Laat die tweede hittegolf maar komen: ons lichaam is er toch al aan gewend

Aangezien de temperaturen voor de volgende dagen ook weer richting 30 graden gaan, ziet het ernaar uit dat we in een nieuwe hittegolf zijn terechtgekomen. Net nu we de vorige hittegolf, die in totaal vijftien dagen heeft geduurd, met de hulp van een iets koeler weekend nog maar net hebben verteerd, lijkt het erop dat we weer creatief zullen moeten worden om verkoeling te vinden. Veel erger is het nog in Spanje en Portugal, waar het kwik donderdag naar de 48 graden kruipt.

Maar omdat ons lichaam erop voorzien is om zich aan warme temperaturen aan te passen, zouden we de hitte volgens wetenschappers al gewend moeten zijn. Het proces van acclimatisatie in ons lichaam is ondertussen al voltrokken. "Het verschilt een beetje van mens tot mens", zegt de Nederlandse thermofysioloog Hein Daanen van de Vrije Universiteit Amsterdam, die onderzoekt hoe temperaturen van invloed zijn op ons lichaam. "Maar gemiddeld duurt het tien tot twaalf dagen voor een menselijk lichaam aan de hitte is aangepast."

Fitness

Natuurlijk is de hitte vooral een last voor ouderen en chronisch zieken. Maar de belangrijkste factor voor hoe goed mensen kunnen gedijen in de warmte, hangt af van hoe vaak ze in de winter naar de fitness zijn geweest. Wie fysiek fit is, heeft zo niet enkel zijn strandlichaam binnen, maar kan ook beter tegen de warmte. "Als je geregeld inspanningen levert," zegt Daanen, "dan gaat de kerntemperatuur telkens een beetje stijgen en gaat je lichaam zich op die manier al wat aanpassen."

Die lichaamstemperatuur ligt uiteraard rond de 37 graden Celsius. Als je in een omgeving terechtkomt waar de temperatuur die de thermometer aanwijst ook in dezelfde richting gaat, schieten onmiddellijk verschillende mechanismen in gang om de warmte uit je lichaam af te drijven. Eerst gaan de bloedvaten in de huid uitzetten en verbetert de doorbloeding in het hele lichaam, zodat de warmte langs de huid weg kan.

Maar het belangrijkste mechanisme is natuurlijk zweten. Doordat zweet op onze huid verdampt, onttrekt het warmte aan ons lichaam. Wie goed geacclimatiseerd is, is er dus ook op getraind om sneller zweet los te laten. "Die mechanismen hebben nu de hele winter minder gewerkt, vandaar dat de eerste weken veel lastiger zijn", zegt professor Jan Boone (UGent). "Maar na verloop van tijd past je lichaam zich vanzelf aan."

Als inspanningsfysioloog verbonden aan de UGent bereidt Boone sporters voor op extreme inspanningen in erg warm klimaat. Als je er bijvoorbeeld aan denkt om in Marokko de Marathon des Sables te gaan lopen, passeer je best even in de warmtekamer van de Gentse universiteit, waar je op een loopband wordt klaargestoomd. "Op die manier is het lichaam van een sporter al aangepast voor het warme klimaat", zegt Boone. "Maar eens je terug bent, verdwijnt die acclimatisatie ook weer."

Afrika

Volgens Daanen zou het twee keer langer duren om je acclimatisatie kwijt te raken dan om je aan te passen aan de hitte. Als je tijdens een normale zomer naar België zou terugkeren na een vakantie uit een warm land, is het dus normaal dat je het eerst een paar weken frisser hebt.

Overigens zegt je afkomst nauwelijks iets over hoe goed je met warmte om kan. Er zijn dan ook nauwelijks fysiologische verschillen tussen bijvoorbeeld een Inuit en een Afrikaan, zegt Haanen. "Uiteindelijk moet je weten dat de eerste mensen pas 40.000 jaar geleden in Europa zijn aangekomen. Evolutionair gezien is dat heel kort. Als mensen, die allemaal uit Afrika afkomstig zijn, zijn wij gemaakt om ons makkelijk aan de warmte aan te passen. Aan de koude ligt dat veel moeilijker."