Lyon toont Macron hoe het moet

SANDER BECKER

De held in dit verhaal is Gérard Collomb (69), Macrons politieke vader en inspirator. Collomb werd halverwege de jaren negentig burgemeester van een arrondissement in Lyon. Sinds 2001 bestuurt hij de hele stad. Van meet af aan heeft hij het belang van Lyon boven partij-ideologie gesteld. De sociaaldemocraat werkte intensief samen met rechts, want volgens hem hebben beide kampen hetzelfde doel: de stad laten floreren.

Dit pragmatisme, dungezaaid in het ideologisch scherp verdeelde Frankrijk, combineerde Collomb met een dagelijks bestuur van korte lijnen. Politiek, bedrijfsleven, universiteiten en culturele instellingen traden nauw met elkaar in contact, om snelle uitwisselingen en kruisbestuiving mogelijk te maken.

Economisch dynamisch

Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, verklaart Bruno Bonnell, een succesvol ondernemer uit Lyon en tevens de lokale campagneleider van Macrons beweging En Marche. "De metropool is economisch heel dynamisch geworden. Het afgelopen jaar heeft Lyon er 300.000 vierkante meter aan dienstverlenende bedrijven bij gekregen. Dat is meer dan Bordeaux, Nantes, Straatsburg en Marseille samen."

De stad bleef bovendien niet hangen in het verleden, maar koos voor vernieuwing. De oude chemische industrie maakte plaats voor bedrijven die zich bezighouden met duurzame ontwikkeling; de farmacie groeide uit tot de sector levenswetenschappen, en autofabrieken zijn ingeruild voor softwarebedrijven.

Bonnell, eigenaar van roboticabedrijf Robopolis, deed volop mee aan de modernisering. In de jaren negentig vestigde hij, geholpen door de burgemeester, een nieuw bedrijf op een verlaten, gedeïndustrialiseerd terrein in Vaise, ten noorden van de stad. "Mensen beschouwden dit destijds als een gevaarlijk gebied vol criminelen en messentrekkers. Ze verklaarden me voor gek toen ik er een bedrijf voor videospellen begon. Maar er kwamen al snel nieuwe IT-bedrijven bij die tienduizenden banen opleverden. Nu is het een van de chicste delen van de stad. En zo telt Lyon meer wijken."

Burgemeester Collomb hanteert kortom als filosofie dat je de verouderde industrie opnieuw moet uitvinden en dat je op pragmatische basis met elkaar moet overleggen om samen een project voor het Frankrijk van de 21ste eeuw te bedenken. Het is een soort poldermodel op zijn Nederlands, met de nadruk op een gezonde economie als pijler onder het sociale beleid. "Nu dit model goed blijkt te werken in een grote metropool als Lyon, kun je het toepassen op het hele land", zegt Bonnell. "Dat is precies wat Macron wil doen."

In Lyon zijn veel mensen laaiend enthousiast over Collomb, en dus ook over zijn 'pupil' Macron. Afgelopen weekend liepen enkele honderden aanhangers door de spectaculair opgeknapte wijk La Confluence, op de punt van een landtong waar de Rhône en de Saône samenstromen. Bepakt met folders en ballonnen trokken ze langs de architectonische hoogstandjes: een felgroene en een knaloranje woon-werkkubus, een tot uitgaanscentrum omgebouwde suikerfabriek en een splinternieuw natuurhistorisch museum van glimmend ijzer en glas. Hier gebeurt het, schreeuwen de gebouwen.

Dat zelfvertrouwen zie je terug in de verkiezingsuitslagen. In het centrum van Lyon stemde ruim 30 procent op Macron, vorige week bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen; veel meer dan het landelijke gemiddelde van 24 procent. Verder van Lyon af, in de verarmde periferie, is weinig van dat enthousiasme over. Daar triomfeerde het Front National. Volgens deze partij slokt de metropool alle subsidies op, waardoor er voor het achterland niets overblijft. Het FN belooft daarom een revolte tegen de stedelijke regenten.

Periferie moet volgen

Campagneleider Bonnell bevestigt dat de periferie achterblijft. De politiek heeft daar volgens hem te weinig oog voor gehad. Maar hij verwerpt de oplossing van het FN, die er een is van verzet tegen de vooruitgang. "Ik ga uit van de theorie van de zandberg", filosofeert Bonnell. "Hoe hoger de berg, des te meer zand zal er naar de omliggende gebieden vloeien. Als het vliegveld van Lyon zich verder ontwikkelt, en als de metropool er vooraanstaande onderzoeksinstituten en bedrijven bij krijgt, dan voedt dat uiteindelijk ook de regio. De volgende fase in ons experiment is om mensen in de periferie werkelijk te laten meeprofiteren."

Mochten de meeste Fransen zondag toch kiezen voor Le Pen, dan maken ze volgens Bonnell een historische fout. Hij voorspelt dat het land dan vijf jaar wordt teruggeworpen in de tijd en zo 'zijn koppositie in de wereld' kwijtraakt. Van die destructieve daad zou het land niet meer kunnen herstellen.

Met Macron wordt het een ander verhaal. Die zal het land hervormen en weer naar het pad van de economische groei leiden, verwacht Bonnell. Hij kent de presidentskandidaat persoonlijk en bewondert hem mateloos. "Het is iemand die goed luistert en snel de grote lijnen ziet. Hij durft moedige beslissingen te nemen en nieuwe wegen in te slaan als de oude niet werken. Toen hij vorig jaar zijn beweging En Marche oprichtte, riepen veel mensen dat het nooit iets zou worden. En moet je nu eens kijken."

De aanstormende Macron, slechts 39 jaar, is opvallend populair onder ondernemers. Zo ook bij Cédric Denoyel, eigenaar van het jonge miljoenenbedrijf Capsa Container, dat zeecontainers ombouwt tot hippe evenementenkraampjes en gevangeniscellen. Denoyel noemt Macron 'de Franse Obama'. Hij juicht het toe dat Macron de arbeidsmarkt wil liberaliseren om de werkloosheid van 10 procent terug te dringen. "Franse werkgevers durven nauwelijks personeel aan te nemen, omdat je er bijna niet meer van afkomt", zegt Denoyel. "Dat belemmert de economie enorm."

Om de arbeidsmarkt te versoepelen, belooft Macron onder meer een uitkering aan werknemers die zelf ontslag nemen. Zo wil hij voorkomen dat mensen blijven hangen in een baan die ze niet leuk meer vinden of waarin ze niet goed functioneren; ze mogen zich vervolgens laten omscholen. Ook zelfstandigen en ondernemers kunnen straks een uitkering krijgen als ze failliet gaan, want, zo zegt Macron: 'Iedereen heeft het recht te mislukken.' "Deze garantie wordt voor veel mensen een stimulans om het risico te nemen en een bedrijf te beginnen", voorspelt Denoyel.

Risico's van het ondernemersvak

Jimmy Brumant, een 24-jarige docent aan de Europese Handelshogeschool in Lyon, kan over de risico's van het ondernemersvak meepraten. Hij leidt de jongerenbeweging van En Marche in Lyon. Twee jaar geleden lanceerde hij de app Hency, waarmee je kon zoeken naar openbare houseparty's in de omgeving. Brumant verkocht de app met winst, maar de twee kopers moesten er na een jaar mee stoppen wegens gebrek aan succes. Zij waren hun geld kwijt.

"Ik heb geluk gehad", concludeert Brumant. "Maar een economie kent ook altijd verliezers. In Frankrijk leven veel mensen op straat; daar zitten een hoop mislukte ondernemers tussen. Ze hadden al hun geld in hun bedrijf gestoken en raakten alles kwijt. Recht op een uitkering heb je dan niet. Macron gaat dat gelukkig veranderen."

Brumant vindt het ook geweldig dat de presidentskandidaat het onderwijs in achterstandswijken wil verbeteren. De klassen moeten er half zo groot worden, zodat kinderen echt iets leren en serieus kans maken op een baan. Macron wil bovendien dat bedrijven in een probleemwijk meer mensen uit de buurt aannemen.

"Zo krijgen we na lange tijd eindelijk weer gelijke kansen in dit land", zegt Brumant, die als kind in een Parijse banlieue woonde. Hij weet hoe moeilijk het leven daar is. "Niemand gelooft meer in onze zogenaamde 'liberté, égalité, fraternité'", zegt hij. "Straks hopelijk weer wel, dankzij Macron."

Maar wat Macron in de eerste plaats aantrekkelijk maakt, bevestigt Brumant, is zijn vermogen om politieke tegenstellingen te overbruggen. Met zijn pragmatisme bewijst de presidentskandidaat dat je wel degelijk de economie kunt liberaliseren en tegelijk bescherming kunt bieden aan werknemers. "Hij zit niet vast aan één partijgebonden ideaal, maar denkt vanuit zijn sociale en economische waarden. Dat slaat aan."

Andy Cavazza, een 20-jarige makelaar, is ook overtuigd geraakt van Macrons potentie. Hij zit voor een rechtse lijst in de gemeenteraad van Bellegarde-sur-Valserine, een klein stadje aan de Rhône tussen Lyon en Genève. Eind vorig jaar, bij de rechtse voorverkiezingen, stemde Cavazza nog op de rechts-conservatieve François Fillon, met tegenzin. In februari, na een bevlogen toespraak van Macron, ging hij overstag. "Macron is in economisch opzicht rechts, en op sociaal-cultureel gebied links", verklaart Cavazza. "Zo'n combinatie hadden we nog niet in Frankrijk. Het is precies wat ik zoek: liberaal, maar zonder dat conservatisme."

Mensen willen tegenwoordig niet meer hun hele leven hetzelfde werk doen, doceert Cavazza. Daarom vindt hij die zogeheten 'flexi-sécurité' van Macron zo mooi: de overheid biedt werknemers een sociaal vangnet en helpt tegelijk met omscholing en het vinden van nieuw werk. Zo kan Frankrijk eindelijk toetreden tot de 21ste eeuw.

Ondertussen maakt het jonge gemeenteraadslid zich zorgen over de opmars van het Front National. "In het openbaar houdt het FN tegenwoordig een discours dat door de beugel kan, maar in wezen is er weinig aan de partij veranderd. Het FN is niet gezond voor de democratie. Het gaat heel ver in zijn nationalisme en wordt nog steeds gedragen door racisten en negationisten. En dan die vader-dochterdynastie... Dat is in feite de nieuwe adel, die zogenaamd spreekt uit naam van het volk."

Vertrouwen terugwinnen

Toch stemmen mensen in de achtergebleven randgebieden er massaal op. Volgens Cavazza doen ze dat niet omdat de publieke voorzieningen in hun dorpjes verdwijnen, zoals het FN beweert, maar om andere redenen. Ze geloven in het FN omdat de partij nog nooit in de regering heeft gezeten en dus kan pretenderen dat ze alles beter zal doen. Ook veiligheid, angst voor buitenlanders en een afkeer van Brussel spelen een grote rol.

Zondag mogen dus bijna 47 miljoen Fransen naar de stembus. En dan? Makelaar Cavazza is sceptisch. Als Macron erin slaagt zijn hervormingen door te voeren, komt het volgens hem goed. Dan winnen de Fransen hun vertrouwen in de politiek terug en zullen de verschillende groepen in de maatschappij met elkaar verzoend raken. Het moet haalbaar zijn, denkt Cavazza. "Want Macron is iemand die goed luistert en die mensen met elkaar om de tafel weet te krijgen, net als in een familie."

Maar toch... De stakingsgezinde vakbonden zullen ongetwijfeld flink dwarsliggen. En uiteindelijk willen de Fransen een president die hen laat dromen, denkt Cavazza, niet een Poldermodel-adept.

En mocht het mislopen? "Als Macron niets voor elkaar krijgt," zegt Cavazza gedecideerd, "dan wordt Marine Le Pen de volgende keer president. Zondag is de laatste keer dat mensen haar zullen tegenhouden."