Kernuitstap plots erg onzeker: minister Demir weigert vergunning voor nieuwe gascentrale Vilvoorde

Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) weigert een vergunning voor een nieuwe gascentrale in Vilvoorde. Daarmee zet ze de federale plannen voor de kernuitstap op de helling.

Er komt geen nieuwe gascentrale in Vilvoorde. Vlaams Minister van Energie Zuhal Demir weigert een vergunning uit te reiken. De beslissing is een zware opdoffer voor de plannen van de federale regering. Die wil tegen 2025 alle kerncentrales in ons land sluiten. Maar de kernuitstap - waar N-VA zich federaal fel tegen verzet vanuit de oppositie - is enkel mogelijk als er dan voldoende gascentrales zijn, die voldoende stroom kunnen aanleveren. De centrale in Vilvoorde was daarvoor van cruciaal belang. De kernuitstap is daardoor plots erg onzeker.

Het nieuws komt niet volledig uit de lucht vallen. Eind augustus raakte bekend dat de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant beslist had geen vergunning toe te kennen aan de gascentrale in Vilvoorde. Volgens de deputatie, geleid door N-VA, zou de nieuwe centrale te veel stikstof, ammoniak en CO2 uitstoten. Het project was niet verzoenbaar met de klimaatplannen van de provincie en de stad Vilvoorde, klonk het.

Engie Electrabel reageerde verrast op de beslissing. Het Frans-Belgische bedrijf wees erop dat het dossier een unaniem gunstig advies had ontvangen van de bevoegde Provinciale Omgevingsvergunningscommissie (POVC), een orgaan waarin vertegenwoordigers van alle bevoegde Vlaamse overheidsinstanties en enkele experts zetelen. Ook de stad Vilvoorde zelf gaf een gunstig advies. “Vilvoorde is een van de beste locaties in ons land om een nieuwe gascentrale met minimale milieu-impact te bouwen. Bij het uittekenen van dit project hebben we grote inspanningen geleverd om de impact op het milieu en op de omgeving zo minimaal mogelijk te houden”, luidde het destijds in een communiqué.

Engie Electrabel tekende dan ook beroep aan bij bevoegd Vlaams minister Demir, die het laatste woord heeft in vergunningsdossiers in Vlaanderen. Een week geleden nog werd duidelijk dat ook het voornaamste adviesorgaan van de Vlaamse overheid groen licht gaf voor de centrale in Vilvoorde. Volgens de Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie (GOVC) zou de hinder van de gascentrale uiteindelijk tot “een aanvaardbaar niveau” beperkt blijven, “mits de naleving van de vergunningsvoorwaarden”. Engie Electrabel leverde na de weigering door de deputatie extra inspanningen om de stikstof- en ammoniakuitstoot van de centrale nog verder te verlagen.

Maar volgens Demir zal de gascentrale van Vilvoorde te veel stikstof en te veel ammoniak uitstoten. “Ik heb helaas moeten vaststellen dat aan de stikstofrichtlijnen niet wordt voldaan. Als ik het dossier toch zou goedkeuren breng ik de rechtszekerheid van heel wat bedrijven en landbouwers in gevaar. Dat kan men dus onmogelijk van een minister eisen,” klinkt het in een persbericht. Demir stelt dat Engie Electrabel niet kan verzekeren dat de uitstoot echt daalt. Volgens haar gaat het om papieren beloftes.

Engie Electrabel laat weten dat men nu eerst de motivering van Demir grondig wil doornemen. “Voorlopig kunnen we alleen zeggen dat we extreem verbaasd zijn aangezien alle adviezen gunstig waren.”

CRM

De bedoeling van de federale regering was om de sluiting van alle kerncentrales tegen 2025 op te vangen via het zogenaamde CRM. Dat is een subsidiesysteem dat ervoor moet zorgen dat energiebedrijven nieuwe stroomcentrales bouwen in ons land, om de sluiting van de kerncentrales te ondervangen. Eind oktober maakten netbeheerder Elia en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) bekend dat de eerste CRM-subsidieveiling succesvol was verlopen. Onder meer twee nieuwe gascentrales in Vilvoorde en Les Awirs zouden steun krijgen.

Zonder de gascentrale van Vilvoorde komt de bevoorradingszekerheid, één van de absolute voorwaarden voor de kernuitstap, in het gedrang. “Verrassende uitspraak want de flexibele energiecentrale van Vilvoorde had over de hele lijn tot twee keer toe gunstig advies gekregen van de eigen Vlaamse administratie,” reageerde Van der Straeten dinsdag op Twitter. “Dit creëert rechtsonzekerheid voor alle industriële projecten in Vlaanderen.”

Er zijn weliswaar nog mogelijkheden. Electrabel zou in beroep kunnen gaan bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Daar zijn ze allesbehalve kansloos, want de adviezen voor de gascentrale in Vilvoorde waren unaniem positief. Het is volgens Engie Electrabel zelfs uitzonderlijk dat in dat geval nog een vergunning geweigerd wordt. Al is Demir niet aan haar proefstuk toe: recent weigerde ze nog een vergunning voor een gascentrale in Tessenderlo, die eveneens enkel positieve adviezen had. Maar een beroepsprocedure duurt al gauw een jaar, terwijl de tijd tikt voor de bouw van nieuwe gascentrales.

Een andere oplossing is een technische aanpassing aan het CRM, om de bevoorradingszekerheid te herstellen. De groenen overdenken die optie al even, al geeft men toe dat die verre van ideaal is. In 2024 is in ieder geval nog een tweede CRM-veiling gepland voor kleinere centrales. Misschien kan die veiling nog uitgebreid worden om grotere projecten toe te laten. Misschien kan de plek van de gascentrale in Vilvoorde ingenomen worden door een ander project. De vraag is of de federale regering dat risico wil nemen. Vooral de druk van MR is al maanden torenhoog. “Is iedereen zich bewust van de risico’s waaraan we ons land blootstellen?”, tweette MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez dinsdagavond na de bekendmaking.

Het probleem: het alternatief, een verlenging van twee kerncentrales, is evenmin aanlokkelijk. Er zijn nieuwe vergunningen nodig, er moeten grote infrastructuurwerken gebeuren in beide centrales en er moet nieuwe nucleaire brandstof gekocht worden. Engie Electrabel, de uitbater van de kerncentrales in ons land, zegt zelf dat het onhaalbaar is om nu nog een verlenging voor te bereiden tegen 2025.

Bovendien moet premier Alexander De Croo (Open Vld) in dat scenario op zijn knieën richting het hoofdkwartier van Engie Electrabel in Parijs, met de vraag om alsnog de jongste kerncentrales open te houden. Dan kan je er donder op zeggen dat het bedrijf de kost voor de afbraak van die kerncentrales en de berging van het bijhorend kernafval op de Belgische staat zal willen verhalen. Het gaat dan snel om enorme bedragen - miljarden euro’s.

Ook in de Vlaamse regering zorgt de weigering voor hoogspanning: Demir snijdt hiermee coalitiepartners CD&V en Open Vld, die ook in de federale coalitie zitten, de pas af. De kans lijkt klein dat die twee partijen nog kunnen wegen op Demirs beslissing. Ze wisten dinsdagavond alvast niet dat Demir met een beslissing naar buiten zou komen. De vergunning is geen regeringszaak, maar de bevoegdheid van één minister. CD&V en Open Vld zijn in de Vlaamse meerderheid ook slechts de junior partners van N-VA. En de liberalen zullen weinig zin hebben om net als in Antwerpen oog in oog te komen staan met de Vlaams-nationalisten.

Demir kondigde ook aan dat de gascentrale die gepland was in Wondelgem wel een vergunning krijgt, onder voorwaarden. Voor de voorbereiding van de kernuitstap maakt dat echter weinig verschil.