Leesniveau Vlaamse leerlingen in vrije val: niet langer bij wereldtop

Hoe goed zijn onze leerlingen in lezen? Het antwoord zal directeurs, leerkrachten en ouders niet meteen bevallen. Vlaamse tienjarigen, het vierde leerjaar, gaan op zo goed als alle vlakken achteruit, zo blijkt uit de internationale Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS). Onze leerlingen eindigen met een score van 525 punten op een 32ste plaats. Binnen Europa presteren alleen de Franstalige gemeenschap, Frankrijk, Georgië en Malta slechter. De Russen eindigen met 581 punten bovenaan.

Ten opzichte van 2006, de vorige keer dat Vlaanderen deelnam, maakt het leesniveau onze leerlingen de scherpste daling. Toen scoorden ze nog 547 punten, goed voor een achtste plaats wereldwijd. Ter vergelijking: in dezelfde periode bleef de Franstalige gemeenschap zo goed als stabiel, net als Oostenrijk, Nederland en Italië. In Engeland, Rusland en Spanje steeg het niveau net. Alleen Frankrijk maakt binnen Europa net als Vlaanderen een opmerkelijke, zij het minder felle, daling mee.

Minder ervaring

Het aantal Vlaamse tienjarigen dat het hoogste niveau haalt, daalde tussen 2006 en nu van 7 naar 4 procent. Het niveau daaronder werd in 2006 nog door 49 procent gehaald en in 2016 nog door 35 procent. Zo'n 80 procent van de leerlingen bereikt het gemiddelde peil, tegenover 90 procent van de leerlingen tien jaar geleden. Het aantal leerlingen dat de laagste kaap niet weet te ronden, nam toe van 1 naar 3 procent.

Gemiddeld 4.000 leerlingen per land legden de testen voor leesvaardigheid af. Een topleerling kan bijvoorbeeld het effect van het gehanteerde taalgebruik bespreken en gebeurtenissen interpreteren. Ook kunnen ze complexe informatie uit verschillende delen van de informatieve tekst halen. In Vlaanderen doen leerlingen thuis minder ervaringen op met teksten voordat ze naar de lagere school gaan, wat volgens PIRLS samenhangt met de prestaties. Bij ons vertelt een op vier ouders bijvoorbeeld vaak verhaaltjes, worden er liedjes gezongen, woordspelletjes gespeeld of woorden opgeschreven.

Anderstalig

Er bestaan nog altijd aanzienlijke verschillen tussen wie uit een welvarend gezin komt of thuis uitsluitend Nederlands spreekt (score van 536 punten) en wie dat niet doet. Zij presteren telkens beter dan andere Vlaamse leerlingen. Tegelijk doen de anderstalige leerlingen het ook fors beter dan het internationale gemiddelde. Zij halen een score van 486 punten tegenover 433 internationaal. Eenzelfde beeld duikt op in verband met het profiel van de scholen: er bestaat een kloof, maar welvarende scholen en kansarmere scholen scoren telkens in de buurt van het internationale gemiddelde.

Wat wel opvalt, is dat er bijna nergens zo weinig tijd op school wordt besteed aan pure leesvaardigheid. In Vlaanderen gaat slechts 9 procent van de instructietijd, of 84 uur per jaar, ernaar. Gemiddeld is dat 156 uur per jaar. Ook blijkt dat slechts 2 procent van alle Vlaamse scholen zeer veel nadruk legt op succes. Er zijn verder weinig leerlingen, 24 procent ten opzichte van 43 procent gemiddeld wereldwijd, die echt graag lezen, terwijl dit gekoppeld wordt aan betere resultaten. Alleen in Noorwegen, Denemarken en Zweden zijn er nog minder fervente lezers, al behalen zij wel hogere scores.

Minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) geeft aan dat leerlingen moeten begrijpen wat er in teksten staat. “De leescultuur gaat erop achteruit. Niet alleen op school, maar ook thuis. Volgend jaar komt er een peilingsproef Nederlands die zal aangeven of de leerlingen op het einde van het lager onderwijs de eindtermen Nederlands halen. Ik vraag de inspectie om tijdens de doorlichting meer focus te leggen op begrijpend lezen en zal met het onderwijsveld overleggen over de aanbevelingen van de onderzoekers.”