Jongeren en plastische chirurgie: "Een paar gesprekken met de dokter en mijn keuze was gemaakt"

Op een recent congres van plastisch chirurgen, in Parijs, werd alarm geslagen over de wereldwijde toename van het aantal schaamlipcorrecties. In 2016 werden 50 procent meer dergelijke correcties – labiaplastie – uitgevoerd dan een jaar eerder. Het is niet alleen dat: in de VS, Brazilië en Zuid-Korea nemen schoonheidsingrepen bij jonge vrouwen, in de eerste plaats borstvergrotingen, een uitzinnige vlucht.

Ook in ons land valt het chirurgen en hulpverleners op hoezeer Instagram en andere sociale media het zelfbeeld van jongeren beïnvloeden. Toch is in België van een explosieve groei geen sprake.

Zo had Volksgezondheid, dat geen structurele cijfers bijhoudt omdat cosmetische chirurgie niet terugbetaald wordt en er geen meldingsplicht bestaat, in 2016 zicht op 245 plastische ingrepen bij minderjarigen. Tussen 2008 en 2014 bleef het aantal ingrepen 'op basis van onaanvaardbaar uiterlijk', een andere categorie, stabiel tussen 135 en 141.

Onrealistische verwachtingen

“Zelf zou ik van een lichte stijging spreken sinds 2010,” zegt Mustapha Hamdi, chirurg aan het UZ Brussel en voorzitter van de Royal Belgian Society for Plastic Surgery (RBSPS), “maar dat geldt voor alle patiënten, niet alleen jongeren. Ik kan me niet voorstellen dat we naar Amerikaanse toestanden evolueren, waar een borstcorrectie een standaardcadeau geworden is voor 18-jarige vrouwen. Of naar de situatie in Korea, waar een onvolmaakte neus een carrière kan breken. Dat is cultureel bepaald.”

Ook volgens Hamdi's confrater Phillip Blondeel (UZ Gent) zullen de overzeese uitspattingen zo gauw nog niet naar onze contreien overslaan. “In een land als Brazilië kan een vrouw alleen maar ergens geraken in het leven als, bij wijze van spreken, haar borsten groot genoeg zijn. In België doet je uiterlijk er minder toe en ligt de nadruk op gelijke kansen, welk lichaam je ook hebt.”

Een absolute meerderheid van Blondeels patiënten is vrouw en het gros van zijn operaties gaat over borsten. Vragen naar schaamlipcorrecties krijgt de Gentse chirurg vrijwel nooit, “tenzij het over een aangeboren afwijking gaat, maar dat is dan weer een ander probleem”.

“Wat wel klopt, is dat door de pornocultuur jonge vrouwen veel sneller dan vroeger denken dat hun schaamlippen niet in orde zijn. Aan de chirurg om hen duidelijk te maken dat ze wel oké zijn, en de variabelen te laten zien. Sommige vrouwen koesteren zulke onrealistische verwachtingen dat ze beter bij een psychiater langs gaan.”

Maar ook daar, in de centra voor jeugdpsychiatrie van voornoemde ziekenhuizen, merken ze geen opvallende stijging van vragen over verkeerde maten of volumes.

“Wat wel veranderd is”, zegt professor gezondheidspsychologie Elke Van Hoof (VUB), “is dat het thema plastische chirurgie bespreekbaar is geworden. De jongste jaren is het taboe weggevallen en is dit soort ingrepen ook financieel toegankelijker geworden.”

Ook bij jongerentelefoon Awel lopen jaarlijks tussen 700 en 800 vragen binnen over uiterlijk. “Geen stijging”, beklemtoont directeur Sibille Declercq, “maar het is en blijft duidelijk een heel belangrijk gespreksonderwerp voor jonge mensen. Te grote of te kleine borsten, hangborsten, te dikke dijen of te veel haar op de benen. Ja, ook jongens bellen. Ze twijfelen over het formaat van hun penis of zijn ongerust dat ze niet genoeg borsthaar hebben.”

Kwetsbare mensen

Een kwestie van opvoeding, meent Phillip Blondeel. Jongeren moeten beter geïnformeerd worden over hoe een lichaam er zoal kan uitzien, en chirurgen moeten jongeren beter voorlichten. Zowel Blondeel als Hamdi bevestigen dat er cowboys op de markt zijn, al volstaat één mislukte operatie om een reputatie te kraken en “weet iedereen wie die cowboys zijn”.

Alleszins is het wettelijk kader de voorbije jaren ook in ons land aangescherpt. Zo mogen sedert de vorige regeerperiode, toen Laurette Onkelinx (PS) Volksgezondheid in portefeuille had, esthetische ingrepen enkel nog door gespecialiseerde artsen uitgevoerd worden.

Botox spuiten, tattoos weglaseren of tanden witter maken: het mag niet meer in schoonheidssalons, elke arts is ook aan de eigen anatomische specialisatie gehouden. Een arts inwendige ziekten die bij wijze van excursie een borstvergroting uitvoert – het heeft ooit bestaan – overtreedt de wet. Alleen chirurgen die opgeleid zijn in reconstructieve, plastische of esthetische heelkunde mogen elke vorm van operatie uitvoeren. Ook reclame maken voor plastische chirurgie, zoals het blad TV Familie een paar jaar geleden nog deed, met beelden vóór en na, werd verboden.

“Te veel advertenties munten uit in lichtzinnigheid”, stelde destijds ook Open Vld-politicus Nele Lijnen, die het wetsvoorstel mee indiende. “Te veel kwetsbare mensen dreigen overstag te gaan.” Ofschoon de RBSPS tevreden was, kan de herziene wet “nog altijd strenger in de strijd tegen de commercialisering”, zegt dokter Hamdi.

Niet alleen aan de kant van de chirurgen verhoogde het beleid de drempel, ook voor minderjarige patiënten werd de wet bijgestuurd. Zo zijn ingrepen alleen nog mogelijk als de gegadigde eerst bij een psycholoog of psychiater langsgaat en moet de wens tot ingreep van de jongeren zelf komen, niet van ouders, liefjes of vrienden. Het lichaam moet ook voldoende volgroeid zijn, de eventuele risico's gekend.

Maatje meer

Maar wat zeggen jonge vrouwen er zelf over? Annemie, een schuilnaam op eigen verzoek, is een 26-jarige Limburgse die zich haar ingreep, een jaar geleden, flink beklaagd heeft.

“Ik had echt naar de operatie uitgekeken. Niet dat ik er psychologisch onderdoor ging, maar ik zat er wel al mee sinds mijn 14de. Het is ook niet dat ik mijn borsten te klein vond of iets had van 'hoe groter hoe beter', zoals op sociale media. Ik had totaal géén borsten. Hoe dan ook moest ik wachten tot ik lichamelijk volgroeid en meerderjarig was. Maar toen, op mijn 18de, had ik het geld niet. Op mijn 19de ben ik weer gaan twijfelen. Vorig jaar pas, op mijn 25ste, heb ik de stap gezet, een besluit waar ik hard over nagedacht heb. Helaas, vandaag heb ik asymmetrische borsten en verdwijnen ook de littekens door huidafname elders op mijn lichaam niet.”

Annemie zucht. Ze had het internet afgespeurd, research verricht, was bij een naar haar aanvoelen betrouwbare chirurg terechtgekomen, in een privékliniek.

“Mijn dokter deed enkel vergrotingen via de borstplooi, de rest niet. Misschien had ik dat verdacht moeten vinden, maar misschien ook niet.”

Natuurlijk waarschuwde de arts haar. Dat hij het best mogelijke voor Annemie zou doen, maar dat perfectie niet van deze wereld was.

“Dat weet ik ook wel, dat de perfectie niet bestaat, maar wat ik vandaag heb, kon veel beter. Waar ik vrouwen nog het meest voor wil waarschuwen zijn privéklinieken: daar kun je amper verhaal tegen halen en ligt de volle verantwoordelijkheid bij jezelf. Terwijl het volgens mij wél om een medische fout gaat en ik 3.000 euro kwijt ben.”

Annemie geeft toe dat ze zich alleen voelt met haar probleem. Bij de meeste vrouwen lukt het best goed, zo te horen. Neem Kyara, die negentien is en “nog geen minuut” spijt gehad heeft van haar operatie, in april.

“Ik wilde een borstcorrectie omdat ik niet veel had”, zegt ze aan de telefoon. “Er echt van wakker liggen deed ik niet, maar het mocht wel meer zijn. Ik heb bewust gewacht tot ik meerderjarig was. Een paar gesprekken met de dokter en mijn keuze was gemaakt.”

De operatie, in Antwerpen, werd verricht door een chirurg die behalve in een ziekenhuis ook privé aan de slag is. “Er hebben zich geen complicaties voorgedaan, de littekens herstellen goed. Ik voel me beter in mijn vel en zekerder van mezelf.”

Positieve reacties

Anders dan bij Annemie, die er moeilijk over kon praten met haar omgeving, stonden vriendinnen en familie helemaal open stonden voor Kyara's probleem. “Dankzij hun positieve reacties had ik er vertrouwen in. Als ik het opnieuw moest doen, zou ik niet twijfelen.” Kyara heeft samen 2.800 euro betaald, geld dat ze goed besteed vindt.

Voor Charlene (19), die aan de kust woont en moeder is van een dochtertje van twee, is het intussen gespannen afwachten. Zij wordt eind juli geopereerd. Charlene, die in de thuishulp werkt en niet onder haar echte naam in de krant wil, laat haar borsten zowel vergroten als liften aan één kant.

“Ik ben er al sinds mijn 15de mee bezig,” vertelt ze. “Ik zat op school en was behoorlijk jaloers. Al mijn vriendinnen hadden grote borsten, die van mij vond ik te klein en het evenwicht zat niet goed. Ook bij de jongens merkte ik het: zij hadden een boon voor vrouwen met een grotere cup. Op de sociale media kwam ik intussen alleen maar vrouwen tegen die er goed uitzagen. Ja, ik benijdde ze en dat heeft me beïnvloed.”

Dat ze kreunde onder de complexen wil Charlene niet gezegd hebben. “Maar ik wilde die operatie wel. Voor mezelf natuurlijk, maar zeker ook voor mijn vriend voor wie het een maatje meer mocht zijn.”

Bij Charlene is de nakende operatie een geheim gebleven. Weinig mensen in haar omgeving zijn op de hoogte. De jonge vrouw ontkent dan ook dat alle taboes de wereld uit zouden zijn. “Integendeel, mensen doen er nog altijd raar over en zelf blijf ik het een gênant onderwerp vinden.” Toch is Charlene er helemaal klaar voor, lacht ze. “Ik ben met een chirurg gaan praten over wie alle commentaren gunstig waren. We hebben elkaar voor het eerst ontmoet eind vorig jaar, een tweede keer in mei. Ik ben blij dat ik ervoor ga, ik kan niet wachten.”

De meeste vrouwen met wie Charlene van gedachten wisselde gaan, net als zij, voor een dagkliniek, een kwestie van prijs. “In een gewoon ziekenhuis zou ik zijn blijven overnachten, nu niet. Normaal ga ik 's avonds mooi opnieuw naar huis. Een maand rusten en ik kan weer aan het werk.”

Charlene kent de risico's: borsten die lekken, prothesen die door het lichaam worden verworpen, de kans dat het resultaat minder goed is dan beoogd, rugpijn omdat er te groot gekozen is. “De dokter heeft mij een document voorgelegd. Dat heb ik helemaal gelezen en ondertekend.”

“Mensen moeten beseffen,” besluit Mustapha Hamdi, “dat wie aan plastische chirurgie begint, voor lange tijd vertrokken is. Eigenlijk is het een engagement voor het leven.”

“Dat weet ik,” zegt Charlene, “je moet er blijven naar omzien, ook als je een dag ouder wordt. Maar als ik mooie borsten krijg, heb ik het er helemaal voor over.”