting Marokko. In een vernieuwd akkoord zal dat bedrag waarschijnlijk stijgen. Aan de steun zijn wel voorwaarden gekoppeld, waaronder over migratie.

Het is een herkenbaar patroon. Turks president Erdogan wilde begin 2020 Europese leiders wakker schudden bij een escalatie in de oorlog in de Syrische provincie Idlib. Ook toen gingen ‘de poorten naar Europa open’, waarop Europa panikeerde. Een scenario dat zich nu herhaalt: Spanje stuurde zonder veel aarzelen het leger naar hun grens. Tanks en soldaten riepen de toestroom een halt toe.

Weinig creatief

De Unie lijkt kwetsbaar voor politieke spelletjes waarbij migranten als pasmunt gebruikt worden. “De EU rekent erop dat buurlanden hun voet tegen de deur zetten voor migranten. Het is voor hen gemakkelijk om die voet eventjes weg te trekken en zo zaken politiek in beweging te brengen”, zegt expert migratiebeleid Johan Wets (KU Leuven).

“Er is niet echt een Europees migratiebeleid. Landen aan de grens schreeuwen steeds om solidariteit. Maar dwarsliggende lidstaten blokkeren de boel. Zo komt er geen beleid tot stand waarin humanitaire, veiligheids- en economische visies verzoend worden. De EU wijst dan wel eens naar grenswacht Frontex, maar dat is toch weinig creatief. Alsof je een waterlek met je vinger stopt.”

De EU zet maar beter wat vaart achter een algemene aanpak, volgens Wets, want migratie zal volgens hem niet meteen stoppen. “De pushfactoren in het Turkse verhaal hadden vooral te maken met oorlog die druk zette op transitland Turkije. Nu gaat het over rechtstreekse instroom. De motieven liggen ook anders. In een aantal landen in Sub-Sahara-Afrika hinkt de economische groei achter op de bevolkingsgroei. Daardoor worden de stukken van de ‘welvaartstaart’ steeds kleiner. Gecombineerd met een jonge bevolking en het belang van remittances (geld dat migranten terugsturen naar land van oorsprong, red.) is de stap richting Europa snel gezet. Dat door economische malaise in een mum van tijd 8.000 mensen de oversteek wagen, moet niet verbazen. Zeker niet in combinatie met sociale media.”

Eurocommissaris Schinas reageerde op de Spaanse radio dat de EU zich niet zal laten chanteren. Migratie blijft hij zien als een centraal onderdeel in de relatie met Marokko. Tegelijk hintte hij op het ‘migratiepact’ als oplossing. Dat is een eerder voorstel van de Europese Commissie om tot een Europees migratiebeleid te komen. Al kaatst hij zo de bal terug in het kamp van de hoofdsteden.