Israëlische regering wil smartphones voor iedereen, en dat is een nachtmerrie voor ultraorthodoxe rabbijnen

Het gaat om regels voor zogenoemde koosjere telefoons: een toestel waarmee mensen wel kunnen bellen of bijvoorbeeld hun wekker zetten, maar niet kunnen sms’en, sociale media gebruiken of internetten. Op deze toestellen zijn bovendien tienduizenden telefoonnummers geblokkeerd: niet alleen nummers van bordelen of sekslijnen, maar ook instellingen die slachtoffers van huiselijk geweld bijstaan en seculiere organisaties die hulp bieden aan mensen die uit de ultraorthodoxe gemeenschap willen stappen.

Om het voor consumenten te vereenvoudigen om van telecomaanbieder te wisselen, werd in 2007 in Israël een wet aangenomen die mensen het recht geeft hun telefoonnummer te houden als ze naar een andere provider overstappen. Voor één groep werd echter een uitzondering gemaakt: mensen met een ‘koosjere telefoon’. Maar daar wil de regering nu dus een einde aan maken.

Hervormingen

Het is slechts een van de vele hervormingen die op de agenda staan nu er voor het eerst sinds lange tijd geen ultraorthodoxe partijen meer in de Israëlische regering zitten. Zo kan er op dit moment bijvoorbeeld geen burgerlijk huwelijk worden gesloten in Israël en rijdt er geen openbaar vervoer tijdens de sabbat: zaken waar seculiere Israëliërs wel om vragen. Ook het recht om koosjercertificaten te verstrekken aan bijvoorbeeld restaurants dreigt het rabbinaat uit handen te worden genomen door deze regering.

In een brandbrief schrijven opperrabbijnen David Lau en Yitzhak Yosef deze week dat een koosjere telefoon ‘noodzakelijk’ is voor mensen die zichzelf willen afschermen voor ‘gevaarlijke content’. Volgens hen moeten er voor de ultraorthodoxe gemeenschap geen obstakels worden opgeworpen om aan ‘haar eigen manier van leven vast te houden’.

Maar natuurlijk gaat het ook over macht, schrijven analisten en commentatoren in de Israëlische kranten. Televisies zijn niet toegestaan in ultraorthodoxe huishoudens en winkels in ultraorthodoxe wijken mogen geen seculiere kranten verkopen. Maar het wordt onmogelijk om mensen volledig af te schermen van de buitenwereld als zij hier toegang toe hebben op hun telefoon.

‘Erger dan Holocaust’

Op dit moment hebben de telecombedrijven een serie telefoonnummers voor deze koosjere telefoons gereserveerd. Daardoor is makkelijk te achterhalen wie er eentje gebruikt, maar ook wie binnen de orthodoxe gemeenschap een niet-koosjer toestel heeft. Als de regels veranderen, verliezen de rabbijnen deze controlemogelijkheid. Iedereen binnen hun gemeenschap kan dan besluiten een gewone smartphone aan te schaffen, en toch het oude nummer houden.

Eind november bracht een delegatie van rabbijnen al een bezoek aan de minister van Communicatie, Yoaz Hendel, en daarbij vielen harde woorden. Rabbijn Eliezer Yehuda Finkel bijvoorbeeld noemde het voornemen “vanuit ons perspectief erger dan de Holocaust”. Want “iemand aanzetten tot zondigen is erger dan hem vermoorden”.

Minister Hendel wees de rabbijnen er fijntjes op dat zij al veel eerder door de tijd zijn ingehaald: veel ultraorthodoxen hebben nu al twee telefoons: een koosjere en een gewone. Hij zei: “Het is prima als je je kop in het zand wilt steken, maar dit is allang de realiteit.”

Volgens een recent onderzoek van het Israel Democracy Institute is twee derde van de ultraorthodoxe joden in Israël al online te vinden: 64 procent van hen had in 2020 toegang tot het internet en zeker de helft gebruikte ook sociale media. De meesten van hen deden dat op een computer thuis (42 procent), maar 30 procent gebruikte een smartphone. Kinderen en jongeren worden volgens het onderzoek door de ultraorthodoxe gemeenschap nog wel afgeschermd: slechts 13 procent van hen maakt gebruik van het internet.