Kritiek op energieakkoord: ‘We verlagen de energieprijzen opdat mensen zouden blijven consumeren. Maar daardoor stijgen de prijzen net nog meer’

1,3 miljard. De eindafrekening van het nieuwe federale energieakkoord is niet min. Met dat geld gaat onder meer de btw op gas omlaag naar 6 procent, wordt de prijs aan de pomp verlaagd met 17,5 cent per liter, komt er een stookoliecheque van 200 euro per huishouden, en wordt het sociaal tarief voor 1 miljoen gezinnen verlengd tot eind september. Samen met de vorige ingrepen heeft de federale regering dit jaar zo al 3 miljard uitgetrokken om de energiefacturen te milderen.

Vooral voor de mensen die genieten van het sociaal tarief is de schokdemper stevig. Over het hele jaar krijgen zij op die manier een korting van gemiddeld 2.230 euro. Voor de overige gezinnen valt het voordeel flink lager uit. De lagere btw op elektriciteit en gas leveren zo’n 200 euro op, de al eerder besliste verwarmingspremie doet daar nog 100 euro bij. Totaal: 300 euro voor wie geen aanspraak maakt op het sociaal tarief.

Vivaldi maakt zich sterk dat het daarmee een heel gericht beleid voert: de schok voor iedereen opvangen, maar toch vooral voor de mensen die het het meest nodig hebben. Maar die redenering valt makkelijk om te draaien. Voor veel huishoudens zijn de energiefacturen met zo’n 300 euro per maand gestegen. Voor het gros van de gezinnen doet de federale regering dus een inspanning die amper voldoende is om de stijging van één maand te dekken. Het zet de relativiteit van deze inspanning in de verf. De federale overheid probeert iedereen te helpen, maar heeft eenvoudigweg niet de middelen om dat ook effectief te doen.

Onder meer de btw-verlaging op gas, die geldt tot eind september, lijkt op dit moment een slag in het water. N-VA-Kamerlid Bert Wollants wijst erop dat die ingreep eigenlijk te laat komt, omdat de maanden met een hoog verbruik achter ons liggen. De temperaturen stijgen weer, dus moeten mensen minder verwarmen. Volgens cijfers van energiewaakhond CREG is de periode van april tot en met september goed voor zo’n 20 procent van het gasverbruik. De btw-verlaging geldt dus enkel voor een vijfde van de jaarfactuur.

De conclusie van econoom Gert Peersman (UGent) is dat dit energieakkoord contraproductief is. “De prijzen stijgen omdat er een probleem is met het aanbod. De regering bestrijdt dat door de vraag naar gas en olie net te stimuleren. Anders gezegd: we verlagen de prijzen zodat mensen toch zouden blijven consumeren. Maar het resultaat zal zijn dat de prijzen blijven stijgen. Bovendien pompen we geld in de economie waardoor ook de prijzen van andere goederen zullen stijgen”, zegt Peersman.

Het gevolg is dat de inflatie blijft stijgen, waardoor spaargeld verder verdampt. Beter zou het volgens Peersman zijn om geld heel gericht te herverdelen, van mensen die de schok kunnen opvangen naar mensen die dat niet kunnen.

De factuur wordt vooral gestut met de extra inkomsten die naar de staatskas vloeien. Als de prijzen stijgen, stijgt ook de btw in absolute cijfers. Van de 1,3 miljard aan maatregelen wordt 1,1 miljard gehaald uit die meerinkomsten. “We laten het geld terugvloeien naar de mensen”, klinkt het in de regering. Maar volgens Peersman is het een illusie om te denken dat we door die hogere btw-inkomsten meer geld hebben om uit te delen. Dat geld komt immers ook van de bevolking. “Gemiddeld genomen worden we armer.”

Eind september volgt er een evaluatie, waarna beslist zal worden of de maatregelen worden verlengd. De socialisten hebben er vertrouwen in dat de regering niet anders zal kunnen dan de btw-verlaging langer door te laten lopen. Laat de liberalen maar eens uitleggen dat de btw verhoogd wordt op een moment dat mensen opnieuw meer zullen moeten verwarmen, redeneren zij.

Het is exemplarisch voor het gebrek aan structurele hervormingen in dit akkoord. Zo is de verwachte hervorming naar een accijns op gas nergens te bekennen. Ook daarover zal in september beslist worden. Bij CD&V is te horen dat er iets moet gebeuren aan de samenstelling van de energiefactuur, maar ook dat is een werk voor later.

Opvallend is hoeveel geld er uitgetrokken wordt voor in feite vervuilende energiebronnen als gas en stookolie. Bij de groenen klinkt het dat dit niet het moment is om mensen te straffen omdat ze met fossiele energie verwarmen. Zij verwachten wel dat de regering later deze week flinke stappen zet om de transitie naar hernieuwbare energie te maken. Morgen komt het kernkabinet opnieuw samen om zich te buigen over de kernuitstap.

De federale regering legt op dit moment haar eieren vooral in het mandje van Europa. “Ik geloof dat de vrije markt het beste systeem is, maar als die losstaat van de realiteit zit je in een systeem van de Far West en moet je ingrijpen”, zei premier De Croo (Open Vld) op een persconferentie. De Europese Commissie heeft de opdracht gekregen om de overwinsten af te romen van bepaalde energieproducenten die excessief verdienen aan de hogere energieprijzen. Het is ook de bedoeling om een prijsplafond in te voeren op de groothandelsmarkt voor energie. Het is maar de vraag of die maatregelen het ook zullen halen.