Klimatoloog Samuel Helsen: ‘Het is goed dat figuren als Greta Thunberg opstaan, maar ze is soms te pessimistisch’

14.000 wetenschappers riepen deze week de klimaatnoodtoestand uit. De jonge Vlaamse klimatoloog Samuel Helsen (26) wil niet te alarmistisch zijn. ‘Maar het zal nodig zijn wereldwijd iets te doen.’

Volgt u uw collega’s die de klimaatnoodtoestand uitriepen en waarschuwden voor ‘onnoemelijk lijden’?

“Ik hou niet van doemdenken. Maar het zal nodig zijn wereldwijd iets te doen aan de klimaatverandering om de gevolgen te beperken. We weten dat de opwarming extreme gebeurtenissen zoals de watersnood in ons land waarschijnlijker maakt en dat zulke rampen veel leed brengen. Drie jaar geleden maakte ik mijn masterproef over extreme neerslag in België, maar een waterbom als deze zag ik toen niet aankomen.”

Is er een kantelpunt waarna er geen weg meer terug is?

“Het is goed dat figuren als Greta Thunberg opstaan om de urgentie van de klimaatkwestie duidelijk te maken, maar ze is soms te pessimistisch. Alleen focussen op de slechtst denkbare prognoses knabbelt aan je geloofwaardigheid. Neem nu de worstcasescenario’s die tegen 2100 tot 6 graden opwarming voorspellen, terwijl in 2015 is Parijs afgesproken de opwarming tot 2 graden te beperken. Sindsdien zijn maatregelen genomen om de CO₂-uitstoot te beperken. In je projecties moet je het effect ervan opnemen. Toch kijken veel studies enkel naar de meest negatieve scenario’s. Die mag je niet negeren, maar je moet het totale plaatje zien.

“Op zich gaat de opwarming wel sneller dan ooit. Globaal is het 1,2 graden warmer ten opzichte van het pre-industrieel tijdperk, tegen 2100 stevenen we op basis van de huidige trend af op 3 graden of meer. Elk tiende van een graad extra opwarming geeft zwaardere gevolgen. In het klimaatsysteem zitten bovendien heel wat kantelpunten die een cascade-effect kunnen uitlokken. Wanneer deze kunnen omslaan is onduidelijk, maar als de opwarming zich de komende eeuw boven de 2 of 3 graden Celsius doorzet, zouden veel van deze punten kunnen overslaan en zal de opwarming zichzelf nog verder versterken.”

Spreekt u op familiefeestjes vaak over uw werk?

“Ik begin vaak zelf over het klimaat, en mijn ooms en tantes geven soms al eens tegenwind. Zo is weleens geopperd dat de zee ooit tot in de Ardennen kwam - wat klopt. Maar dat was 145 tot 70 miljoen jaar geleden, toen er nog geen mensen op aarde waren. Wat niet klopt, weerleg ik. Ik maak dan duidelijk dat wat ik zeg, gebaseerd is op wetenschappelijke waarnemingen.”

Zou u in deze tijden nog een gelijkvloers appartementje kopen op de zeedijk?

“Als ik me baseer op projecties van de zeespiegelstijging, moet ik neen zeggen. Globaal zal het zeewater eind deze eeuw 43 tot 84 millimeter hoger staan. Terwijl het water bij hevige storm in combinatie met hoogwater nu al tot de zeedijk staat. Tegen 2100 krijg je dan allicht overstromingen, ook landinwaarts via de Schelde en Leie. Maar ik ga zo graag naar zee dat ik het nu toch nog zou overwegen, als ik het geld had. Zit je in hetzelfde schuitje, denk dan twee keer na. Je riskeert je vakantiestekje niet aan je (achter)kleinkinderen te kunnen doorgeven. Het is duidelijk: als we niets ondernemen moeten de komende generaties in extreme omstandigheden leven.”