Jan Jambon: "We zijn nog altijd tegen het systeem-België"

Als er al zoiets bestaat als een koelkast waarin de N-VA haar communautaire eisen opgeborgen heeft, dan is Jan Jambon er de verpersoonlijking van. Zijn Vlaams-nationalistische stamboom is onverdacht: voor hij N-VA-politicus werd, was hij jarenlang actief in de Vlaamse beweging, met een uitgesproken mening over onafhankelijkheid bovendien. Nu is hij vicepremier en 'Belgisch' minister van Binnenlandse Zaken.

Voelt Jan Jambon het kriebelen, nu zijn partij weer wat communautair actiever gaat worden? De minister kaatst de vraag terug. "Logisch toch dat een partij studiewerk verricht op haar corebusiness en haar programma verfijnt? Zou het niet juist vreemd zijn als wij dat niet zouden doen?"

Waarom komt dit nu?
"Omdat het daar stilaan tijd voor is. We blijven loyaal aan het regeerakkoord, maar in 2019 zullen wij met een duidelijk omlijnd communautair aanbod naar de kiezer gaan. We hebben ons ertoe verbonden om deze regeerperiode geen institutionele wetsvoorstellen te doen, maar dat wil niet zeggen dat we pagina 1 tot pagina 88 van onze confederale congresteksten hebben weggegooid."

Is het een mea culpa voor de Vlaamsgezinde achterban?
"Ten dele wel, ja. Het is een goede zaak dat we nu die communautaire poot van ons programma weer inhoudelijk gaan uitdiepen. Ik kom zelf uit de Vlaamse beweging. Ik begrijp haar bezorgdheid, maar de keuze was simpel. Ofwel proberen we in België een sociaal-economisch beleid te voeren zoals de meerderheid van de Vlamingen dat wenst, ofwel realiseren we niks en blijven we vegeteren in de oppositie. Dan waren we zuiver gebleven en hadden we niks gehad. Er was in 2014 sowieso geen enkele partij bereid om een grote staatshervorming volgens confederaal model te realiseren."

Waarom zou in 2019 het communautaire klimaat anders zijn dan in 2014?
"In drie jaar tijd kan veel veranderen. Misschien blijven alle Franstaligen neen zeggen, maar misschien is de PS ons federale beleid zo moe dat ze zelf een staatshervorming eisen. Of misschien groeit ook bij de andere Vlaamse partijen weer het besef dat de huidige inrichting van de staat verre van ideaal is."

Als N-VA confederalisme wil doorvoeren, zal het niet met een herhaling van centrumrechts zijn, want dan is een grotere meerderheid van doen.
"We zullen zien hoe de kaarten dan liggen. Als wij in 2019 kansen zien om grote stappen vooruit te zetten in de staatshervorming, dan zullen we het niet laten."

De MR mag nu wel weer gaan uitleggen dat ze het einde van België niet gaan mee organiseren.
"De MR weet perfect dat wij ons aan alle afspraken zullen houden. Wij hebben toch niet gezegd dat wij in 2019 de Vlaamse republiek gaan uitroepen? Wij doen niks anders dan om het even welke partij. Als Patrick Dewael (Open Vld) morgen een denktank gaat leiden in zijn partij over fiscale hervorming, staat de wereld toch ook niet in brand?"

Het verschil is dat de N-VA-denktank het systeem van de staat België in vraag stelt.
"Dat is namelijk wie wij zijn: wij stellen het systeem van de staat België in vraag. Wat is daar nieuw aan? Het allereerste artikel van ons partijstatuut stelt het systeem-België in vraag. Waar zit de verrassing? Wij hebben onze partij opgericht om dat systeem in vraag te stellen, en wij zullen dat tot de laatste dag blijven doen."

U bent tegelijk Belgisch minister van Binnenlandse Zaken. Dat is toch een schizofrene positie?
"De Baskische nationalisten hebben lang in het Spaanse parlement de politiek van de lege stoel gehanteerd: ze lieten zich verkiezen en lieten dan hun zetels onbezet. Wij hebben gekozen voor een participatief model (deelnemen aan het beleid). Als wij in deze regering een deel van ons programma kunnen realiseren, zouden we wel gek moeten zijn om dat niet te doen, toch? Bovendien, wij hebben hiervoor de bijna-unanieme goedkeuring van ons congres voor gekregen."

U, als separatist, moet wel naast de koning staan om de vlag te groeten.
"Ik heb het voorbije jaar meer voor de Brabançonne moeten rechtstaan dan in de 54 jaar ervoor, dat is waar. (glimlacht) Heb ik daar bijgedachten bij? Ja, maar ik ben niet verplicht die met u te delen. Ik wist wat mij te wachten stond."

"Niemand zal kunnen zeggen dat Jan Jambon de veiligheid van de bevolking ondergeschikt heeft gemaakt aan zijn persoonlijke overtuigingen. Ik vecht met al mijn mogelijkheden om de 'Belgische' veiligheidsdiensten meer middelen te bezorgen. Ik ga echt niet denken: zou het niet beter zijn als de staat nu faalt?"

Kijkt u anders naar België, nu u in de machinekamer zit?
"Mijn analyse dat systeemfouten in het staatsmodel zitten, blijft overeind. We doen een verlaging van de personenbelasting, en wie zijn daar de dupe van? De deelregeringen die minder inkomsten krijgen. Als wij bijvoorbeeld de Vlaamse regering willen helpen, zouden we de belastingen moeten doen stijgen. Dat is toch absurd? Deelstaten zouden zelf verantwoordelijk moeten zijn voor hun fiscaal beleid. België zit vol met zulke constructiefouten."

Denkt u dat u het einde van België nog meemaakt?
"Onzinnige vraag. We zullen dat zodra het realistisch is proberen te realiseren, maar we gaan geen zotte dingen doen in de regering."

Tenzij Catalonië de onafhankelijkheid uitroept.
"Mocht Catalonië de onafhankelijkheid uitroepen en mocht Spanje daar niet mee akkoord gaan en mocht de vraag om erkenning op de regeringstafel belanden, dan zitten wij met probleem, ja. Dat ga ik niet ontkennen. Maar we hebben al eerder problemen opgelost, dus dat zal dan ook wel lukken, zeker?"

"Het Schotse geval was eenvoudiger voor ons. De Britse premier David Cameron is tegen Schotse onafhankelijkheid, maar hij beloofde de uitslag van het referendum over afscheiding wel te respecteren. Dat zou dus voor de Belgische regering ook geen probleem gegeven hebben. In Catalonië ligt dat anders. Maar goed, ik acht de kans klein dat we voor 2019 met die kwestie geconfronteerd zullen worden."

In Groot-Brittannië zoekt N-VA aansluiting bij Cameron, die tegen het Schotse separatisme is. Dat is toch allemaal een beetje vreemd, niet?
"Nationalisme is geen ideologie. Wij voelen veel sympathie voor het Schotse onafhankelijkheidsstreven, maar hun ideologie is veeleer traditioneel links. Ideologisch en sociaal-economisch voelen we ons beter bij de Conservatives. En Cameron houdt een perfect democratische houding aan: hij heeft niet gedreigd om het leger naar Edinburgh te sturen, hé."

De VU zou nooit met Cameron of Sarkozy op de foto gewild hebben.
"De VU bestaat dan ook niet meer. Wij zijn de N-VA. Dit zijn de sixties niet meer. Nationalisme is niet langer enkel een zaak van emancipatie maar ook van sociaal-economische argumenten."

Terreur beheerst het nieuws, van Parijs tot Jakarta. Het is bijna onvermijdelijk dat het ooit ook hier een keer fout gaat.
"Met die gedachte leef ik al anderhalf jaar. Na elke aanslag komt de vraag: kan het hier ook gebeuren? Het enige juiste antwoord is: ja, dat kan, en we doen er alles aan om dat vermijden."

"Of de maatregelen van dreigingsniveau 3 volgehouden worden, hangt niet af van wat de draagkracht van onze troepen is. Je kunt niet zeggen: we zakken een graadje want onze mensen worden moe."

Zolang het Midden-Oosten in brand staat, zal er altijd dreiging zijn.
"Zolang de situatie in het Midden-Oosten niet ten goede gekeerd is, zal er hier altijd een vorm van dreiging zijn. Ik hoop alleen dat we op een bepaald moment zullen kunnen zeggen dat die concrete dreiging enigszins afgewend is. Niveau 3 betekent dat er reden is om aan te nemen dat er op korte termijn een concrete dreiging is. Die dreiging is nog niet weg."

De terreurcrisis heeft ook geïllustreerd hoe ingewikkeld dit land in elkaar zit. Je zou kunnen zeggen: dat kan eenvoudiger, we centraliseren alles weer.
"Ik ga u niet tegenspreken dat dit een te ingewikkeld land is. Juist daarvoor biedt het confederalisme oplossingen. Niemand wil toch weer terug naar het oude, unitaire België? Er is een reden waarom we bevoegdheden gesplitst hebben: het marcheerde anders niet."

Iets anders. Hoe groot is de impact van het massageweld van nieuwjaarsnacht in Keulen op onze samenleving?
"Je voelt dat de waakzaamheid bij de bevolking over de instroom van vluchtelingen nog groter geworden is. Na Parijs is de associatie tussen vluchtelingeninstroom en angst voor terreur al groter geworden, nu komt daar een breder wantrouwen bij, uit vrees dat al die nieuwkomers ook overlast en erger zullen meebrengen. Dat is ook begrijpelijk. Aan de ene kant komt de terreur voort uit een radicale, gewelddadige fractie binnen de islam, aan de andere kant worden we geconfronteerd door de omvangrijke instroom van vluchtelingen die in meerderheid moslim zijn. Natuurlijk stellen mensen zich daar vragen bij."

"Het is niet omdat terroristen de islam gebruiken dat alle moslims terroristen zijn. Ik ga in tegen dat wij-zijverhaal: wij de goede, blanke westerling en zij de slechte moslims. Die scheidslijn klopt niet. Ze loopt door de islam. We moeten een connectie maken met de vele vreedzame moslimburgers in dit land."

"Tegelijk moet je ook begrip hebben voor de bezorgdheid van de mensen. Theo (Francken, BE/ JVH) en ik zijn deze week naar Lommel geweest waar een nieuw tijdelijk asielcentrum komt in een wijk waar duizend mensen wonen. Die mensen stonden daar met bordjes dat een centrum met 750 asielzoekers te veel is. Ik snap dat. De man die ons de petitie overhandigd heeft, is een schappelijke mens, met redelijke vragen. We hebben die mensen gegarandeerd dat we er alles aan zouden doen om de overlast minimaal te houden."

In Denemarken moeten asielzoekers al hun bezittingen boven 1.300 euro afgeven als bijdrage aan hun opvang. Goed idee?
"Dom idee. Ik ben daar erg helder over: we gaan zoiets in België nooit invoeren. Met de N-VA komen er geen Deense toestanden. Dat is een vorm van ontrading die wij niet goedkeuren. Wij hebben heldere voorstellen voor een strenger migratiebeleid, maar wij gaan geen prikkeldraad uitrollen aan de grens en we gaan niemand zijn bagage controleren om geld af te pakken. Het moet wel een beetje menselijk blijven."

Tot slot. Uw zoon Wouter is in het nieuws gekomen met zijn engagement voor de nieuwe ultrakatholieke school in Maleizen. Hebt u hem daarop aangesproken?
"Mijn zoon is een volwassen man met een eigen kijk op de samenleving. Hij is een Vlaams-nationalist zoals ik, en hij voegt daar een diepgelovige dimensie aan toe. Niet mijn visie, maar hij doet ook niemand kwaad. Als hij Wouter Janssens had geheten, dan had geen haan naar hem gekraaid. Nu is het anders. Dat is voor hem vervelend en voor mij vervelend, maar ik ga hem niet verbieden om zich te engageren omdat zijn pa toevallig minister is."