Is verplichte vaccinatie de juiste weg? Sta me toe te blijven twijfelen

Bart Eeckhout is hoofdredacteur.

Verplichten, niet verplichten of een beetje verplichten? Partij na partij neemt stelling in in het vaccinatiedebat. Dat is goed. De kwestie voor of tegen een verplichte vaccinatie in de strijd tegen de coronapandemie is een van de meest cruciale politieke en maatschappelijke debatten van het moment. Die gedachtewisseling hoort thuis in wat het debatforum van de natie hoort te zijn: het parlement.

Wat wel opvalt, is dat vele politici maar één mogelijke oplossing schijnen te zien: verstrenging. Bij sommigen – bij Open Vld – neemt dat de vorm aan van een pleidooi voor een verder doorgedreven selectiepolitiek, waarbij enkel nog gevaccineerden (de zogenaamde ‘1G’) vrije toegang krijgen tot alle onderdelen van het openbare leven. Het is een amper verholen manier om vaccinatie te verplichten zonder dat je ze verplicht.

Anderen – zoals de regeringspartijen PS, Vooruit en CD&V – gaan nog een stap verder en kiezen voluit voor de verplichte vaccinatie. In buurlanden zie je exact dezelfde trend: uit wanhoop of frustratie over de pandemie die maar niet te beteugelen valt, klinkt ook daar de roep op om vaccinweigeraars strenger aan te pakken.

Is het ook de juiste weg? Sta me toe te blijven twijfelen. Over het doel – nog meer mensen overtuigen van het nut van vaccins – moet er niet getwijfeld worden. Nog altijd blijven vaccins onze meest doeltreffende wapens in de strijd tegen Covid-19. De komst van de omikronvariant verandert dat uitgangspunt niet: wie niet ernstig ziek wil worden door een coronabesmetting, laat zich maar beter inenten. Hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe makkelijker de strijd te winnen valt.

Of een verplichting de beste manier is om zo veel mogelijk winst te boeken in de vaccinatiecampagne, is evenwel nog maar de vraag. In theorie wel, maar in de praktijk valt te betwijfelen of veel weigeraars zullen plooien voor een verplichting die moeilijk te handhaven valt. Het risico bestaat dat velen hun positie juist verharden en als ‘martelaar’ nog meer mensen die twijfelen of ontevreden zijn in hun web lokken.

Een vaccinplicht is als een bombardement in een guerrillaoorlog. Het oogt spectaculair en geeft de schijn van daadkracht, maar de efficiëntie valt te betwijfelen en het risico op nevenschade is groot.

Dan is het wellicht beter om zelf het terrein op te blijven gaan. Leg de volle focus bij oudere mensen die nog niet gevaccineerd zijn, want zij lopen het grootste risico. Toon meer volharding in het bereiken van stedelijke jongeren, een doelgroep waar nog veel winst te boeken is. Snij de aanvoerlijnen naar de echte antivaxlokkers af door zelf de conversatie op sociale media te leiden.

Zulke gerichte campagnes zullen mogelijk meer effect hebben dan een algemene verplichting. Ze zullen minder diepe kloven slaan in de samenleving. Maar toegegeven, zulke campagnes zijn ook minder zichtbaar. En daarom politiek minder interessant?