Kan zo'n koffiepadje of theezakje nu zo veel verschil maken?

Dat ze toch wat sceptische reacties krijgen, geven ze bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) toe. Blijkbaar heeft de Vlaming vragen bij de nieuwe sorteerregels voor zijn gft-bak. Die komen kort gezegd hierop neer: vlees- en visresten en kaas mogen voortaan wél in de bak. Koffiepadjes en theezakjes niet meer. Voor alle duidelijkheid: koffie- en theegruis en papieren koffiefilters mogen nog wel.

Een beetje verwarrend. Want welk signaal geef je door te zeggen dat iets wat jarenlang niet mocht, namelijk vleesresten, nu plots wel mag en – in het geval van de koffiepadjes – omgekeerd? Juist: dat het toch allemaal niet al te veel uitmaakt.

Idem dito voor een andere aanpassing van de sorteerregels, die de OVAM eerder al aankondigde. Tegen 2022 zal alle plastic in de blauwe pmdzak mogen. Dus ook het vermaledijde botervlootje waar nu zo goed als niemand van weet waar dat in moet. Maar als alles dan toch straks samen mag, waarom zouden we het nu dan nog sorteren?

Plastic in padjes

Bij de OVAM begrijpen ze de verwarring, maar wijzen ze erop dat alles doordacht gebeurt. "Die theezakjes, bijvoorbeeld. Vroeger waren die organisch, nu zijn er veel varianten waar kunststof in zit", zegt woordvoerder Jan Verheyen. "In die koffiepadjes zit plastic, in een papieren koffiefilter niet. Kunststoffen en plastic composteren niet en vervuilen dus de compost die we maken.”

En ja, het gaat weliswaar om zeer minuscule hoeveelheden per padje of zakje. “Maar hier geldt het principe: vele kleintjes kunnen een grote maken.”

We zitten dus met een veranderde realiteit. En dus moeten de regels mee veranderen. Hetzelfde geldt voor de vleesresten. Die mochten jarenlang niet in de gft-bak uit schrik voor ziektekiemen. Verheyen: “Begin jaren 2000 hebben we heel wat voedselcrisissen gekend. En uit onderzoek bleek toen dat het composteerproces niet kon garanderen dat alle ziektekiemen dood waren. Daarom werd in 2002 beslist om vlees, vis en kaas te weren uit het gft-afval. Want als er in de compost ziektekiemen overleefden, en je gooide die compost op de akkers, dan dreigden die ziektes weer in het veevoeder terecht te komen.”

Vandaag blijken de composteerinstallaties wel in staat om eventuele ziektekiemen te doden. Dus ziet OVAM geen enkele reden meer om etensresten te weren uit de gft-bak.

Vooraf of achteraf

Een logische uitleg, dus. En Vlamingen zijn op zich heel goeie sorteerders, benadrukt OVAM. Dat er toch getwijfeld wordt aan het nut van sommige sorteerregels, heeft te maken met het feit dat sorteren niet meteen een exacte wetenschap is.

Dat bleek onlangs nog uit een onderzoek van enkele Nederlandse professoren economie. Zij wilden berekenen wat er nu efficiënter en beter voor het milieu is: het vooraf gescheiden inzamelen van plastic of het achteraf scheiden van plastic in een afvalfabriek. Wat bleek? Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Het hangt af van in welke regio je woont, of die een efficiënte manier van ophaling heeft of niet. Hun voorzichtige conclusie was dat er 'aanwijzingen' zijn dat het achteraf scheiden beter is. Een moeilijke boodschap voor wie braafjes alles sorteert.

En in volle Mei Plasticvrij-campagne zei Kim Ragaert, professor duurzaam gebruik en recyclage van kunststoffen aan de UGent in Knack dat we beter petflessen kopen dan glazen flessen. Een recycleerbare petfles heeft namelijk een lagere ecologische voetafdruk dan een herbruikbare glazen fles. Dat heeft met gewicht te maken; glas is zwaarder, waardoor de productie- en transportkosten hoger liggen. Bovendien moeten glazen flessen ook gewassen worden, wat energie en water kost.

Het is dus allemaal nogal complex, weet ook Olivier Beys, beleidsmedewerker circulaire economie bij de Bond Beter Leefmilieu. “Het is moeilijk als je het niet tot in detail volgt, dat klopt. Soms hangt het af van de context, soms van het soort materiaal waarover sprake. Ik kan begrijpen dat mensen het soms allemaal op een hoopje gooien en sceptisch reageren.”

Maar wat de koffiepads en de vleesresten betreft is er geen reden tot twijfel, meent Beys. “De gft-regels worden gewoon eenvoudiger. Alle etensresten mogen in de gftbak, tenzij er kunststoffen in zitten. Dat kunnen we enkel maar toejuichen, want hoe meer we sorteren, hoe beter. Ik ben ervan overtuigd dat de Vlaming die nieuwe regels snel zal oppikken.”