Jacht geopend op een van wreedste mensensmokkelaars ter wereld: ‘De meest brute van allemaal’

Kidane en Welid organiseerden weleens een voetbalwedstrijd, vertelde een getuige tijdens een rechtszaak. De twee mannen runden ieder een eigen detentiecentrum aan de Libische kust, en voor dat soort partijtjes kozen ze altijd elf van hun zwakste migranten uit. Miste een van de elf een kans, dan werden ze, als ware het een extra spelelement, door Kidane en Welid vanaf de zijlijn beschoten. Aan het einde van de wedstrijd mocht de mensensmokkelaar wiens team gewonnen had bovendien een vrouw uitkiezen uit het kamp van de ander om te verkrachten.

“Ze waren de meest brute smokkelaars van allemaal”, zei een slachtoffer van Kidane recent tegen The Irish Times. “Welid verkrachtte ieder mooi meisje dat hij zag, en Kidane stond erom bekend mensen te mishandelen als beesten.”

Ontsnapt

Kidane is de 37-jarige Eritreeër Kidane Zekarias Habtemariam, een van de beruchtste en wreedste mensensmokkelaars ter wereld. Hij is onlangs door een rechtbank in Ethiopië tot levenslang veroordeeld omdat hij zijn slachtoffers uithongerde, afperste en doodmartelde. Hij ontsnapte uit het gerechtsgebouw en is sindsdien voortvluchtig. Het spoorde alvast onze noorderburen tot actie aan: gisteren is Habtemariamop de Nationale Opsporingslijst van de Nederlandse recherche geplaatst, een lijst waar zelden buitenlanders op terechtkomen. De laatsten die op deze lijst werden gezet, waren de drie Russen en een Oekraïner die worden verdacht van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17.

Uit een groot internationaal onderzoek is naar voren gekomen dat de organisatie van Habtemariam het afgelopen decennium een groot aantal Eritreeërs heeft ontvoerd, mishandeld, verkracht en verhandeld, en dat hij zijn winst bovendien jarenlang heeft witgewassen. Habtemariam, die vooral bekend staat als Kidane, perste vanuit zijn detentiecentrum in Libië geregeld de familieleden van zijn gevangenen af, bijvoorbeeld door ouders te bellen terwijl hij aan de andere kant van de lijn hun zoon martelde.

Toen Kidane begin vorig jaar werd opgepakt in Ethiopië, wist hij al binnen een jaar te ontsnappen. Hij zou voorafgaand aan een zitting in de rechtbank van Addis Abeba simpelweg naar het toilet zijn gelopen, zijn oranje gevangeniskloffie hebben verwisseld voor een set normale kleren en vervolgens het gebouw zijn uitgewandeld. Later werden meerdere agenten aangehouden die zijn ontsnapping mogelijk zouden hebben gemaakt.

Eritrea

“Ik hoop erg dat het lukt Kidane op te pakken”, zegt de 18-jarige Abel, een jongen die tijdens zijn reis naar Europa maandenlang vastzat in het detentiecentrum van Kidane. Sinds een aantal jaren woont Abel in Nederland, waar hij een asielprocedure doorloopt. Na Syriërs behoren Eritreeërs tot de grootste asielpopulatie in Nederland. De meesten zijn op de vlucht geslagen voor het totalitaire regime in het land, dat ook wel bekendstaat als het Noord-Korea van Afrika. Dat is ook de reden dat Abel niet zijn echte naam wil gebruiken: de lange arm van het Eritrese bewind reikt ver, en er zijn voorbeelden te over van gevluchte landgenoten wier familie werd lastiggevallen na kritische uitlatingen in de pers.

“Niet lang nadat ik uit Eritrea was ontsnapt, werden we ontvoerd”, vertelt Abel, die pas veertien was toen hij uit Eritrea vluchtte. Via verschillende mensensmokkelaars, die hij iedere keer betaalde om vrij te komen, maar die hem telkens weer doorverkochten aan nieuwe mensensmokkelaars, kwam hij uiteindelijk terecht in een oude loods in Bani Walid, een Libische stad die door veel migranten de Spookstad wordt genoemd, omdat zovelen van hen er verdwijnen zonder ooit nog een spoor achter te laten. Bani Walid is een van de epicentra van de moderne slavenhandel en Abel zat er opeens opgesloten in een van de meest beruchte detentiecentra van allemaal: de loods van Kidane.

Tienduizenden vluchtelingen

Uit schattingen van slachtoffers komt naar voren dat Kidane en zijn compagnon Tewelde Goitom, bijgenaamd Welid, tussen 2014 en 2018 tienduizenden migranten en vluchtelingen hebben opgesloten in hun beide loodsen. Een getuige beweerde tijdens de rechtszaak in Ethiopië dat hij Welid ooit had horen opscheppen dat hij alleen al in 2015 zeker 15.000 mensen naar de EU had gesmokkeld.

“Ik weet niet precies hoeveel mensen er in de loods zaten, maar ik gok duizend”, zegt Abel. “Als je op je ene zij sliep, was het ’s nachts lastig je om te draaien zonder tegen iemand aan te stoten.” Ondanks vele migranten met serieuze buikloop, waren er maar een handvol wc’s beschikbaar. Drinkwater was schaars en het menu bestond iedere dag uit hetzelfde: pasta met tomatensaus, twee keer per dag en verder niets.

Abel zat er maanden achtereen en was dagelijks getuige van geweld, vertelt hij. “Ik zag hoe mensen met een waterslang op hun rug werden geslagen, als een soort zweep.” Ook stierven er geregeld vluchtelingen in de loods. Sommigen vanwege mishandeling of uitputting, anderen door ziektes zoals tuberculose.

Ook was Abel meermaals getuige van het telefonisch afpersen van familieleden van gevangenen die op dat moment gemarteld werden. Omdat zijn eigen broer was gestorven bij een eerdere poging Europa te bereiken, deed zijn familie er alles aan de gevraagde vierduizend euro zo snel mogelijk te betalen zodat hijzelf nooit gemarteld werd. Wel werd hij vaak geslagen door de kampbewaarders, zegt hij. Maar ja, dat overkwam iedereen.

Mensenrechtenactiviste Meron Estefanos, die zich al jaren inzet voor Eritrese vluchtelingen in Europa, schat dat leden uit de Eritrese diaspora de afgelopen jaren meer dan een miljard euro overmaakten naar mensensmokkelaars in een poging hun familieleden en vrienden vrij te kopen. “Ik ben de afgelopen zeven jaar geen enkele Eritrese vluchteling tegengekomen die niet minstens vier keer is doorverkocht tijdens zijn reis. En aan iedere nieuwe mensensmokkelaar moet weer vier- of vijfduizend euro betaald worden om verder te kunnen.’

Bedelen

Er bestaan volgens Estefanos dan ook talloze WhatsApp- en Facebookgroepen binnen de Eritrese gemeenschappen in heel Europa waarop continu foto’s van slachtoffers circuleren met daarbij de vraag geld te doneren. “Iedere keer als je naar een kerkbijeenkomst gaat, zie je vrouwen die aan het bedelen zijn om gekidnapte kinderen vrij te kopen, of vragen vrienden aan elkaar of ze geld over hebben voor een ontvoerde neef. Het is dagelijkse kost.”

Net als Abel hoopt ook Estefanos dat Kidane op termijn kan worden berecht. En ditmaal echt. Sinds zijn ontsnapping uit de rechtbank van Ethiopië eerder dit jaar is hij formeel spoorloos, maar naar verluidt is hij weer gewoon richting Libië getrokken om er zijn werkzaamheden als mensensmokkelaar voort te zetten.