Koranverbranding stookt spanningen tussen Zweden en Turkije op. ‘Ik wil sowieso niet dat we bij NAVO gaan’

De rechts-extremistische activist Rasmus Paludan verbrandde zaterdag een koran bij de Turkse ambassade in Stockholm. Zo stookte hij het NAVO-conflict tussen Zweden en Turkije verder op. Niet alle Zweden zijn daar rouwig om. ‘Ik wil sowieso niet dat we bij de NAVO gaan.’

‘Nu is het tijd om dit domme boek vol achterlijke ideeën in de fik te steken’, zegt de extreemrechtse activist Rasmus Paludan, terwijl hij een aansteker en een exemplaar van de koran in de lucht houdt. Zijn eerste poging mislukt, er waait een koude wind over het halfbevroren water in het centrum van Stockholm. Als hij beschutting zoekt bij een van de breedgeschouderde politieagenten die hem beveiligen, lukt het wel. Paludan houdt het brandende boek triomfantelijk naar de vele camera’s.

De tientallen agenten, sommige in burger, spieden de spaarzame toehoorders af om te zien of er een reactie komt. Een van de agenten houdt zijn hand op zijn holster. Vorig jaar leidde een ‘paastour’ van Paludan in verschillende Zweedse steden tot massale rellen, voornamelijk door migrantenjongeren. Tientallen politieagenten raakten gewond en vele politievoertuigen werden vernield of in brand gestoken. Enkele betogers werden geraakt door afketsende politiekogels.

Haatzaaien

En toch kreeg de koranverbrander, die al eens werd veroordeeld voor haatzaaien en met zijn partij Strakke Koers nooit de kiesdrempel haalde, zaterdag weer een vergunning. Paludan moest alleen 50 meter opschuiven, omdat even verderop in de straat een pro-Turkse manifestatie gaande was, met rode vlaggen en een spandoek waarop staat: ‘Erdogan, we houden van u.’ Elders in de stad is ook nog een anti-NAVO-mars gaande, geleid door Koerdische organisaties.

De viering van de vrijheid van meningsuiting speelt zich af tegen de achtergrond van het NAVO-conflict tussen Turkije en Zweden. Turkije blokkeert al ruim een half jaar het Zweedse lidmaatschap en stelt steeds hogere eisen. Zo moet de regering in Stockholm eerst Turken uitleveren die politiek asiel hebben gekregen en dient het korte metten te maken met anti-Turkse demonstraties. Ankara is woest over een protest, anderhalve week geleden, waarbij een paspop die op Erdogan leek aan zijn voeten aan een lantaarnpaal werd opgehangen.

De Zweedse premier Ulf Kristersson worstelt ermee. Eerder deze maand zei hij dat Zweden genoeg concessies heeft gedaan. Maar later hekelde ook hij de paspop-actie. Hij noemde het een ‘sabotage van de NAVO-aanvraag’. Dat schoot weer veel Zweden in het verkeerde keelgat, omdat hij de vrijheid van meningsuiting niet verdedigde. ‘Hij pist op onze democratie’, schreef een prominente columnist van de krant Dagens Nyheter.

Astrid Lindgren

Een ideaal moment voor Paludan om weer op te duiken en zich behalve tegen moslim-immigranten ook tegen Turkije te keren. Zijn monoloog van een uur gaat vooral over het eerste onderwerp. ‘We hebben in Zweden twee miljoen migranten. Die krijgen allemaal acht kinderen. Zweedse stellen krijgen er twee. Dus reken maar uit: er komen er meer en meer’, roept Paludan, die achter hekken staat en van de politie niet te dichtbij zijn gehoor mag komen. Hij zegt te strijden voor ‘het land van Astrid Lindgren’ en zingt ter illustratie het lied over een boerenknecht uit Lindgrens boek Michiel van de Hazelhoeve.

Eigenlijk was Paludan, die in Kopenhagen woont, afgelopen week te laat met het betalen van de administratiekosten voor zijn demonstratievergunning. Een prominent lid van de Zweden Democraten (SD), de radicaal-rechtse partij die gedoogsteun geeft aan de huidige regering, schoot hem te hulp. ‘Als het gaat om Turkije en Erdogan steun ik dit soort activisme’, zei deze Chang Frick, die presentator is bij het Youtube-kanaal van de SD.

Dat de gedoogpartner de koranverbranding steunt, zal ongetwijfeld extra olie op het vuur zijn. De Turken lieten al weten dat een gepland bezoek van de Zweedse minister van Defensie is geschrapt. Zweedse politiek commentatoren schreven dit weekend te vrezen dat de NAVO-toetreding serieus in gevaar is.

Anti-NAVO-mars

Het is een nachtmerrie voor de Zweedse regering, die de aansluiting bij het bondgenootschap noodzakelijk acht vanwege de Russische inval in Oekraïne. De Zweden zelf zijn veel meer verdeeld. Velen van hen koesteren de onafhankelijke rol van hun land. Anderen zijn bang dat Zweden met deelname aan de NAVO een deel van zijn identiteit opgeeft. De anti-NAVO-mars in het centrum van Stockholm is met afstand de grootste van de drie zaterdagse demonstraties. ‘Zeg nee tegen een fascistische alliantie’, klinkt het uit honderden kelen.

Dat sentiment lijkt breed te worden gedeeld. ‘Ik ben geen aanhanger van extreem-rechts, maar ik zal altijd het recht van Paludan verdedigen om hier een koran verbranden’, zegt de 28-jarige Jonas Samuelsson, die op weg is naar een concert van het Zweedse Radiofilharmonisch Orkest. ‘Het maakt me niet uit dat het de NAVO-kwestie beïnvloedt. Ik wil sowieso niet dat we erbij gaan. Waarom? Omdat ik er niks mee heb en er geen gevaar dreigt voor Zweden.’

Als de koran is opgebrand en Paludan enkele vragen uit het publiek heeft beantwoord, is de manifestatie voorbij. De rechts-extremistische activist wordt door de politie naar het water geëscorteerd, waar een politieboot klaarligt om hem weg te brengen.