Liggen er minder herfstbladeren op de grond dan vorige jaren, of denken we dat maar?

Wie zich dezer dagen waagt aan een herfstwandeling krijgt al snel de indruk dat de neerdalende bladeren en mooie herfstkleuren nog even op zich laten wachten dit jaar. Maar is dat ook echt zo? ‘We merken op dat het groei- en groenseizoen langer is geworden.’

In september gaan we weer naar school en vallen de blaadjes van de bomen, of dat wordt ons toch aangeleerd op jonge leeftijd. Maar intussen zijn we bijna een maand in het herfstseizoen en toch blijft het zoeken naar die typische kleuren en vooral: de neerdwarrelende bladeren.

“Het is een enorme misvatting dat september de herfstmaand is”, legt Koen Es, bioloog bij plantentuin Meise, uit. “De echte herfstverkleuring zien we gewoonlijk pas in de tweede helft van oktober en begin november.” Ook Geert Sioen, onderzoeker bij Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, heeft het over een misconceptie bij de mensen: “We denken nog altijd dat de herfst begint op 21 september en dat alles dan plots verandert. Maar het is gewoon nog te vroeg voor een maximale bladval.”

We hebben dus nog te snel het gevoel dat de herfst eerder zou moeten intreden, maar is ons gevoel van een latere herfst dan werkelijk van de pot gerukt? Ook niet helemaal waar. “Als we de seizoenen doorheen de jaren bekijken, merken we wel degelijk op dat het groei- of groenseizoen langer is geworden”, zegt Es. Anders gezegd: de lente start vroeger en de herfst start later, waardoor we een langer groenseizoen hebben. Volgens de bioloog is die groene periode op dertig jaar tijd ongeveer drie weken langer geworden. En dat heeft te maken met temperatuurverschillen, mede door de opwarming van ons klimaat.

Zo zien we door de zachtere temperaturen in september en oktober beduidend minder nachtvorst dan vorige jaren. Sioen maakt de vergelijking met ‘tientallen jaren geleden’: “Toen was er al veel vroeger in najaar sprake van nachtvorst, waardoor de bladeren ook vroeger naar beneden kwamen.” Bladeren zijn namelijk met een kurklaagje verbonden met de takken, en bij vorst bevriest het water in dat kurklaagje, waardoor het uitzet en het blad loslaat.

Zomer van '21

Nog een factor die een grote rol speelt in de herfstontwikkeling van de bomen is droogte. En laat deze natte zomer daar nu net een buitenbeentje in zijn in vergelijking met afgelopen jaren. “We hebben zeer droge jaren gehad in België, zeker in 2018 en 2019”, zegt Sioen. Als reactie op die zware hittegolven en droogteperiodes begonnen bomen vroeger dan gewoonlijk hun bladeren te lossen. “Zodat ze minder transpireren en hun vocht kunnen behouden”, legt hij uit. “Door het gebrek aan droogte en vriestemperaturen wordt het effect van een verlate herfst dus nog eens uitvergroot dit jaar”, vult Es aan.

De latere herfstsymptomen zijn overigens ook geen reden om ons zorgen te maken over de bomen. Integendeel, zegt Es: “De bomen krijgen zo meer tijd voor fotosynthese, kunnen langer groeien, maken meer suikers aan en halen nog meer C0₂ uit de lucht.” Voor de bomen kunnen we dus alleen maar blij zijn wanneer de bladeren later in het jaar vallen, bevestigen beide experten. “Het zal een opmerkelijk beter jaar zijn voor de loofbomen nu ze minder last hebben van droogtestress”, zegt Sioen. Ook collega-onderzoeker Es verwacht dat onze bomen hierdoor gezonder het najaar ingaan.

De jaarlijkse gezondheidsbeoordeling van de bomen gebeurt bovendien in de zomermaanden, verduidelijkt Sioen: “De effectieve gezondheidstoestand van een boom beoordelen we niet in de herfst, maar enkel in de volle zomer wanneer alle bladeren nog aanwezig zijn. Dus vanaf eind juni tot eind augustus, en ten laatste begin september, doen we de gezondheidschecks. Nooit in de herfst.”

Ook de kleinere inwoners van het bos zoals schimmels, bacteriën, insecten en kleine bosdiertjes kijken intussen reikhalzend uit naar de vallende bladeren. Die breken immers af en spelen een belangrijke rol in het ecosysteem. “Maar of zij de impact van die enkele weken vertraging gaan voelen, weten we niet”, geeft Sioen toe.