Lopen er straks mensen rond met varkensnieren? Vijf vragen aan uroloog Karel Decaestecker (UZ Gent)

Amerikaanse chirurgen hebben voor het eerst met succes een varkensnier bij een mens getransplanteerd. Professor Karel Decaestecker, uroloog aan het UZ Gent, spreekt van baanbrekend onderzoek. ‘Dit kondigt een nieuw tijdperk aan.’

Varkensnieren voor mensen: straf. Maar waarom een varken? En hoe werkt het precies?

“De technische werkzaamheden bij transplantatie met een varkensnier zijn dezelfde als bij een menselijke nier. De nieren van mensen en varkens gelijken erg op elkaar. In mijn lessen robotniertransplantatie is de laatste stap de varkensnier, daarna mogen mijn studenten met mensen aan de slag. Er wordt dan een varkensnier getransplanteerd in een varken. Als ik je een filmpje zou laten zien van een transplantatie bij een varken en bij een mens ga je geen verschil opmerken.”

Is deze transplantatie een grote stap vooruit?

“Zeker. In ons land duurt het gemiddeld twee jaar vooraleer iemand een menselijke nier van een overleden donor kan krijgen. Als we nu in grote mate kunnen transplanteren vanuit genetisch gemanipuleerde varkensnieren, zouden we de wachtlijsten kunnen wegwerken.”

Gaan we straks ook andere organen van varkens transplanteren?

“Als je kijkt naar een hart: als zo’n transplantatie mislukt, kan dat fataal aflopen. Als een transplantatie van een nier mislukt, kan men altijd nog terugvallen op nierdialyse. De grote doorbraak is volgens mij niet het technische van deze transplantatie, maar het feit dat ze die nieren en varkens genetisch gemanipuleerd hebben zodat ze geen antistoffen aanmaken waartegen de mens normaal gesproken reageert.

“Mensen hebben hoe dan ook altijd antistoffen nodig ten opzichte van lichaamsvreemd materiaal. Als je een gewone varkensnier zou inplanten in een mens, wordt die binnen de minuut afgestoten door antilichamen die bij iedereen aanwezig zijn. Nu hebben ze ervoor kunnen zorgen dat het gen verantwoordelijk voor die antistoffen uitgeschakeld werd bij het varken, zodat de mens de nier niet afstoot.”

Gaat het over levende varkens?

“Dat zijn idealiter levende varkens, maar het zijn dus wel genetisch gemanipuleerde varkens. Ze worden speciaal gekweekt hiervoor. Het is inderdaad een ethische vraag: in hoeverre is het oké dat we als mens dieren gebruiken om onszelf te verbeteren? Jaarlijks worden er miljoenen varkens geslacht voor vleesconsumptie. Als we ze kunnen gebruiken voor levensreddende medische behandelingen in ideale omstandigheden, waarbij het varken onder narcose geopereerd en nadien geëuthanaseerd wordt, denk ik dat dat moet kunnen.

“Anderzijds ben ik er ook absolute voorstander van meer levende donatie te gebruiken bij mensen. In België gebeurt dat maar bij 15 procent van álle niertransplantaties, in Nederland is dat eerder 50 procent. Dit gaat om verschillende redenen nooit tot 100 procent geraken. Dus de doorbraak met varkensnieren is zeker belangrijk.”

Lopen er straks in België mensen rond met varkensnieren?

“We zitten nog in de beginfase. Tijdens het Amerikaanse onderzoek is er op korte termijn geen afstoting opgemerkt, maar het kan zijn dat er later andere afstotingen optreden, op basis van andere mechanismen, problemen met bepaalde hormonen of problemen met infecties. Maar toch is er een eerste bewijs dat het kan, en dat kondigt een nieuw tijdperk aan voor de medische wereld.”