Israel van Dorsten over zijn verleden in Ruinerwold: ‘Als dit me 30 jaar eerder was overkomen, was ik er waarschijnlijk heel anders uit gekomen’

Israel van Dorsten stapte drie jaar geleden het dorpscafé in het Nederlandse gehucht Ruinerwold binnen, in doorweekte en gescheurde kleren. Hij vertelde de argwanende cafébaas een ongelofelijk verhaal: hij was weggelopen uit de boerderij van zijn vader, die zijn kinderen gijzelde in een zelfgefabriceerde geloofswereld. In het boek Wij waren, ik ben beschrijft Israel nu gedetailleerd hoe hij zich uit de mentale wurggreep van zijn vader wist los te wrikken.

Een deel van de waanzinnige geschiedenis kent u uit de documentairereeks De kinderen van Ruinerwold, die vorig jaar op Canvas werd uitgezonden. Vader Gerrit-Jan van Dorsten, die zichzelf als een messias zag en zich Prime Father liet noemen, had zijn jongste zes kinderen nooit geregistreerd, zodat ze officieel niet bestonden, en betrok ze in zijn vurige strijd tegen ‘slechte geesten’. In Wij waren, ik ben getuigt Israel hoe hij vaak moest fungeren als medium voor geesten. In de rol van zo’n geest voerde hij eindeloze gesprekken met zijn vader en kon hij soms maandenlang niet zichzelf zijn. Ook beschrijft hij hoe hij op een dag ontdekt dat er zoiets als wifi bestaat, en daarna dat hij zijn e-reader met het internet kan verbinden.

Israel Van Dorsten: “Mijn vader was iets minder snel mee met nieuwe technologieën, iets wat je vaak ziet bij oudere mensen. Daardoor kon ik hem te slim af zijn en ging ik stiekem online, zonder dat hij het doorhad. Eerst downloadde ik e-books, waardoor ik andere dingen kon lezen dan de boeken die mijn vader ons voorschreef. Daarna zocht ik allerlei nieuwe informatie op. Later heb ik online mijn eerste contacten met de buitenwereld kunnen leggen.”

Het internet was in zekere zin een reddingsboei?

Van Dorsten: “Ik heb al vaak gedacht: als dit me dertig jaar eerder was overkomen, was ik er waarschijnlijk heel anders uit gekomen.

“Ik krijg geregeld de vraag of ik, toen ik de buitenwereld verkende, vaak op dingen botste die ik niet kende, maar eigenlijk was niets echt nieuw voor mij: ik had alles al digitaal gezien of erover gelezen. Maar het is natuurlijk nog een heel andere ervaring om iets in het echt mee te maken.”

Je vader zat wel vaak aan zijn computer. Hij verspreidde zijn geloof via MySpace, bouwde een eigen versie van Wikipedia en hield lezingen via Facebook.

Van Dorsten: “Hij verkondigde altijd dat computers en het internet instrumenten van slechte geesten waren, bedoeld om de wereld in het verderf te storten. Tegelijkertijd gebruikte hij zelf het internet om zijn doel te bereiken, namelijk de hele wereld in zijn ban krijgen. Ironisch genoeg is juist daardoor zijn plan in duigen gevallen, en heeft hij langzaamaan zijn invloed en controle over mij verloren. In die zin had hij wel gelijk dat het internet een instrument van slechte geesten is (lacht).”

Over slechte geesten gesproken: op een gegeven moment liet je vader de geest van de Amerikaanse complotdenker Alex Jones in jouw lichaam komen.

Van Dorsten: “Het klinkt zo onvoorstelbaar dat het bijna grappig is. Het was alleen geen grap: realiteit en fantasie begonnen volledig door elkaar te lopen bij ons thuis. Mijn vader leefde in die gekke mix en hij sleurde ons daarin mee.”

Zelf deed je online veel kennis op, maar wat je vader jullie leerde, was ook erg gevarieerd: jullie moesten de moestuin kunnen onderhouden en de dieren verzorgen, maar ook kunnen programmeren en zelfs het huis verbouwen.

Van Dorsten: “Hij leefde in de waan dat hij ooit over de wereld zou regeren, dus vond hij dat wij zoveel mogelijk moesten weten en kunnen. Bovendien was hij er heilig van overtuigd dat de samenleving op een dag ineen zou storten en alle voorzieningen zouden wegvallen, dus wilde hij ons zelfvoorzienend maken. Zijn grote fantasie had als voordeel dat wij veel konden leren.

“De periodes waarin we gezamenlijk op de boerderij werkten, waren fijne momenten. Even waren we afgeleid van alle ellende in ons dagelijkse leven. Ik vind het belangrijk om ook stil te staan bij de positieve dingen, en die periodes te waarderen.”

Zodat je je jeugd niet als verspilde tijd hoeft te zien?

Van Dorsten: “Precies. Ik denk overigens dat niets in het leven echt een verspilling hoeft te zijn. Achteraf kun je alles als een waardevolle en leerrijke ervaring beschouwen.”

Ik schrok wel van de vele akelige passages in je boek. Je moest bijvoorbeeld bij jezelf een kies trekken om een einde aan de pijn te maken. Jullie konden immers niet naar de tandarts, omdat jullie officieel niet bestonden.

Van Dorsten: “We hebben geluk gehad dat niemand van ons ooit ernstig ziek is geworden, want ik denk niet dat mijn vader in dat geval naar het ziekenhuis gegaan zou zijn. Waarschijnlijk had hij gedacht dat met Gods hulp alles op te lossen moest zijn. Toen hij zelf ernstig ziek werd, heeft hij ook nooit een dokter opgezocht.”

Door zijn beroerde medische toestand kon hij uiteindelijk niet veroordeeld worden. Josef, zijn trouwe discipel en klusjesman die jullie financieel ondersteunde, heeft dan weer drie jaar cel gekregen.

Van Dorsten: “Het voelt oneerlijk aan dat Josef tot een celstraf is veroordeeld en mijn vader niet, maar iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag.

“Josef is best een aardige man, en hij beoefende zijn stiel als meubelmaker met veel liefde, maar hij is meegezogen in de gekke ideeënwereld van mijn vader. Hij blijft trouwens nog altijd achter hem staan en is ervan overtuigd dat zijn celstraf het gevolg is van een complot van hoge regeringsfunctionarissen. Had hij spijt betuigd en toegegeven dat hij was gemanipuleerd door mijn vader, dan had ik misschien anders over hem geoordeeld, maar nu vind ik het prima dat hij vastzit.”

In je boek beschrijf je hoe je vader je soms dwong boos te worden op Josef, en hoe ontzettend moeilijk je dat vond.

Van Dorsten: “Op die momenten kijk ik met een dubbel gevoel terug. Het is heel vervelend dat ik dingen heb gedaan waar ik niet achter stond, maar tegelijkertijd zijn het omslagpunten geweest. Omdat ik dingen moest doen die indruisten tegen wat ik zelf wilde, ervoer ik een conflict in mezelf. Die tegenstrijdige gevoelens waren eyeopeners. Ik dacht: dit kan niet blijven duren, hier moet iets veranderen. Het laat ook zien hoe groot op die momenten de mentale invloed van mijn vader op mij was.”

Fysiek kon je de boerderij wel verlaten, maar geestelijk zat je gevangen.

Van Dorsten: “Ja, en dat kreeg ik soms moeilijk uitgelegd in mijn eerste digitale contacten met de hulpverleners en politieagenten. Mentale gevangenschap wordt niet zo goed herkend.

“Het is een thema dat me blijft boeien: hoe kan iemand een ander geestelijk zo in zijn greep krijgen? Bij ons was de situatie natuurlijk extreem, maar mentale gevangenschap is een wijdverspreid fenomeen in de samenleving.”

Ik snap nu waarom je ervoor hebt gekozen om sociologie te gaan studeren.

Van Dorsten: “Ja, het is een heel interessante studie. Ik kan uitzoeken hoe maatschappelijke fenomenen ontstaan, waarom sommige mensen zich afzonderen van de samenleving, en hoe sektes het licht zien.

“Ook het studentenleven bevalt me trouwens uitstekend.”

Na 25 jaar gevangenschap beleef je nu de grote vrijheid. Is die soms niet overweldigend?

Van Dorsten: “Absoluut, er is zoveel dat ik wil doen, maar ik kan maar één ding tegelijk aanpakken. Ik heb de voorbije drie jaar al veel moois beleefd, en binnenkort ga ik voor het eerst buiten Europa op vakantie.

“Het is sowieso heel fijn dat ik nu mijn eigen keuzes kan maken en zelf kan uitzoeken welke dingen ik leuk vind. Het helpt me gaandeweg ook om erachter te komen wie ik ben en wie ik eigenlijk wil zijn.”

Ben je nog teruggegaan naar Ruinerwold?

Van Dorsten: “Toevallig heb ik er vorige maand een lezing gegeven. De zaal zat afgeladen vol en alle aanwezigen waren wat gespannen, maar het is een mooie avond geworden en ik ben blij dat ik mijn verhaal heb kunnen vertellen aan de dorpsbewoners.

“Ik heb ook een uitnodiging gekregen van de nieuwe eigenaar van de boerderij. Misschien ga ik hem weleens bezoeken, dat zou eigenlijk wel goed zijn voor mijn verwerkingsproces.”

Als ik je zo openhartig hoor praten, krijg ik de indruk dat dat aardig vlot.

Van Dorsten: “Door mijn boek te schrijven kreeg ik het gevoel dat ik mijn verleden kon controleren, en dat ik meer grip krijg op mijn jeugd. En ook veel praten helpt: er waren de gesprekken met de hulpverleners, de interviews voor de documentaire en ook het hernieuwde contact met mijn broers en zussen, die dezelfde mentale processen hebben doorgemaakt en met twijfels hebben gezeten. Daarom geef ik iedereen de boodschap: wees open en blijf spreken met anderen.”

Israel van Dorsten, ‘Wij waren, ik ben’, Uitgeverij Pluim

© Humo