‘Ja, je mag hier slapen. Voor een deken had je zelf moeten zorgen’: hoe een oud belastingkantoor jonge asielzoekers onderdak biedt

We treffen Ayaan (20) zaterdag iets voor middernacht ter hoogte van de humanitaire hub langs de Havenlaan. Het is de plek waar de Brusselse politie anderhalve maand geleden meer dan symbolisch de kartonnen tentjes van niet-begeleide minderjarige asielzoekers opruimde.

Ayaan zegt pas drie dagen geleden in België te zijn aangekomen, na een grotendeels te voet gedane tocht van twee maanden die begon in Tanger, waar hij opgroeide. “Mijn papa is gestorven”, zegt hij. “Er was opeens niks meer dat me bond. Ik wilde een nieuwe start maken. Een nieuw leven beginnen. Ik heb nog geen asielaanvraag ingediend, maar doe dat deze week.”

Zijn Frans en zijn Engels zijn gebrekkig en hij beeldt zijn ambities uit met handgebaren. Pizza’s draaien, schilderen, dat is wat hij ter herlancering van zijn leven wil gaan doen.

Paleizenstraat 48

Eerst zijn daar een hoop praktische obstakels. Ayaan zegt op vrijdag in de humanitaire hub te zijn bestolen van dat beetje bagage dat hem vergezelde, en ook zijn telefoon en zijn papieren. Het is erg koud nu. “Gisteren heb ik op straat geslapen”, zegt hij. “Niet veel. Af en toe een uurtje of zo. Tot de politie je komt wekken, zeggend: je mag hier niet slapen. Waar dan wel? Tja, nergens blijkbaar.”

Het enige wat Ayaan deze nacht rest, is een verbale code. Het is sinds enkele weken de woord- en cijfercombinatie waar alle asielzoekers of mensen met gelijkaardige stempels in Brussel mee aan de slag moeten: Rue des Palais 48. Het is het vroegere hoofdkantoor van de Dienst der Belastingen waar veel Brusselaars vroeger allemaal simultaan op dezelfde zomeravond hun grijze envelop in de overvolle brievenbus trachtten te plooien. Dat was voor Tax-on-web.

Het modernistische kantoorgebouw, naar een ontwerp van de broers Polak, is eind oktober gekraakt (DM 3/12) en bood toen onderdak aan zo’n 700 dolenden, maar intussen zijn het er wellicht alweer een pak meer. Elke avond tussen 20 en 21 uur vormt zich een heuse mensenstroom met papieren zakken tussen metrostation Kruidtuin, waar vrijwilligers van Operatie Thermos gratis voedselpakketten uitdelen, en het oude belastinggebouw.

Ayaan heeft deze avond al een flink stuk gewandeld, maar hij is van de generatie die zonder telefoon min of meer blind door het leven moet. “Ik vind Gent een wondermooie stad”, zegt hij. “Ik liep er rond, een paar dagen geleden, begon een gesprek met iemand en die wandelde met mij naar een hotel. Hij betaalde een verblijf voor één nacht. Ben je twee maanden lang door Zuid-Europa aan het stappen en zit je opeens in een hotel met jacuzzi. En ’s morgens gratis ontbijt.”

Dat is niet bepaald wat Ayaan te wachten staat in de Paleizenstraat, maar met temperaturen die stilaan richting vriespunt gaan, is elk dak beter dan geen.

Ayaan wil, zoals wel meer vluchtelingen, weinig kwijt over hoe hij de oversteek van de Middellandse Zee voor elkaar heeft gekregen. Hij gaat het onderwerp beleefd uit de weg. “Ik heb in die twee maanden vooral gestapt”, zegt hij. “En af en toe eens gelift of een trein genomen.”

De gevel van het oude belastingkantoor is beplakt met het vonnis dat de vrederechter van kanton 1 in Schaarbeek onlangs uitsprak. Van bij de betekening van dit vonnis, per deurwaarder, resten de residenten drie weken om het pand te verlaten. “Elke nacht is meegenomen”, zegt een van de twee bewakers aan de poort, een Tibetaan. “Hier overnachten de mensen die enkele weken geleden voor het Klein Kasteeltje sliepen. We hebben momenteel vier minderjarigen. Voor even. Voor hen wordt meestal snel een andere oplossing gevonden.”

Er slapen in Brussel nog altijd minderjarige asielzoekers op straat, maar organisaties als Samusocial, het burgerplatform, Artsen zonder Grenzen, Vluchtelingenwerk Vlaanderen of Dokters van de Wereld zijn erg alert geworden. Als laatste in de rij van al of niet improviserende hulpverleners is er die code: Rue des Palais 48.

‘Volwaardige oplossing nodig’

“Het probleem blijft dat de overheid geen opvang voorziet voor minderjarigen”, zegt Tine Claus van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. “De Paleizenstraat houdt mensen van de straat, dat klopt, maar de omstandigheden zijn er niet oké. Er is dringend een volwaardige oplossing nodig.”

Het kraakpand heeft het probleem van op straat slapende minderjarigen minder zichtbaar gemaakt. “In de eerste weken ging het allemaal goed”, zegt de Tibetaan. “Nu zitten we met een kleine maar groeiende groep crackgebruikers.”

Ayaan deinst even achteruit als hij de rotzooi achter de poort opmerkt. “Ja, je mag hier slapen”, zegt de Tibetaan. “Voor een deken en een ondergrond had je zelf moeten zorgen.”

Op het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) wordt de situatie in het kraakpand “niet wenselijk” genoemd. Het wijst op 1.200 bijkomende opvangplaatsen die zijn voorzien in een conventie tussen Fedasil en het Brusselse Gewest en extra noodopvang in voormalige gebouwen van de civiele bescherming in Jabbeke en Glons, waar begin deze week de eerste residenten zouden aankomen. Fedasil zelf maakte 979 plaatsen vrij in november en nog eens 506 in december.