KU Leuven geplaagd door zoveelste schandaal: slechte communicatie, of is er meer aan de hand?

Een zoveelste schandaal aan de KU Leuven. Komt daarbij alweer een laattijdige, koele reactie van de universiteit, diensten die zich verstoppen achter procedures en een dader die ondanks meldingen over zijn gedrag zijn gang kon blijven gaan. Hoe hard schaadt dit de KU Leuven en rector Luc Sels?

Er zijn geen aanwijzingen dat de KU Leuven de zaak tegen professor F.D., die in juli 2016 een studente verkrachtte tijdens een reis naar een congres in Barcelona, in de doofpot heeft proberen te stoppen. Dat is de conclusie van de regeringscommissaris die was aangesteld door de Vlaamse regering. Hij benadrukt “dat de bescherming van het slachtoffer een rode draad was in dit dossier. Het slachtoffer wilde media-aandacht vermijden en de universiteit heeft alles gedaan wat kon en mocht volgens het slachtoffer.”

Een opsteker voor de KU Leuven, zou je denken. Maar dat leek het niet tijdens de verhitte discussie die achteraf gevoerd werd in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement. Aanleiding waren de woorden van minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA): zij dreigde er zondag nog mee om een subsidie van 1,4 miljoen euro voor de viering van de zeshonderdste verjaardag van de KU Leuven te schrappen.

Gwendolyn Rutten (Open Vld) wilde weten op welke basis die beslissing was genomen. “Wat Vlaanderen niet verdient, is een minister die als een Romeinse keizer zegt: ‘Het ene moment vind ik dat het kan en het volgende moment vind ik dat het niet kan.’” Daarop pikte Sam van Rooy (Vlaams Belang) in: “U hebt alweer een zogenaamd ‘Zuhalleke’ gedaan, vernemen wij. Geniet u wel steun van de rest van de regering?”

Dat slikte Demir niet. “We zitten met een probleem in onze samenleving. Als een ‘Zuhalleke’ doen betekent dat je niet de schouders ophaalt en cynisch besluit dat het niet jouw probleem is wanneer je flagrant onrecht ziet: dan ben ik trots dat het zo heet.”

Koele en afgemeten reactie

Het illustreert perfect de spagaat waarmee ook de KU Leuven kampt, de spagaat tussen het juridische en het emotionele. Want het is niet de eerste keer dat het instituut en rector Luc Sels in opspraak komen. In februari was er al professor J.P., die later wegens grensoverschrijdend gedrag aan de deur werd gezet: hij bestookte zijn collega’s jarenlang met mails vol pornografie, islamofobie en homofobie. Tijdens een reis naar Rome zou hij zijn trouwring hebben uitgetrokken tussen de studenten en geroepen hebben: “Wordt er hier nog geneukt vanavond?” En er was Sanda Dia, de twintigjarige student die in 2018 om het leven kwam als gevolg van de fysieke mishandeling die hij onderging tijdens de dertig uur durende doop bij studentenclub Reuzegom.

Drie op het eerste gezicht totaal uiteenlopende zaken, maar toch klinkt de afloop telkens hetzelfde: een koele, laattijdige en afgemeten reactie van de de KU Leuven. Velen verwijten de universiteit dat ze geen empathie heeft met de slachtoffers en dat ze zich verschuilt achter de logge procedures. Dat Sels vorig academiejaar in zijn openingsrede aangaf het moeilijk te hebben met “de extreemfractie in de wokebeweging, die dominanter wordt. En die militant en zelfs intolerant wordt, en gepaard gaat met een zweem morele zuiverheid”, versterkt dat beeld alleen maar.

Toxicoloog Jan Tytgat, in mei vorig jaar bij de rectorverkiezingen nog de uitdager van Sels, voert veel van deze zaken gedeeltelijk terug op het machogedrag in de academische wereld. “Het is een bikkelhard milieu met een keiharde competitie, waarbij men vaak zeer extreem moet gaan om te presteren en grants binnen te halen. Dat leidt soms tot gedrag dat veel te ver gaat, al mogen we niet veralgemenen. Vandaar mijn pleidooi voor een basisfinanciering, waardoor de competitiedruk vermindert en de universiteit een menselijker gelaat krijgt.”

Centraal meldpunt

Bij alle gevallen van grensoverschrijdend gedrag is duidelijk dat de barrière om klacht in te dienen voor de slachtoffers ontzettend hoog ligt. De redenen liggen voor de hand: de machtsverhouding, de afhankelijkheidsrelatie en de vrees dat ze door een gebrek aan bewijzen niet geloofd zullen worden. Het waren ook deze redenen die de studentes aanhaalden die in 2010 een eerste keer aan de alarmbel trokken in de zaak-F.D. bij de ombudsman van de KU Leuven. Die vervolgens weinig meer kon doen dan F.D. op de vingers tikken.

“Om die barrière te verkleinen, kan het oprichten van een centraal meldpunt voor alle universiteiten een goede oplossing zijn”, zegt Tytgat. “En dat gebeurt best zonder dat de universiteiten hier zelf bij betrokken zijn: je kan niet tegelijkertijd rechter en partij zijn. Daar zou ik wel achterstaan. Zo’n meldpunt kan heel erg snel opgericht worden, zodat eventuele slachtoffers hun verhaal kunnen doen zonder risico op represailles.”

De KU Leuven kondigt zelf alvast een aantal acties aan. Zo wordt er aan een nieuw tuchtreglement gewerkt dat eind dit jaar klaar moet zijn, wordt het huidige beleid geëvalueerd en worden er trainingen gegeven. Maar dat de onverkwikkelijke zaken de unief een kwalijke reputatie bezorgen, zoveel is zeker. “Ik kan niet ontkennen dat het zwarte tijden zijn voor onze universiteit”, besluit Tytgat. “En ik kan me wel voorstellen dat velen vinden dat het nu veel te ver gaat en dat er consequenties aan verbonden moeten worden voor de rector. Maar zover wil ik zeker niet gaan. Daarvoor ken ik het dossier onvoldoende.”