John Hume wil de hoorns van zijn tweeduizend neushoorns verkopen, juist om ze te redden, zegt hij

John Hume bezit 8.000 kilo hoorn, geoogst van zijn 2.000 neushoorns. Maar hij kan er niets mee, want de verkoop van hoorn is verboden. Toch geeft hij de strijd niet op. Samen met zijn vrouw Albina zoekt hij gaten in de internationale wetgeving om de hoorn alsnog legaal te kunnen verkopen.

De zon is net op en het is nog bitter koud op de uit­gestrekte velden met rooigras. De lente is een paar dagen jong en de graspollen, struiken en boompjes op de savanne ogen lichtbruin en grijs in het ochtendlicht. Ze hebben hun winterjas nog aan. De wind jaagt stofwolken op. De lange rode gravelweg leidt naar John Hume, grootgrondbezitter met 8.400 hectare land in de Zuid-Afrikaanse provincie Noordwest.

Op zijn terrein houdt hij 1.986 zuidelijke witte neushoorns, de grootste particuliere populatie ter wereld van deze bedreigde diersoort. Hume wil de hoorns van zijn neushoorns verkopen, maar dat is in strijd met internationale verdragen die de verkoop van hoorn in de ban hebben gedaan om de neushoorns te beschermen tegen uitsterven. Hume laat het er niet bij zitten en zegt een gat in de regelgeving te hebben gevonden. Het maakt hem niet geliefd bij natuurbeschermingsorganisaties wereldwijd.

Bij zijn huis staan zes Toyota Land Cruisers te wachten. Het team om neushoorns te gaan onthoornen bestaat uit zo’n twintig man en één witte vrouw: Michelle Otto, de wildlife-dierenarts, die de leiding heeft. John Hume geeft een hand en wijst naar een van de Toyota’s.

Gereduceerd tot een zware stomp

Na een korte rit zijn de eerste grijze ­kolossen al grazend in de verte te zien. De neushoorns lopen alleen of in kleine groepjes. Ze kijken even op naar de karavaan ­auto’s, wachten tot die voorbij is en gaan dan weer door met hun zoektocht naar graspollen. Hun hoorn is in de meeste gevallen afgezaagd tot een zware stomp, die in circa drie jaar weer aangroeit.

De voorste Land Cruiser volgt twee neushoorns die het op een drafje zetten. Dan klinkt het schot van dierenarts Otto. De pijl zit in de kont van een van de twee. Langzaam volgen de auto’s het wegrennende dier. Het blijft uiteindelijk staan. De tweede bul draait beschermend rond de andere, maar kiest het hazenpad als alle auto’s voor de verdoofde neushoorn tot stilstand ­komen.

Otto springt uit de cabine, haar assistent volgt met een bruine doek in zijn hand. ­Otto nadert de enorme en versufte bul van achteren. Zij geeft het beest een stevige duw tegen zijn kont. Het dier doet wankel een paar stappen voorwaarts als een kind dat voor het eerst begint te lopen. Het tilt een voorpoot hoog op en zoekt dan onzeker de grond. Zo huppelt het nog even onhandig verder. Het draait met zijn kop om het gevaar te signaleren, maar Otto blijft uit zijn zicht en geeft nog een duw om hem te testen. Een wankele, versufte neushoorn van 2.500 kilo kan nog steeds aanvallen en is ­levensgevaarlijk.

Afzagen van hoorns is ver­gelijkbaar met het knippen van nagels

De neushoorn zakt door zijn achter­poten, terwijl zijn voorpoten vooruit willen. Dit is het moment dat Otto naast de kop met de grote hoorn staat en samen met haar assistent de ogen met de bruine doek ­bedekt. Een tiental zwarte mannen met mutsen op die bescherming bieden tegen de snerpende wind en het stof, springt uit de open achterbakken van de Land Cruisers. Ze gaan om het verdoofde dier staan om het te stutten en goed te laten neerkomen, liefst op zijn vier ingetrokken poten, zodat hij stabiel ligt.

De verdoving duurt maar een paar minuten, dus moet er snel worden gewerkt. De beide hoorns worden in omvang opgemeten, het zaagvlak wordt een stuk boven de huid afgetekend met een viltstift. De elektrische zaag gaat in de hoorn, een ander druppelt er olie op om ervoor te zorgen dat de hoorn niet scheurt of splijt. Twee mannen houden een doek vast onder de kop van de neushoorn om het zaagsel op te vangen, want elk stukje hoorn, hoe klein ook, is goud waard.

Otto inspecteert ondertussen de slapende neushoorn op wondjes en ziekten. Af en toe roept ze tegen de mannen, die tegen het dier leunen om te voorkomen dat het op zijn zij valt, dat ze harder moeten duwen. De lippen van de brede bek bewegen alsof het dier in zichzelf praat. Uit de neusgaten komen snuivende geluiden.

Als de beide hoorns zijn verwijderd, moet iedereen terug naar de auto’s. Otto blijft alleen met de neushoorn achter. Ze klopt hem liefkozend op de kop alsof ze wil zeggen: het komt goed. Ze haalt een injectiespuit uit de rode bandana om haar hoofd en pakt een oor van de neushoorn, waar ze het middel in spuit om de verdoving op te heffen. Dan wordt het tijd om snel terug te lopen, want het enorme beest kan binnen tientallen seconden bij zijn positieven zijn. De oren bewegen. Een neushoorn heeft een scherp gehoor en een uitstekende neus, maar ziet slecht. Langzaam komt het mannetje overeind, neemt de omgeving snuivend op, draait om zijn as en zet zich in beweging in de richting van zijn soortgenoten, alsof er niets is gebeurd. Hij heeft er niets van gemerkt. Afzagen van hoorns is ver­gelijkbaar met het knippen van nagels.

Legale handel bestaat niet, en daar zit de pijn van Hume

De karavaan komt in beweging op zoek naar een volgende neushoorn om te onthoornen. Na negen stuks stopt Otto het werk. De wind is zo aangewakkerd dat het onmogelijk wordt om met een goed schot een neushoorn op afstand te verdoven. John Hume is blij. Normaal gesproken kunnen op zo’n dag twintig tot dertig beesten onthoornd worden, maar met deze wind is ­negen prima. In een krat ligt 25 kilo hoorn. Op de illegale consumentenmarkten in ­China en Vietnam kost deze partij enkele honderdduizenden euro’s.

Hume heeft inmiddels meer dan 8.000 kilo hoorn in een zwaarbeveiligde opslag­locatie ergens in Zuid-Afrika liggen. Dat ­gewicht is op de zwarte markt in Azië ­minstens 120 miljoen Amerikaanse dollar waard, maar misschien wel een half miljard. Een legale handel bestaat niet, en daar zit de pijn van Hume en zijn 36 jaar jongere uit Oekraïne afkomstige vrouw Albina.

Hume is een hartstochtelijk ondernemer en natuurbeschermer. In januari wordt hij tachtig, maar zo oogt hij niet, zo energiek als hij is. Albina staat hem bij in zijn strijd om hoorn legaal te mogen verkopen. Sinds hij dit land bijna tien jaar geleden kocht om neushoorns te fokken, verdiende hij nog maar weinig. De jaarlijkse kosten aan beveiliging tegen stropers, honderd man personeel, auto’s, machines en voer voor de neushoorns lopen op tot zo’n 5 miljoen dollar per jaar. Hume kon zich dit lang permitteren. Na de verkoop van zijn vorige bedrijven was hij een gefortuneerd man. Door de ­jarenlange uitgaven en het gebrek aan inkomsten is de bodem van de geldkist nu in zicht. Hoe verder? Hij wil met pensioen. De stress vreet aan hem en hij slaapt slecht.

Hume wil dat zijn neushoornproject wordt voortgezet en hoopt minstens een deel van zijn jarenlange investeringen terug te zien, maar hij loopt overal tegen hoge muren op. Hij verkocht de laatste paar jaar een aantal keer levende neushoorns aan andere commerciële partijen die ze in wildparken houden, maar de laatste transactie van negen neushoorns wordt maar niet goed­gekeurd door de Zuid-Afrikaanse overheid.

Hume is geïrriteerd. Hij moet, zegt hij, snel zeker 3 miljoen dollar vinden om het tot eind 2022 uit te kunnen zingen. De rest van de kosten kan hij nog uit eigen ver­mogen ophoesten.

Grote natuurbeschermingsorganisaties zijn mordicus tegen

Hij zit in zijn kantoor aan huis midden in de Afrikaanse savanne. Om zijn bureau ­keffen zijn drie jack russells onophoudelijk, maar hij hoort het niet meer. Het zijn zijn kinderen, waar hij van houdt net als van zijn neushoorns. Voor hem en de neushoorns is er volgens de Wet van Hume maar één oplossing: de neushoorns redden door hoorns van levende neushoorns te verkopen, die dan weer aangroeien, in plaats van neushoorns te stropen en van hun hoorn te ontdoen voor de illegale verkoop. Het is zo ­logisch voor Hume, maar de wereld weigert het te begrijpen.

De grote natuurbeschermingsorganisaties, zoals het Wereld Natuur Fonds (WWF), zijn mordicus tegen dit plan. De Zuid-Afrikaanse regering bij mondde van minister Barbara Creecy van Natuur en Milieu zei eind juli in een interview met Trouw dat ze nooit zal toestaan dat de hoorn legaal de ­wereldmarkt op gaat. Het internationale verdrag voor de handel in bedreigde soorten (Cites, door 182 landen ondertekend) verbiedt de handel in hoorn.

Hume en zijn vrouw Albina vinden dit onterecht. Zij vinden dat hoorn geoogst van levende neushoorns wel verkocht zou ­mogen worden. Vooral Albina maakt zich bijzonder boos en is strijdbaar. Enkele jaren ­geleden wonnen ze een rechtszaak om kleine stukjes hoorn te veilen binnen Zuid-Afrika. De veiling werd geen succes omdat de klanten in Azië zitten en de verkochte hoorn het land niet uit mocht. Met deze ­actie maakten de Humes geen vrienden in de wereld van natuurbeschermingsorgani­saties.

Gat in de regelgeving

Hun volgende stap wordt met argusogen bekeken. Albina zegt een gat in de regelgeving van Cites te hebben gevonden als het gaat om handel in met uitsterven bedreigde diersoorten. Volgens haar mogen van de tweede generatie gefokte dieren hun bijproducten – zoals slangenhuiden, maar ook hoorns – worden verkocht. Hume heeft sinds 2018 twee generaties neushoorns, die op zijn land zijn geboren, en dat is in de wereld nooit eerder voorgekomen. Dus, zegt Albina, mogen wij hoorn verkopen. Ze heeft inmiddels een licentie als handelaar, maar wacht nog op een Zuid-Afrikaanse vergunning, die maar niet rond wil komen. “Als die wordt geweigerd, stap ik naar de rechter”, zegt ze fel. Ze weet zich gesteund door die vorige uitspraak. Of het allemaal zover komt, valt te bezien.

Voor natuurbeschermingsorganisaties is het tweedegeneratie-argument een no-goarea, evenals voor Zuid-Afrika en de rest van de internationale gemeenschap. Christaan van der Hoeven, de neushoornexpert van het WWF, sluit niet uit dat er zo’n gat in de regelgeving zit, er zijn veel meer gaten ­geweest. Cites moet dat gat dan dichten bij de volgende vergadering, maar die is pas over twee jaar.

Het WWF ziet niets in legale handel van hoorn want dan neemt de vraag alleen maar toe, zo blijkt ook uit voorbeelden met andere bedreigde diersoorten. Bovendien zorgt de endemische corruptie in dit deel van de wereld ervoor dat gestroopte illegale hoorns dan tussen legale partijen terechtkomen. Het maakt zeker geen einde aan het stropen van wilde neushoorns, mocht John Hume dat denken.

Extreem grote vraag uit Azië

Hume meent dat hij met goed fokken de neushoornpopulatie nog verder kan vergroten in zuidelijk Afrika, maar dat kan ook in de Verenigde Staten of Australië. Zo kan aan een grotere vraag naar hoorn worden voldaan. Die grotere vraag komt van vele tientallen miljoenen Aziaten die geneeskrachtige waarde toekennen aan de hoorn. Er zou dan wel een extreem grote populatie neushoorns moeten bestaan, om aan die vraag te voldoen.

Hume is zonder meer zeer succesvol met fokken, terwijl het aantal witte neushoorns wereldwijd met ongeveer een derde is gedaald de afgelopen tien jaar – tot circa 13.500. In 2020 werden er 217 kalveren geboren bij de Humes. Dit jaar zit hij al op 110 en het hoogseizoen, de Afrikaanse zomer, moet nog ­beginnen.

Zijn succes is zichtbaar. Iedere dag worden op diverse plekken op zijn land groepen neushoorns bijgevoerd om ze sterk en gezond te houden. “We geven ze de helft van het voedsel dat ze dagelijks nodig hebben. De rest vinden ze op de uitgestrekte graslanden”, vertelt Hume trots achter het stuur van zijn Land Cruiser met twee jack russells op schoot. De derde zit jaloers op de achterbank.

Nog 2.000 neushoorns over in het nationaal park Kruger

Zo rijdt Hume kilometers door een eindeloos landschap met lichtbruine graspollen, grijze struiken met vlijmscherpe witte doornen en hier daar donkere bosschages. Midden op de dag is het warm, met een strakblauwe lucht en een zon die in de vroege Afrikaanse lente de temperatuur omhoog jaagt. Grondeekhoorns schieten over het zandpad, acht struisvogels rennen over de vlakte, een groepje sabelantilopen met hun twee machtige lange hoorns kijken onverstoorbaar naar de passerende auto.

Overal lopen neushoorns dezelfde kant op, naar een omheining met vijf rijen ronde betonnen voederbakken, met in elke rij een stuk of dertig troggen. Een voor een lopen deze oerdieren de voederzone in. Hume stopt en aanschouwt het. Een tractor met erachter een grote kar met vers hooi rijdt het terrein op. Drie werknemers van Hume, in blauwe jasjes gestoken en met grote schoppen in de hand, staan op de kar. De tractor zet zich in beweging.

De enorme neushoornstieren rukken met tientallen tegelijk op, omsingelen en blokkeren de tractor, maar wijken op het laatste moment. Met hun enorme koppen en hoornstompen stuiven ze keer op keer op de kar af, tot op nog geen meter ervandaan. Kwijl druipt uit hun hongerige bekken. Ze snuiven luidruchtig. Een stoot en de kar ligt om, en de mannen zouden tussen een groep hyperactieve, hongerige stieren terecht­komen. Maar dat gebeurt niet. De kar rijdt langzaam langs de voederbakken, die telkens met een enorme schep vers hooi worden gevuld. De neushoorns maken onderling amok over wie een volle bak krijgt.

Uiteindelijk telt de opzichter 139 neushoorns. De kar maakt nog een rondje. Hume aanschouwt tevreden het tafereel. Hij heeft bijna 2.000 witte neushoorns, terwijl het beroemde nationaal park Kruger in Zuid-Afrika er in zo’n tien jaar 7.000 is verloren aan stropers. Officieel zijn daar nog maar 3.500 neushoorns over. Hume gnuift. Hij was ­onlangs een week in Kruger en heeft er geen neushoorn gezien. Hij denkt dat er nog hooguit 2.000 over zijn, evenveel als hij heeft.

Miljoeneninvestering in hightechbewaking

In zijn eerste jaren verloor Hume 32 neushoorns aan stropers. Dat is verleden tijd. Hij onthoornt zijn dieren ook om het zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor stropers. Er valt dan veel minder hoorn te halen voor de criminelen. Hume investeerde bovendien miljoenen dollars in hightechbewaking met radarsystemen en warmte­camera’s. Hij heeft rangers op patrouille en een helikopter in de lucht. De afgelopen 54 maanden is er geen neushoorn meer gestroopt. Elke maand dat er geen dode neushoorn is, krijgt al het personeel, honderd man sterk, een bonus.

Die voorzorgsmaatregelen neemt Kruger niet. Er waren daar jaren bij dat er drie kadavers van neushoorns per dag werden aangetroffen. Door de nabijheid van Mozambique kunnen stropers makkelijk ontkomen. Het slechte parkmanagement en de corruptie onder rangers zorgden ervoor dat stropers hun gang konden gaan. Hume denkt dat Kruger iets van hem kan leren. Zijn model kan als voorbeeld dienen en zorgen dat de totale populatie witte neushoorns stevig kan groeien.

Maar er is weinig interesse. De Humes voelen zich paria’s in de natuurbeschermingswereld. Het kon ze nooit veel schelen. Ze dopten hun eigen boontjes wel, maar nu het geld opraakt en John tachtig wordt, raakt het hun wel. Er moet een oplossing komen.

‘In Kruger zijn mijn dieren binnen drie jaar gestroopt’

Tegen het vallen van de avond ijsbeert Hume door zijn woonkamer, ingericht in de stijl van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Alles is een beetje in verval. “Lang houd ik dit niet meer vol”, mompelt hij. “Ik heb de regering om hulp gevraagd. Dit is het beste fokprogramma ter wereld, dat is ook door experts vastgesteld. Ik heb minister Creecy uitgenodigd. Ze kan dit project presenteren als de parel in haar kroon van natuurbeheer. Vergelijk mijn project eens met Kruger!”

Het echtpaar is ervan overtuigd dat de ­regering zijn bedrijf, dat Platinum Rhino CBO heet, om zeep wil helpen. Albina, die vaak ongevraagd namens haar man het woord neemt, zegt geagiteerd: “Ze wachten totdat we failliet gaan en dan kunnen ze ­onze neushoorns gratis ophalen, dat is de strategie. Zo kunnen ze Kruger met onze 2.000 gezonde neushoorns weer aantrek­kelijk maken als wildpark voor toeristen.”

Hume zit aan de eettafel en loopt rood aan. “Als ze in Kruger terechtkomen, zijn al mijn neushoorns binnen drie jaar gestroopt, dat gaat niet gebeuren.” Het WWF zegt desgevraagd dat Hume daar weleens gelijk in kan hebben. Minister Creecy wil wel praten om een oplossing te zoeken en stuurt ambtenaren, maar Hume wil financiële steun. Dat verzoek wordt niet ingewilligd.

Op de rand van faillissement

Volgens het WWF is Hume een onder­nemer in de wildlifebusiness en is dit het ondernemersrisico dat hij nam. De natuurorganisatie wil best neushoorns van Hume herplaatsen, maar ze wil er niet voor betalen. Dat ‘gratis’ stuit Hume zeer tegen de borst. Het WWF subsidieert alleen projecten met wilde dieren, vooral zwarte neushoorns in de bush. Neushoornexpert Van der Hoeven noemt de witte neushoorns van Hume ‘boerderijdieren’, een term die Hume kwetst. “Mijn neushoorns kunnen zich in het wild prima redden, ze zijn niet gedomesticeerd, maar wel enigszins gewend aan mensen en auto’s”, zegt hij verontwaardigd.

Hume hoopt nu op financiële hulp van een grote investeerder. “Zonder inkomsten kan niemand dit project overnemen, ook niet een van mijn vier kinderen”, antwoordt hij bedrukt op de vraag hoe hij zijn nalatenschap ziet. De Humes zijn bijna failliet, met honderden miljoenen dollars aan onverkoopbare hoorn in de kluis. Albina en hij vestigen hun laatste hoop op de verkoop van hun 8.000 kilo hoorn om zo hun project met 2.000 neushoorns voort te zetten. Natuur­organisaties en de Zuid-Afrikaanse regering zullen er alles aan doen om die verkoop te verhinderen in het belang van het voort­bestaan van alle neushoornsoorten in Afrika en Azië in het wild. Een grotere vraag naar hoorn kan de nekslag zijn van alle vijf neushoornsoorten. Tegelijkertijd lijkt er geen duurzame oplossing te komen voor die 2.000 witte neushoorns van de Humes. Ze dreigen tussen wal en schip te raken.