‘Kerst redden? Wie gelooft nog dat we binnen drie weken uit de nood zijn?’

Wat is er aan de hand?

“Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) pleit voor extra maatregelen om het coronavirus in te dijken. Die zouden dus boven op de verstrengingen moeten komen die nog maar vorige week vrijdag in het Overlegcomité zijn afgesproken. Meer bepaald komt nu de cultuursector in het vizier, en - opnieuw - de eventsector. Jambon wil gaan naar een verbod op alle indoor-recreatie. Theatervoorstellingen, jeugdkampen en evenementen buiten de private kring worden genoemd, maar een afgelijnd voorstel is er nog niet.

“Dat uitgerekend de Vlaamse regering als eerste met het idee om te verstrengen komt, is opmerkelijk. Nog maar een dag eerder pleitte dezelfde Jan Jambon, ditmaal in zijn hoedanigheid van minister van Cultuur, nog voor een lichte versoepeling, zodat koorgezelschappen behalve optreden ook zouden kunnen repeteren. Toch is het niet gek dat de bocht nu eerst en snel in Vlaanderen wordt ingezet. Op dit moment wordt het Vlaams Gewest in vergelijking met Brussel en Wallonië zwaarder getroffen door de vierde coronagolf.”

Is het dan zo erg?

“De situatie is ernstig. In de ergst getroffen provincies Oost- en West-Vlaanderen liggen de afdelingen intensieve zorg vol en moeten al zieken getransporteerd worden naar ziekenhuizen in Henegouwen. Maar ook in de rest van het land wordt de situatie in de ziekenhuizen precair. Van de voor covidpatiënten gereserveerde bedden op IZ-afdelingen zouden er nog maar een vijftigtal beschikbaar staan. Als je weet dat er nu ongeveer twintig patiënten per dag bij komen, dan besef je meteen dat het niet zal volstaan om de huidige golf op te vangen. Vandaar dat alvast beslist is om bijkomende bedden klaar te houden, ook al betekent dat dat andere medische zorg uitgesteld moet worden. Soms met dramatisch gevolg.

“De curve van de stijging neemt dan wel af, op de piek van de golf zitten we vooralsnog niet. Die wordt wel volgende week verwacht. Maar dan zitten we al twee weken voor kerst, wat het idee van ‘kerst redden’ stilaan hachelijk maakt. Wie gelooft nog dat we binnen drie weken uit de nood zijn? Ook na de top wacht ons nog een lange daling naar een wat normaler stressniveau.

“Wat ook niet helpt, is dat in de meeste buurlanden de situatie even zorgwekkend is. België heeft, naar internationale maatstaven, ook vrij veel intensievezorgcapaciteit. Alleen is ongeveer een tiende van de theoretisch aanwezige bedden niet beschikbaar omdat er ook bij het zorgpersoneel veel uitval en ziekteverzuim is.

Hoe wordt er gereageerd op de oproep van Jambon?

“De gekende machine is alweer gaan draaien. Nog vanavond zouden de experts van de GEMS-adviesraad bij elkaar komen, om een nieuw situatierapport op te maken voor coronacommissaris Pedro Facon. Met dat rapport kan Facon dan naar de federale regering, waarna premier Alexander De Croo (Open Vld) een nieuw Overlegcomité kan bijeenroepen. Het ziet er dus naar uit dat we hetzelfde stramien als vorige week gaan volgen, met mogelijk vrijdag al een nieuw Overlegcomité. Dat geeft geen fraai beeld van de besluitvorming, maar uit trots niks doen, is wellicht nog erger.

“Het is wel niet zeker dat het de verstrengingen zullen worden die Jambon voorstelt, of dat dat de enige zijn die er kunnen komen. Viroloog Steven Van Gucht toonde zich al sceptisch over de effectiviteit van de ideeën. Onder experts circuleert al langer de analyse dat meer nodig is. Daarbij wordt gedacht aan een korte, krachtige en gerichte lockdown. Je kunt je ook afvragen of een pakket dat enkel één of twee relatief kleine sectoren (cultuur en jeugd) hard treft, dit keer wel zal volstaan. Dat is de strategie van de kaasschaaflockdown: stukje bij beetje wordt elke sector geraakt, tot het land in een feitelijke lockdown belandt, zonder dat we dat een lockdown mogen noemen. Het lijkt dan alsof je kool en geit blijft sparen, maar die strategie heeft het nadeel van de traagheid en de onzekerheid. Wat het Overlegcomité deze week nog toestaat, kan volgende week alsnog verboden worden. Dat vreet aan het vertrouwen. Bovendien blijf je zo achter de feiten aanlopen.”

Wat is nog meer mogelijk?

“Het onderwijs blijft de olifant in de kamer. Alle cijfers wijzen aan dat het virus vooral vrijelijk blijft circuleren bij jonge kinderen - zeg: leeftijd lagere school -, die per definitie niet gevaccineerd zijn. Die kinderen worden meestal gelukkig zelf niet ziek, maar ze kunnen wel leerkrachten of ouders aansteken. Zo blijft de besmettingsketting zich maar op gang trekken.

“De situatie in de scholen zelf is al wekenlang bijzonder lastig, ook op secundair niveau. Leerlingen zitten massaal in quarantaine, leerkrachten vallen uit, de contactopsporing en het testen loopt achter en directeurs hebben amper iets in handen om zich te verweren. Steeds meer scholen beslissen dan maar zelf om de stekker eruit te trekken met een ‘afkoelweek’, om zo toch ten minste zoveel mogelijk kinderen en leerkrachten gezond aan de start van de examenperiode te krijgen over een dikke week.”

Dus: scholen sluiten?

“Niet zo snel. Een tijdelijke schoolsluiting is zeker in de lagere school verre van vanzelfsprekend. Digitaal onderwijs op afstand biedt geen soelaas voor jonge kinderen. Hen thuis zetten plaatst gezinnen ook onder grote druk. En dus riskeer je leerachterstand en in de gezinnen veel stress en soms erger. Maar als je de scholen openhoudt - wat dus wel degelijk een legitieme keuze is - dan moet je wellicht ergens anders harde beslissingen nemen.

“De onderwijskwestie is diep politiek gekleurd. Vanuit de Vlaamse regering heeft de N-VA met minister Ben Weyts fel ingezet op het openhouden van de scholen. Daartegenover staat dan weer de kritiek dat de minister te weinig ondersteuning geboden heeft om de scholen ook zonder al te grote risico’s open te kunnen houden. Het belang van ventilatie en luchtzuivering is lang onderschat. Minister Weyts schermt nu met het pleidooi om leerkrachten voorrang te geven in de boostervaccincampagne. Dat valt nog niet zo simpel te organiseren in een onderwijsveld met mensen die op verschillende tijdstippen verschillende vaccins gekregen hebben. Hoe dan ook komt dat idee te laat om de huidige problemen op te lossen.”

Hoe zit het nog met die boostercampagne?

“Vrij goed, en dat is misschien wel het beste nieuws van de dag. Na enige aarzeling is de boostercampagne zeker in Vlaanderen nu weer volop in gang geschoten. Oudere mensen, kwetsbare mensen en zorgpersoneel krijgen een derde prik, de anderen volgen in het voorjaar. In Brussel komen ook jongere inwoners al aan de beurt als er plaats is in de vaccinatiecentra. Het gaat dus vooruit. Het eerste effect van die campagne valt al uit de cijfers af te leiden. Er is - niet onterecht - veel kritiek gekomen op de trage voortgang van de boostercampagne, maar in Europees perspectief doet België het best goed. Nederland bijvoorbeeld moet nog zowat beginnen boosteren en betaalt daar een zware prijs voor, met opnieuw veel grote en dodelijke uitbraken in de bejaardenzorg.”

Wat heeft omikron te maken met dit alles?

“Niets, of toch vrij weinig. Hoogstens is die nieuwe nog grotendeels onbekende variant een bijkomende bevestiging van de ontnuchterende vaststelling dat we de komende tijd nog niet verlost zijn van covid. De huidige acute crisis is nog volledig op het conto te schrijven van de dominante deltavariant. Op dit moment zijn nog maar twee omikron-besmettingen gedetecteerd in ons land, al zijn het er in werkelijkheid naar alle waarschijnlijkheid een veelvoud. Over de besmettelijkheid en ‘dodelijkheid’ van omikron is voorts nog altijd weinig geweten.”