Kanselier Scholz treuzelt veel te lang met wapenleveringen aan Kiev, klinkt het nu ook in zijn eigen coalitie

Acht weken na zijn beroemd geworden Zeitenwende-speech in de Bondsdag, waarin Olaf Scholz afscheid nam van het Duitse pacifisme en 100 miljard euro uittrok voor het Duitse leger, staat de Duitse bondskanselier in de vuurlinie voor zijn eindeloze getalm. Scholz vertraagt niet alleen een energieboycot tegen Rusland, maar schiet ook bewust niet op met de levering van zware wapens aan Oekraïne, zeggen critici zelfs in zijn eigen coalitie.

Volgens de kanselier zijn er gewoon geen wapens over voor Oekraïne. Wat het Duitse leger heeft, is nodig voor de NAVO, de rest is verroest en moet worden opgeknapt of is te modern zodat Oekraïense militairen er niet mee overweg kunnen. En als er al pantserwagens en tanks zouden zijn, wil Scholz ze überhaupt niet zomaar geven, maar eerst toestemming vragen aan de NAVO en de EU. Hij vreest dat levering van bijvoorbeeld Marder-pantserwagens Berlijn en de NAVO in de ogen van Rusland partij in de oorlog zal maken. En dat wil de NAVO te allen koste vermijden.

Die argumenten worden gaandeweg onderuitgehaald. De VS sturen alles wat Oekraïne vraagt en zeggen dat dit niet hoeft te worden voorgelegd aan het bondgenootschap. Dat zijn soevereine beslissingen, geen gezamenlijke, vinden de Amerikanen. Gebruik van moderne westerse wapens is ook geen probleem, zeggen generaals, dat is in twee tot drie weken aan te leren. En pantserwagens zijn er, zegt de Oekraïense ambassadeur in Berlijn, Andrij Melnik, tegen Tagesschau, het Duitse tv-journaal. Hij telt er honderden die beschikbaar zouden zijn. Melnik zegt dat Scholz’ houding in Kiev heeft geleid tot “grote teleurstelling en bitterheid”.

Kritiek uit eigen kring

Weekblad Der Spiegel schrijft over Duitslands “notoire geaarzel”. Ook in Scholz’ politieke omgeving vallen zware woorden. “De kanselier is het probleem”, zegt Anton Hofreiter van coalitiegenoot De Groenen. “Eén persoon is verantwoordelijk en dat is de kanselier”, zegt Marie-Agnes Strack-Zimmermann, lid van de liberale FDP en voorzitter van de defensiecommissie. Der Spiegel spreekt zelfs van een leiderschapsvacuüm. Scholz zelf houdt vol dat het Duitse leger niet beschikt over wapens die het onmiddellijk kan weggeven. Wel belooft hij Oekraïne onderdelen, geld en training voor later.

De ontdekking van de Russische moordpartijen in Boetsja en het begin van de hernieuwde en grootscheepse Russische invasie van het zuiden van Oekraïne maakt de roep om Duitse wapens alleen maar dringender. Hoe langer de leveringen uitblijven, hoe heftiger de kritiek op Scholz - niet alleen uit Oekraïne, maar ook uit de Europese instellingen en uit zijn eigen Berlijn.

Coalitiegenoten Strack-Zimmermann (FDP), Hofreiter (De Groenen) en Michael Roth van Scholz’ eigen SPD zijn dinsdag zelfs op eigen houtje naar Lviv in West-Oekraïne gereisd voor overleg. Roth: “Dat de kanselier niets doet, hoeft niet te betekenen dat iedereen aan de kant moet blijven staan en nietsdoen.”

Bezoek van Boris Johnson

Scholz verzet zich tegen de kritiek. Tijdens een bezoek aan de Britse premier Boris Johnson in Londen, op 8 april, zei hij “alles te doen wat mogelijk was” en kondigde hij aan dat Duitsland deze zomer zou stoppen met de import van Russische steenkool en eind dit jaar met Russische olie. Het gas zou later volgen, in samenspraak met de overige Europese landen.

Scholz lijkt die dag in Londen zijn kans om naar Kiev te gaan te hebben gemist. Toen hem werd gevraagd of hij samen met Johnson naar Kiev zou reizen, gaf hij een ontwijkend antwoord; ze zouden daar eerst nog over moeten praten. Een dag later wandelde Johnson met de Oekraïense president Zelensky door de Oekraïense hoofdstad en zat Scholz weer in Berlijn. Toen later de Duitse president Frank-Walter Steinmeier wel in de trein naar Kiev wilde stappen, werd diens bezoek door Oekraïne afgezegd met de niet mis te verstane boodschap dat het land op een andere Duitser zat te wachten.

Scholz kan nu niet meer persoonlijk naar Kiev zonder gezichtsverlies. Door zijn geaarzel was Boris Johnson hem voor, en inmiddels zijn ook EU-kopstukken Ursula von der Leyen en Charles Michel allang in Oekraïne geweest. De bondskanselier kan bovendien niet meer gaan zonder Steinmeier voor schut te zetten. Niet gaan zal hem zeker zo kwalijk worden genomen.

Deze situatie past bij Scholz die, zo schrijft Der Spiegel, pas een besluit neemt als hij er niet meer omheen kan. Als de druk toeneemt, is het daarom best mogelijk dat hij op zeker moment toch naar Kiev zal gaan, of pantserwagens zal leveren. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock, lijkt al in die richting op te schuiven. Op bezoek in Letland woensdag zei zij dat het leveren van Duitse zware wapens zoals pantserwagens aan Oekraïne “geen taboe” is.