Joe Biden noemt wat in Oekraïne gebeurt een genocide, klopt dat ook? ‘We ondergraven onze eigen geloofwaardigheid’

De Amerikaanse president Joe Biden beweert dat er in Oekraïne een genocide aan de gang is. Maar klopt dit wel? Wil Vladimir Poetin de Oekraïners inderdaad uitmoorden? Wie kan beslissen of er werkelijk sprake is van een genocide? Professoren Jan Wouters en Sven Biscop leggen uit wat er precies aan de hand is.

Wat is een genocide eigenlijk?

Jan Wouters, hoogleraar Internationaal Recht (KU Leuven): “Bij een genocide moet het echt de bedoeling zijn om een bepaalde bevolkingsgroep gedeeltelijk of volledig uit te roeien. Dat kan op allerlei manieren, zoals de groepsleden doden of voorkomen dat de groep zich nog voortplant. Dat laatste is wat de Chinese regering doet met de Oeigoeren, die een heel strikte geboorteplanning opgelegd krijgen en zelfs gedwongen worden zich te laten steriliseren. Hier gaat het dus om een genocide.”

Wie kan beslissen of er werkelijk sprake is van een genocide?

Wouters: “Het is niet makkelijk om te bewijzen dat het de bedoeling is om een groep uit te moorden. Enkel een rechter kan beslissen of het al dan niet gaat om een genocide, de zwaarste internationale misdaad. Het Internationaal Strafhof in Den Haag kan personen, bijvoorbeeld de leiders die de opdracht hebben gegeven, veroordelen voor genocide.

“Daarnaast kan het Internationaal Gerechtshof, ook in Den Haag, landen veroordelen. Zo werd Servië veroordeeld voor de genocide in Sebrenica (de stad in ex-Joegoslavië waar duizenden moslimjongens en -mannen gedumpt werden in een massagraf, red.). De Serviërs hadden de moorden niet zelf gepleegd, maar hadden niet genoeg gedaan om de genocide te voorkomen.

“Los van deze twee gerechtshoven kan een rechter in eender welk land, dus niet alleen in het land waar de feiten zich hebben voorgedaan, zich buigen over de vraag of er een genocide gepleegd wordt of niet. Maar een rechter moet er dus áltijd tussenkomen.”

Maken de Russen zich in Oekraïne dan schuldig aan een genocide?

Professor internationale politiek Sven Biscop (UGent en Egmontinstituut): “Neen. Dit is geen genocide. Dit is een oorlog. De Russische president Poetin heeft niét de bedoeling om alle Oekraïners te vermoorden. Hij wil wel het land, of althans een deel ervan, veroveren. Het klopt dat er onschuldige burgers gedood worden, zoals we gezien hebben in Boetsja. Maar door deze oorlogsmisdaden een genocide te noemen ondergraven we onze eigen geloofwaardigheid. Op den duur zal de publieke opinie concluderen dat het allemáál propaganda is.”

Wouters: “Het begrip ‘genocide’ wordt inderdaad te snel gebruikt. Zo beweert Poetin dat de Oekraïners een genocide plegen op de etnische Russen in het oosten van het land. Dat klopt natuurlijk niet, maar het was voor de Russische president wel één van de motieven om de oorlog te starten.”

Welke misdaden vallen dan wél onder de noemer genocide?

Wouters: “De Holocaust tijdens de Tweede Wereldoorlog valt er zeker onder, maar toen bestond het begrip nog niet. Pas in 1948 werd het begrip ‘genocide’ gedefinieerd in een verdrag van de Verenigde Naties. Wat in Sebrenica gebeurde in 1995 en wat nu nog gebeurt met het Oeigoerse volk, zijn wel degelijk genocides. Een ander bekend voorbeeld is de volkerenmoord in Rwanda in 1994.”

(Lees verder onder de foto)

Als de Russen zich in Oekraïne niét schuldig maken aan een genocide, waarom beweert president Biden dan het tegenovergestelde?

Wouters: “Biden deed zijn uitspraak in de Amerikaanse staat Iowa. Dat is een strijdstaat. Komende herfst zijn er opnieuw verkiezingen in de Verenigde Staten en het is belangrijk dat de president in Iowa stemmen wint. Hij wou zijn potentiële kiezers een hart onder de riem steken door de schuld voor de hoge energieprijzen af te wentelen op Poetin. Dictator Poetin, die volgens Biden aan de andere kant van de wereld bezig is met een volk uit te moorden.”

Wat wil Biden bereiken door de Russen te beschuldigen?

Biscop: “De president van de Verenigde Staten wéét dat het door de hele wereld gehoord wordt als hij wat zegt. Hij doet zo’n uitspraak heel doelbewust. Hij wil gehoord worden. Zijn bedoeling is om Rusland te demoniseren, om meer landen aan de kant van Europa en de Verenigde Staten te krijgen. Maar dat zal op deze manier niet lukken. Het is een uitspraak die werkelijk nergens toe leidt.”