Kwaliteit onderwijs daalt fors, katholiek onderwijs krijgt de zwaarste klappen

Absolute wereldtop was het Vlaams onderwijs nog in 2003. Voor begrijpend lezen stond Vlaanderen in de PISA-studie van de OESO, een internationaal vergelijkend onderzoek naar het niveau van het onderwijs, op plaats drie. Voor wiskunde zelfs helemaal bovenaan.

Maar sindsdien ging het bergaf. Fors zelfs, blijkt uit een analyse van professor emeritus Jan Van Damme, Kim Bellens en Wim Van den Noortgate (KU Leuven) die is verschenen in vaktijdschrift TORB. De studie combineert de resultaten van PISA en twee andere internationale onderzoeken: PIRLS, dat zich richt op taal- en leesvaardigheid, en TIMSS, dat focust op wiskunde en wetenschappen.

De grote voorsprong voor leesvaardigheid die Vlaanderen begin deze eeuw nog had op Franstalig België is intussen gehalveerd. Dat is bijna volledig te wijten aan de achteruitgang van Vlaanderen zelf: in 2016 bleken zelfs de sterkste leerlingen een half jaar achterop te hinken ten opzichte van tien jaar eerder. De zwakste leerlingen gingen er nog veel harder op achteruit. In Franstalig België bleef de leesvaardigheid van de leerlingen zowat op hetzelfde - lage - niveau.

Voor wiskunde en wetenschappen geldt eenzelfde verhaal. Het niveau dat Vlaamse leerlingen in het vierde leerjaar halen voor wiskunde is nog steeds hoog, maar het daalt wel onderzoek na onderzoek. Voor wetenschappen is dat niet het geval, maar is het niveau over het geheel wel bijzonder laag.

Van Damme en zijn collega's splitsten de onderzoeken voor leesvaardigheid ook uit per onderwijsnet. De verschillen daar zijn opvallend groot: het Gemeenschapsonderwijs (GO!) bengelt qua niveau helemaal onderaan. Maar waar het katholiek onderwijs en het stedelijk en gemeentelijk onderwijs in 2006 nog pakken beter scoorden, heeft ook het leesniveau van de leerlingen daar in tien jaar een flinke knauw gekregen.

Zelfs wanneer de resultaten gefilterd worden op thuistaal, het aantal aanwezige boeken in huis en het opleidingsniveau van de moeder, blijven de dalingen zo goed als onveranderd. Dat wil zeggen dat de achteruitgang van de leesvaardigheid dus niet volledig toe te schrijven is aan een veranderende leerlingenpopulatie.

Ernstig probleem

OESO-onderwijstopman Dirk Van Damme looft "de gedetailleerde en wetenschappelijk onderbouwde analyse" van de KU Leuven-onderzoekers. "Het bewijst dat er meer aan de hand is in ons onderwijs dan enkele knipperlichten die branden. Er is een ernstig probleem met de kwaliteit ervan."

Het toont volgens de OESO-topman ook aan dat de situatie te ernstig is om in gemakkelijke slogans te vervallen. Een tip voor de politieke partijen, want de kwaliteit van het onderwijs wordt sowieso een belangrijk thema voor de verkiezingen van 26 mei. "En dan krijgt de komende minister van Onderwijs dit op het bord", zegt Van Damme. "Want dat er iets moet gebeuren, is nu wel erg duidelijk."

Minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) beklemtoont dat ze daar al mee bezig is. Zij wijst onder meer naar de hervorming van de lerarenopleiding, maar vooral naar de modernisering van het secundair onderwijs die op 1 september van start gaat. Die gaat gepaard met "ambitieuzere eindtermen", zegt de minister. Vorige week liet de topman van het katholiek onderwijs, Lieven Boeve, nog optekenen dat die eindtermen wat hem betreft te hoog liggen.