Marioepol: de stad die het symbool werd van de Russische oorlogsmisdaden

Voor de gehele wereld is de Oekraïense havenstad Marioepol synoniem geworden voor Russische gruweldaden.

De Joodse Vanda Obiedkova is slechts een van de duizenden inwoners van Marioepol die zijn omgekomen. Ze was 10 jaar oud in oktober 1941, toen de Duitse SS’ers haar moeder meenamen en evenals duizenden andere inwoners van de stad ombrachten. Vanda wist te ontsnappen door zich schuil te houden in de kelder van haar ouderlijk huis.

Op 4 april van dit jaar stierf de 91-jarige Obiedkova – in een kelder in Marioepol. Daar school ze voor het geweld dat de Russen toepassen bij hun ‘militaire operatie’ om Oekraïne te ontdoen van het ‘nazi-regime’ van de Joodse president Zelenski in Kiev.

“Elke keer dat er een bom viel, stond het gebouw te schudden”, vertelt haar dochter Larissa op de Joodse site Chabad. Zoiets had ze zelfs in de Tweede Wereldoorlog niet meegemaakt, vertelde haar moeder.

Moeders laatste dagen

“Er was geen water, geen elektriciteit, geen verwarming – het was ondraaglijk koud”, zo beschrijft de dochter haar moeders laatste dagen. Russische sluipschutters maakten water halen levensgevaarlijk. “Er was niets wat we voor haar konden doen.”

Hoeveel duizenden of tienduizenden inwoners van Marioepol zijn bezweken tijdens hun ‘bevrijding’, zoals het Kremlin de bezetting steevast noemt, is onbekend. Exacte aantallen, gegevens en toedrachten: het is allemaal voer voor latere historici, want vooralsnog lijkt vrijwel alles bedolven onder het gruis van (bijna) twee maanden bombardementen op de stad, en onder oorlogspropaganda.

Onder de doden is waarschijnlijk ook de zwangere vrouw die op 9 maart werd weggedragen – met een bloedende wond aan haar buik, maar levend – uit de kraamkliniek in Marioepol. Russische raketten hadden het gebouw verwoest. Persbureau AP meldde een week later dat de vrouw op de iconische foto en haar baby alsnog waren bezweken.

Pro-Russische sites verspreidden vervolgens een foto die moest bewijzen dat de beelden van de gewonde vrouw in scène waren gezet, en dat ze nog leefde: ze zou te zien zijn op een vage foto van mensen die ergens in Marioepol in de rij stonden bij een uitdeling van water. Een factcheck van persbureau Reuters toonde aan dat die bewering niet klopte: de vrouw in de rij was iemand anders dan de gewonde zwangere.

Geen kraamkliniek, volgens Moskou

Het bombardement op het ziekenhuis schokte de wereld, maar Moskou ontkende van meet af aan het misdadige karakter ervan. Dit was namelijk geen kraamkliniek. Dit was een bolwerk van het Azov-bataljon, de ultrarechtse eenheid die in de Russische propaganda figureert als het ultieme Oekraïense kwaad.

“Deze kraamkliniek was al heel lang bezet door het Azov-bataljon en andere radicalen. Zij hadden de vrouwen in barensnood, de verpleegsters en de directie verdreven”, zei de Russische minister van buitenlandse zaken Sergej Lavrov. “Het was de basis van het ultra-radicale Azov-bataljon.”

Theater als toevlucht

Zo'n smoes gebruikte het Kremlin niet toen op 16 maart een vliegtuigbom het theater van Marioepol verwoestte. ‘Deti’ (kinderen), stond er met grote letters op het plein voor het theater. Honderden burgers hadden er hun toevlucht voor de bommen gezocht, over het aantal slachtoffers doen verschillende schattingen de ronde.

Dit keer ontkende het Kremlin niet dat een burgerdoel was geraakt. Wel ontkende Rusland gewoon glashard elke betrokkenheid bij de gewelddaad. Dat is een constante in de Russische propaganda: het zijn de Oekraïense nazi’s die hun eigen steden in puin schieten en burgers doden – in Boetsja net zo goed als in Marioepol.

Al in de eerste week van maart probeerden bewoners weg te komen uit de stad, die het Russische leger in een vroeg stadium van de oorlog had omsingeld. De water- en elektriciteitsvoorzieningen behoorden tot de eerste doelen die het Russische leger opzettelijk verwoestte, volgens burgemeester Vadim Bojtsjenko.

Evacuaties mislukten telkens

Maar telkens mislukten pogingen om bewoners te evacueren. President Poetin ontkende op 5 maart Oekraïense beschuldigingen dat de Russen het vuur openden op vluchtende inwoners. Juist ‘Oekraïense nationalisten’ deden dat, en zij “gebruikten de gevechtspauze alleen om hun troepen op te bouwen en hun posities te versterken”, aldus Poetin.

Die versie van de gebeurtenissen bleef het Kremlin in de weken daarna steeds herhalen. Volgens Oekraïense autoriteiten verblijven nog steeds zo’n 100.000 (van de 430.000) inwoners in de puinhopen die nauwelijks nog een stad mogen heten. Tienduizenden – onder wie de ruim zeventig patiënten en het verplegend personeel van een andere, niet-gebombardeerde kraamkliniek – zouden gedwongen zijn gedeporteerd naar Rusland.