‘Mannen begluren me als ik samen met hen sport. Ik voel me dan een object, en dat wil ik niet’

De voorbije dagen is ophef ontstaan omdat in het nieuwe openluchtzwembad in Anderlecht een periode gereserveerd is voor vrouwen. Maar op verschillende plekken in ons land kunnen vrouwen al jaren apart sporten. ‘Als ik squats doe in de buurt van mannen voel ik me ongemakkelijk.’

“Iedere vrouw die ik ken, is al lastiggevallen door mannen”, zegt Inas Djelloul (22), die net zelf is gaan sporten in een Basic-Fit. Enkel onder vrouwen, iets wat in die fitnessketen op geregelde tijdstippen mogelijk is.

Ze is niet te spreken over de heisa naar aanleiding van het aparte zwemuurtje voor vrouwen in Anderlecht afgelopen weekend. Vrouwen mogen er ook in boerkini zwemmen. Beide zaken vinden enkele politici, onder wie Georges-Louis Bouchez (MR) en Hendrik Bogaert (CD&V), een brug te ver. Djelloul ziet het probleem niet. “Vrouwen kunnen op sommige plaatsen gewoon niet komen of dragen wat ze willen.”

Voor de critici staan er vrijheden op het spel, worden vrouwen onderdrukt en zou er zelfs sprake zijn van ‘segregatie’. “Sommige mannen hebben het opeens over ‘vrijheden’ en ‘onderdrukking’”, zegt Djelloul. “Maar vrijheid wil ook zeggen dat vrouwen het recht hebben om zich veilig te voelen, zeker in de openbare ruimte.”

Ze benadrukt dat ook in een gym vrouwen soms geseksualiseerd of ongewild aangeraakt worden. “Als vrouwen dan ocharme een safe place willen omdat ze gewoon zichzelf willen zijn voor een uurtje, dan zijn bepaalde mannen opeens erg luid. Als diezelfde mannen evenveel energie zouden steken in het oplossen van de achterliggende problemen, namelijk dat vrouwen in het algemeen als object worden gezien, dan hadden we dat misschien niet nodig. Ze schuiven nu gewoon het probleem door naar de islam, want de islam is zogezegd altijd het probleem.”

Turks stoombad

In de Paleizenstraat in het Brusselse Schaarbeek bevindt zich het Lady Fitness Palace. Gül Ozlen, die ook instructrice is in de sportschool, is samen met haar man eigenaar van het grote pand. “Het eerste wat we ons afvroegen toen we hiermee begonnen, was: wat bestaat nog niet dat mijn moeder graag zou willen doen?”, zegt Ozlen. “We bieden fitness én wellness aan voor vrouwen. Ze kunnen hier joggen op de loopband, fietsen, pilates doen…”

“Hier is onze jacuzzi en daar” – er wordt gewezen naar een aparte ruimte – “daar is ons Turks stoombad.” Op de vraag waarom het belangrijk is dat vrouwen alleen kunnen sporten of naar de wellness gaan, zeggen de Turkse eigenaars: “Jij kent de Arabische wereld toch? Dan weet je dat we dit ook doen om religieuze redenen.” Al voegen ze er meteen aan toe: “In de eerste plaats doen we het omdat we een plaats willen creëren voor vrouwen waar ze volledig zichzelf kunnen zijn. Sommige vrouwen willen niet nagekeken worden door mannen die, en ik wil niet cru zijn, naar hun achterwerk staren.”

Karen Celis, professor gender en politiek (VUB), vindt het apart sporten niet per se een teken van onderdrukking. “Vrijheid betekent dat je kan en mag kiezen, dus ook dat je mag kiezen of je gaat sporten in een gemengde groep of niet. Het feit dat vrouwen zich afzonderen of een boerkini dragen – want het gaat in dit soort debatten toch vaak om islamitische kledij – kan een middel zijn om net wel comfortabel te participeren aan sportactiviteiten."

Volgens haar zijn het vooral witte mannen die er een politieke zaak van maken, over de hoofden van vrouwen heen. “Het opdringen van een bepaalde invulling van vrijheid is een arrogant negeren van hoe vrouwen zelf hun vrijheden willen invullen. Het is in zekere mate een patriarchale, neokoloniale manier om de problematiek te benaderen.”

Achterhaalde concepten

Volgens Celis worden waarden zoals vrijheid en neutraliteit nog te vaak ingevuld op basis van een politieke en maatschappelijke realiteit van decennia, soms zelfs een eeuw geleden. “We leven in een andere tijd. Democratische waarden moeten net kunnen evolueren om maatschappelijk relevant te blijven. Doordat critici waarden en normen hanteren die achterhaald zijn, belanden we telkens in hetzelfde debat en komen we niet tot oplossingen.”

Amper enkele meters van Gül Ozlens zaak ligt nog een afdeling van de keten Basic-Fit die, jawel, ook enkel voor vrouwen sport organiseert. Niet alleen moslims komen hier sporten. Celine (22), die liever niet met haar achternaam in de krant komt: “Ik ben geen moslim, maar mannen begluren me als ik samen met hen sport. Ik voel me dan een object, en dat wil ik niet.”

Celis stelt eveneens dat het lichaam van vrouwen, meer dan dat van mannen, sterk geseksualiseerd is. Vrouwen moeten volgens haar ook sterker aan een schoonheidsideaal voldoen. Net daarom vindt ze het goed dat vrouwen een plek hebben waar ze zichzelf kunnen zijn, zonder een dominante, mannelijke blik.

Herkenbaar, vindt Inas Djelloul. “Als ik bijvoorbeeld squats (een oefening waarmee je voornamelijk je bilspieren en buikspieren traint, SA) deed in de buurt van mannen, dan voelde ik mij ongemakkelijk. Ze laten ook hun ogen over ons glijden. Of dan zijn er mannen die ons willen laten zien hoe je bepaalde oefeningen wél juist doet. Neen bedankt, dat hoeft niet.”