Justitie en politie tegenover elkaar: ‘Ergens liep het fout en dat moet worden uitgezocht’

De collega’s van politiezone Brussel Noord verwerken het overlijden van hun collega, maar vragen ook een strengere opvolging van geweldsfeiten tegen de politie. Ondertussen vechten de vakbonden het uit met minister van Justitie Van Quickenborne.

“Het is zwaar. Je wenst je collega een goede shift toe, en even later krijgt hij de kans niet meer om naar zijn gezin terug te keren.”

Hoewel deze inspecteur* het verlies van zijn collega nog moet verwerken, wil hij toch een aantal zaken aankaarten, in de hoop dat er iets verandert in zijn zone. Al te vaak gaat het mis.

“Een onthaalmedewerker is van zijn halsketting beroofd”, vertelt hij. “Twee andere collega’s zijn aangevallen na hun avondshift, toen ze de laatste trein wilden nemen. Ons commissariaat is vlak bij de achteringang van Brussel Noord, maar toch lopen veel collega’s uit veiligheidsoverwegingen liever om via een tunnel.”

En donderdag stak een man zijn collega dood en verwondde een andere agent ernstig. Wat de man bezielde, psychische problemen of toch eerder terrorisme, moet blijken uit het gerechtelijk onderzoek, maar nadat hij zich eerder had aangegeven op een commissariaat in Evere, verplaatste hij zich wel naar de zone achter het Noordstation om toe te slaan.

Een piste is dat hij wist dat er daar vaker patrouilles zijn dan elders. In de Aarschotstraat komen verschillende vormen van criminaliteit samen en er zwerven transitmigranten rond, waardoor de politie er vaak aanwezig is. Enkele jaren terug is er nog een Nigeriaanse sekswerker vermoord. Commissariaat 5 is daar niet toevallig gevestigd.

“Wie schrik heeft, moet niet in commissariaat 5 werken. We lopen er niet als cowboys rond, maar we moeten wel op onze hoede zijn. Het onderzoek moet uitwijzen wat de aanleiding was, maar we moeten wel telkens vaststellen dat het respect voor het uniform is verdwenen.”

In november 2020 getuigde een andere inspecteur uitgebreid in de media over de klappen die ze kreeg bij een eenvoudige controle op de coronamaatregelen, ook vlak bij de Aarschotstraat. De man in kwestie greep zelfs naar haar dienstwapen. Twee jaar later moet de zaak nog voor de rechtbank komen. Het stoorde de vrouwelijke agente destijds dat het parket de verdachte, een persoon in illegaal verblijf, vrijwel meteen vrijliet.

“Ik moet vaststellen dat zij toen in verschillende media heeft gewaarschuwd en dat de collega die toen als eerste ter plaatse was om haar te helpen, het nu heeft mogen bekopen met zijn leven. Daarna heeft Thomas haar vaak gewaarschuwd om zeker nooit alleen op pad te gaan, om voorzichtig te zijn.”

Ontslag

Y.M., die agent Thomas donderdagavond doodstak, is een geradicaliseerde ex-gevangene die eerder op de dag aangaf met psychische problemen te kampen en haat tegenover de politie. Toch draait de discussie niet rond de opvolging van geradicaliseerden, of de omgang met psychische patiënten, maar over de vraag of justitie streng genoeg optreedt tegen politiegeweld.

De politievakbonden eisen zelfs het ontslag van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). In Kortrijk houdt de politie intussen de buurt van de woning van de minister in de gaten, na een gerucht over een protest.

Maandag moet Van Quickenborne uitleg geven in de Kamer. Meer nog dan over de feiten verwacht onder meer oppositiepartij N-VA dat hij duidelijkheid verschaft over de vervolging van geweld tegen de politie.

Bij VTM Nieuws vertelde de minister vrijdag dat dergelijke feiten nooit geseponeerd worden. Een omzendbrief voor justitie van november 2020 staat enkel nog ‘technische sepots’ toe: soms kan justitie niet vervolgen omdat er onvoldoende bewijzen zijn of omdat de dader onbekend is. Vakbond VSOA haalde dit weekend cijfers uit 2021 boven die tonen dat er toch nog geweld tegen agenten wordt geseponeerd in de zogeheten ‘opportuniteitssepots’, waarbij de feiten nochtans bewezen zijn.

Geweld tegen de politie is echter een brede categorie. Gaat het om zaken van fysiek geweld die tot arbeidsongeschiktheid leiden, of gaat het enkel om smaad? Het lijkt alvast niet zo dat het aandeel van vervolgde feiten sinds de omzendbrief sterk is gegroeid. Opvallend is het aantal zaken in vooronderzoek in 2021.

“We hebben geen enkele indicatie dat de parketten de omzendbrief niet goed opvolgen, integendeel”, klinkt het op het kabinet-Van Quickenborne.

Welles-nietesspelletje

De cijfers van justitie en van politie lopen bovendien uit elkaar. Justitie telt iets meer dan 700 zaken van slagen en verwondingen in vier jaar tijd. In de nationale politiedatabank gaat het om gemiddeld 1.000 per jaar. Begin dit jaar is bij het parket daarom een werkgroep opgericht om die statistieken te verbeteren en in overeenstemming te brengen met die van de politie. Van Quickenborne verwacht dat de invoering van bodycams ook moet zorgen voor minder seponering door gebrek aan bewijs. Hij werkt met minister van Binnenlandse Zaken Verlinden (cd&v) aan een wettelijk kader.

Het gebikkel tussen vakbonden en de minister verloopt stevig, tegen de achtergrond van onderhandelingen over loon. Dat welles-nietesspelletje maakt het extra zwaar, zo klinkt het bij de collega van de overleden agent.

“Wie verantwoordelijk is, moet zijn verantwoordelijkheid nemen, zelfs als het om een inschattingsfout ging”, zegt hij. “Er is niks mis mee om dat toe te geven; de familie van Thomas verdient dat. Je kan er niet rond dat er toch ergens iets is fout gelopen en dat moet worden uitgezocht. Hopelijk komt daar klaarheid in.”

*De naam van de inspecteur is bekend bij de redactie