Kan een astronaut overboord belanden?

Heeft iemand in het internationaal ruimtestation al ooit de kreet 'Man overboord!' geroepen? Wat gebeurt er eigenlijk met een astronaut die van het moederschip gesukkeld is? In de filmGravityprobeert Sandra Bullock weer aan boord te klauteren, maar hoe doen echte astronauten dat?

"De astronauten die in het International Space Station (ISS) verblijven, hangen vast aan twee stevige kabels als zij zich buiten het ruimtevaartuig begeven", benadrukt Frank De Winne, die tweemaal in het ISS mocht logeren, de tweede keer zelfs als gezagvoerder. "Mochten die kabels het begeven, en dat is nog nooit voorgevallen, dan kunnen zij een beroep doen op een speciaal ontwikkeld systeem, genaamd Safer."

Dat is een jetpack waarmee een losgeslagen astronaut zich opnieuw kan oriënteren, zegt De Winne. Wie plots wegdrijft van het ISS is namelijk gewichtloos en zal naar alle waarschijnlijkheid rondtollen. Zonder jetpack krijg je die buiteling niet onder controle, hoezeer je ook met je armen en benen zwaait. De stikstofjets van Safer hebben ook een tweede functie: "Ze maken het mogelijk om terug te keren naar het ISS."

Wanneer dat niet lukt, is de astronaut gezien. "Als de kabels breken én Safer faalt, dan vliegt een astronaut steeds verder weg van het ISS. Hij of zij zal sterven aan zuurstoftekort en na enkele maanden terugkeren naar de aarde om op te branden in de dampkring", beschrijft De Winne.

Aangezien de spaceshuttles op pensioen gestuurd zijn, is er geen enkel ruimtetuig dat je zou kunnen komen redden. Met een volle zuurstoftank kun je wel nog een goede zeven uur van het uitzicht genieten terwijl je eenzaam rond de aarde cirkelt.

Waarom ruikt spinazie soms naar ammoniak?

"Soms verspreidt (iets oudere) verse spinazie een ammoniakgeur bij het stoven. Hoe komt dat?", vraagt lezeres Silke Hoebeek. Docent scheikunde Etienne Jooken, van de Katholieke Hogeschool Vives, zegt het zelf nog niet meegemaakt te hebben. "Maar het kan natuurlijk wel. Ammoniak is een stikstofverbinding en in alle planten zit stikstof", zegt hij.

Meestal is het geen goed teken als je eten naar ammoniak ruikt. "Ik heb het zelf al geroken bij vis. Dat is klassiek als die niet meer heel vers is. Als je spinazie naar ammoniak ruikt, zou dat te wijten kunnen zijn aan bederf. Ik zou de groente in dat geval niet meer opeten", zegt Jooken. "Het bederf wordt veroorzaakt door micro-organismen en bacteriën. Daarbij komen vluchtige stikstofverbindingen vrij. Die hebben allemaal een ammoniakachtige geur. Daarbij zijn ze giftig. Blijf ervan weg."

Wat gebeurt er als je in een deeltjes-versneller valt?

Het is een vreselijk slecht idee om eender welk lichaamsdeel in een werkende deeltjesversneller te steken. Zeker de grootste deeltjesversneller ter wereld, de Large Hadron Collider in de buurt van Genève, heeft weinig genade voor het menselijk lichaam. De twee protonenstralen van de machine bevatten elk 320 biljoen deeltjes. De totale energie die daarmee geleverd wordt, komt neer op 362 megajoule, voldoende om een halve ton koper te smelten.

Gelukkig is het zeer moeilijk om voor zo'n protonenstraal te geraken, zelfs als je dat écht zou willen. "Als je één van de toegangsdeuren naar de Large Hadron Collider zou openen, schakelt de deeltjesversneller zichzelf automatisch uit", zegt Steven Goldfarb, een van de fysici van het CERN, aan de website Popular Science.

Wanneer je er toch in zou slagen de werkende deeltjesversneller te betreden, is niet meteen duidelijk wat het resultaat dan is. Veel hangt af van het aantal protonen dat botst met de atoomkernen in je lichaam en hoeveel er ongehinderd passeren. Aangezien het gaat om 320 miljoen protonen, is de kans wel bijzonder groot dat de straal een gat door je lichaam brandt. Wanneer protonen op een hindernis botsen, vliegen er ook andere deeltjes in het rond, die op hun beurt weer kunnen botsen. Daardoor wordt het gat breder naargelang het dieper gaat.

In 1978 is er een onderzoeker in een deeltjesversneller terechtgekomen, de grootste van de Sovjet-Unie nog wel. Anatoli Bugorski, toen 36, wou controleren waarom een onderdeel niet werkte en kreeg een protonenstraal door zijn hoofd. Bugorski zag een flits die feller was dan duizend zonnen, maar hij voelde geen pijn. Hoewel zijn lichaam een enorme dosis straling te verwerken had gekregen, genoeg om een mens vele malen te doden, overleefde Bugorski het ongeval. Hij was zelfs nog in staat zijn doctoraat af te werken. Wel was de linkerhelft van zijn gezicht verlamd.

Betekent dat dat het toch niet zó gevaarlijk is om je hoofd in de Large Hadron Collider te steken? Toch maar niet proberen. De moderne deeltjesversneller is honderd keer zo sterk als zijn Russische voorganger.

Waarom houden meeuwen van parkings?

Vooral aan de kust vormen meeuwen een plaag, maar ook parkings van grote winkelcentra zijn aanlokkelijk voor de vogels, zelfs als ze zich ver van de zee bevinden. Wat trekt hen zo aan? "Meeuwen zijn niet noodzakelijk zeemeeuwen en hoeven niet per se dicht bij de zee te leven", zegt ornithologe Jessie H. Barry van het Amerikaanse Cornell Lab of Ornithology. "Vaak vinden ze open ruimtes, zoals parkeerplaatsen, een geschikte plek om te rusten en eten te zoeken."

Er zijn wereldwijd meer dan vijftig soorten meeuwen, waarvan er verscheidene op honderden kilometers van de kust leven. Sommige soorten vind je zelfs vooral in het binnenland, en dan nog in de buurt van onze steden. De kokmeeuw is de meest voorkomende soort in onze steden en leeft van afval dat we laten rondslingeren.

"Meeuwen zijn opportunistische alleseters", zegt Barry. "Traditioneel dacht men dat ze op het strand zochten naar aas of in de zee vis gingen vangen, maar hun dieet is zeer gevarieerd, met insecten, wormen, knaagdieren, granen en uiteraard ook frieten op het menu." Op parkeerplaatsen nabij winkelcentra is het vaak makkelijk om voedsel te vinden doordat etensresten blijven rondslingeren of een container niet goed afgesloten is.

Daarnaast geeft een lege parking de meeuwen een veilig gevoel, net als grote platte daken. "Meeuwen verkiezen plaatsen waar ze gemakkelijk belagers zien afkomen, zodat ze snel kunnen vluchten", zegt Barry. "Soms hebben de vogels het zo naar hun zin op een dak dat ze er beginnen te broeden."