‘Isoleren en renoveren is cruciaal, maar de plek waar je gaat wonen is nog belangrijker’

De Vlaamse regering wil elk gezin het liefst zo snel mogelijk van het gas en de stookolie af. Wat zijn de alternatieven? Welke investeringen zijn rendabel? En hoe kun je haast zonder moeite je energie- en waterverbruik terugdringen?

Wat is de belangrijkste maatregel die mensen thuis kunnen nemen om hun CO₂-uitstoot te verminderen?

Ruben Baetens, energie-expert bij 3E: “De eerste stap is je woning isoleren. Een slechte dakisolatie zorgt voor een verlies van 35 procent van alle warmte, slechte raamisolatie voor 40 procent, de muren en vloer voor 15 procent. Dubbel glas uit de jaren 80 is ook lang niet zo efficiënt als de moderne hoogrendementsbeglazing. Een investering in isolatie verdien je heel snel terug door een lager verbruik.

“Stap twee is een warmtepomp plaatsen, waardoor je op elektriciteit gaat verwarmen. Vanaf 2026 is dat verplicht voor nieuwbouw. Op energiesparen.be kun je zien op welke premies je recht hebt voor isolatie en warmtepompen. Het loont ook de moeite om de website van je gemeente te raadplegen, want ook die bieden soms premies bij renovaties.”

Is zo’n warmtepomp rendabel?

Baetens: “Doordat elektriciteit nu zo duur is, is dat kantje boord. Maar de overheid is vast van plan om elektriciteit goedkoper te maken en taksen te verschuiven naar fossiele brandstoffen zoals stookolie en gas. Dat zal de terugverdientijd beperken. Een warmtepomp is het meest rendabel in combinatie met goede isolatie en zonnepanelen. Door het debacle met de terugdraaiende teller hebben mensen de indruk gekregen dat zonnepanelen geen goed idee meer zijn. Maar ook nu nog verdien je die investering op acht jaar terug – Vlaanderen geeft er een premie voor.”

Steven Vromman, milieu-activist beter bekend als ‘Low Impact Man’: “Isoleren en renoveren is cruciaal, maar de plek waar je gaat wonen is nog belangrijker. Een vrijstaande nieuwbouw op het platteland, met waarschijnlijk twee auto’s voor de deur, is slechter voor het klimaat dan een pover geïsoleerde rijwoning in de stad waar je geen auto nodig hebt. Ook de grootte van je huis is bepalend voor je uitstoot, omdat je in een villa meer verbruikt. Verwarm alleen ruimtes waar je veel tijd doorbrengt en zet de verwarming van de badkamer ’s nachts gewoon af. Elke graad hoger op je thermostaat zorgt voor 7 procent meer verbruik. De voorbije decennia is de basistemperatuur die mensen aangenaam vinden in huis opgeschoven tot 22 à 23 graden. Het is leuk om in de winter binnen in een T-shirt rond te lopen, maar het kost veel geld, het is slecht voor het klimaat en het is onnodig. Niks mis met een trui en een tv-dekentje, toch?

“Een andere belangrijke keuze is die van je energieleverancier. Niet iedereen kan zonnepanelen leggen, maar iedereen kan voor groene stroom kiezen. Op de website mijngroenestroom.be kun je zien hoe groen de energieleveranciers zijn. Lokale coöperatieven zoals Ecopower, Wase Wind en Cociter halen daar de maximumscore. Engie, Luminus, Octa+ en Essent bengelen onderaan de lijst.”

Toch beloven die grote producenten soms ook groene stroom.

Vromman: “Dat gaat om grijze stroom die ze mogen verkopen als groene stroom, omdat ze groene certificaten hebben aangekocht. Als je op je contract als herkomstland IJsland ziet, weet je dat je te maken hebt met valse groene stroom, want er ligt geen kabel tussen IJsland en Vlaanderen. Het goede nieuws is dat échte groene stroom vaak ook goedkoper is, en in de toekomst zal dat nog verbeteren. Als de gasprijzen de pan uit swingen zoals nu, heeft Ecopower daar geen last van, want zij wekken alleen energie op uit wind en zon.”

Sinds de enorme stijging van de energieprijzen is er een rush bezig op moderne houtkachels. Die zouden minder schadelijk zijn dan de oude modellen. Is dat een betere optie voor het klimaat dan verwarmen op gas en olie?

Baetens: “De nieuwe pellet- en houtkachels stoten weinig of geen CO₂ uit, maar wel veel fijnstof, en dat is een aanslag op de luchtkwaliteit en ieders gezondheid. Kinderen krijgen er astma van, ouderen sterven er vroeger door.”

Wie een energieverslindende woning koopt, moet die vanaf 2023 verplicht renoveren. Maar wat als mensen daar geen geld voor hebben?

Baetens: “Daar heb ik geen pasklaar antwoord op. Mensen kunnen een renteloze lening aanvragen bij de overheid. Volgens de Vlaamse regering kunnen ze die lening terugbetalen met het geld dat ze uitsparen op hun energiefactuur. Maar als die lening maar vijf jaar loopt, vrees ik toch dat ze moeten bijpassen. Op lange termijn verdien je die investeringen wél terug.”

Vromman: “Ik vrees toch voor sociale drama’s bij mensen die alles bij elkaar hebben geschraapt om een krot te kopen. En ik verwacht ook dat huisbazen de rekening voor de investeringen zullen doorschuiven naar de huurders.

“Wie geen geld heeft om te isoleren, kan zich behelpen met stevige gordijnen, tochtstrips en isolerende folie achter de radiators. Voor een buitendeur maken ook tochthonden een verschil. Voor de ventilatie is het beter om twee keer per dag de ramen een kwartier wijd open te zetten dan ze een hele dag op kiepstand te laten staan.”

Baetens: “Een andere energievreter is je waterboiler. Die wordt onterecht vergeten in het beleid. De nieuwe warmtepompboilers zijn veel efficiënter en klimaatvriendelijker dan gasboilers. Ze kosten maar iets meer dan een moderne tv-installatie.”

Ook die warmtepompboilers werken op elektriciteit. Mensen vragen zich af of die er straks wel voldoende zal zijn, en of het net de stijgende vraag zal aankunnen.

Baetens: “Als alle woningen met warmtepompen verwarmen, zal de elektriciteitsvraag maar met 10 procent stijgen. Als alle wagens elektrisch worden, komt er nog eens 10 procent bij. Dat kunnen we aan, het beleid bereidt zich daarop voor met een versterking van het net en de uitrol van digitale meters, die ervoor kunnen zorgen dat mensen vooral energie verbruiken als die veelvuldig beschikbaar is. Net zoals we nu niet allemaal tegelijk onze auto voltanken, zullen we ook niet allemaal op hetzelfde moment onze elektrische auto opladen.”

Is een elektrische thuisbatterij een goed idee om overdag opgewekte elektriciteit op te slaan en ’s avonds te verbruiken?

Baetens: “Vandaag zou ik daar niet in investeren, omdat ze nog belachelijk duur zijn. Over tien jaar worden ze hopelijk wel rendabel. Maar als je straks een elektrische auto hebt, kun je de accu ervan óók gebruiken als thuisbatterij. Met de energie van zo’n autobatterij van 75 kWh kun je je huis makkelijk een paar dagen verwarmen.”

Valt er veel te winnen met zuinigere huishoudtoestellen?

Baetens: “Jawel. Zeker met het vervangen van tien jaar oude diepvriezers en koelkasten maak je een verschil. Ook de droogkast is een energieslurper. Een nieuwe droogkast met label A++ verbruikt maar 10 procent van een oud model. Die investering verdien je zo terug.”

Vromman: “Op de website energievreters.be kun je berekenen hoeveel je toestellen verbruiken en wat dat kost. Vraag je eens af of die haardroger en droogkast wel nodig zijn. Haar en was drogen vanzelf. In de winter plaatsen wij een droogrek in de woonkamer, in de zomer hangen we alles buiten op. En in hoeveel gezinnen blijven de smartphone-opladers de hele dag in het stopcontact zitten?”

Welke methode is het zuinigst om water te koken: de microgolf, de waterkoker of de pot op het fornuis?

Vromman: “Een waterkoker verbruikt 0,02 kWh, een microgolf 0,04 kWh en bij een kookpot op het gasvuur of een elektrische kookplaat loopt dat op tot 0,07 kWh. Als je graag de hele voormiddag thee drinkt, zet de waterkoker dan ’s morgens één keer op en giet het hete water in een thermos. Bij het koken is het belangrijk om deksels te gebruiken, anders verbruik je drie keer meer energie.”

Verlichting is goed voor een vijfde van ons elektriciteitsverbruik. Wat zijn daar de quick wins?

Vromman: “Gloei- of spaarlampen vervangen door ledverlichting. Leds zijn dubbel zo efficiënt als spaarlampen en tien keer zuiniger dan gloeilampen.

“Ook absoluut af te raden zijn terrasverwarmers en gasvuurtjes om het buiten gezellig te maken. Cafés met verwarmde terrassen in de winter, dat is decadent. De overheid moet dat ontmoedigen. Ook hier kunnen thermisch ondergoed en een warm deken soelaas bieden.”

Heeft u ook tips om zuiniger met water om te springen?

Vromman: “Een douche is beter dan een bad, tenminste zolang je er niet langer dan 7 minuten onder staat. Tijdens mijn lezingen in scholen hoor ik dat een kwartier douchen bij tieners de regel is. Dan verbruik je nog meer water dan in een bad. Kies ook voor een spaardouchekop van 6 liter water per minuut, in plaats van de standaardversie van 10 liter per minuut. Je voelt het verschil niet, maar ziet het wel op je factuur.”

Wij plaatsen standaard een emmer in onze douche. Met het opgevangen water spoelen we het toilet door.

Vromman: “Dat doe ik ook. Ook een bad kun je leeg scheppen met emmers, om het water te gebruiken voor je toilet, of zelfs in de tuin als je geen schadelijke shampoo gebruikt. De beste oplossing is natuurlijk een regenwaterput die aangesloten is op je toilet. Ik ben ervan overtuigd dat onze kleinkinderen ons later gek zullen verklaren, omdat we ooit onze wc doorspoelden met drinkwater. Mag ik nog een laatste tip toevoegen? Stem op partijen die de klimaatcrisis ernstig nemen!”

© Humo