Is de gevreesde derde golf geboren? ‘Ik vrees voor een nieuw kantelpunt’

1. Ziekenhuisopnames met 14 procent gestegen

Voor biostatisticus Geert Molenberghs komt de stijging van de ziekenhuisopnames niet onverwacht. “Herinner u de wiskundige modellen van professor biostatistiek Niel Hens, die na de krokusvakantie door premier Alexander De Croo (Open Vld) werden getoond. Daarin was het effect van de Britse variant op de hospitalisaties berekend volgens drie scenario’s. Dat die variant besmettelijker was dan het oorspronkelijke virus was al bekend, maar we wisten nog niet hoevéél besmettelijker hij zou uitpakken. Het is 50 procent geworden. We volgen zeer goed de blauwe curve en zijn weggebleven van het meest dramatische scenario (70 procent) maar ook van het meest gunstige (30 procent besmettelijker).”

Viroloog Steven Van Gucht: “Toen De Croo deze berekeningen toonde, lagen er 1.617 coronapatiënten in het ziekenhuis. “Vandaag zitten we aan 2.112 hospitalisaties, met 167 nieuwe opnames per dag. De blauwe curve voorziet dat de nieuwe ziekenhuisopnames begin april pieken rond de 200, en dan weer dalen. Vraag is of we dat model mooi blijven volgen, en niet verder doorstijgen. De komende periode zal daarvoor cruciaal zijn.”

2. Even druk op intensieve zorg als eind vorig jaar

Geert Molenberghs: “We hadden verwacht dat de bezetting van intensieve zorg de stijging van de hospitalisaties zou volgen. Maar wat blijkt? Patiënten worden sneller naar IC doorgeschoven. Intussen liggen alweer 503 patiënten op intensieve zorg, daarmee is de druk voor het eerst weer even hoog als eind vorig jaar. Toen zaten we in een dalende trend van de epidemie wel comfortabeler, in februari is het aantal bezette bedden op intensieve zelfs tot beneden de driehonderd gedaald.”

Steven Van Gucht: “Begin februari lag 18 procent van de gehospitaliseerde coronapatiënten op intensieve zorg. Nu is dat 24 procent. Voor die disproportionele stijging zie ik twee verklaringen. De Britse variant, die dominant is geworden, blijkt toch meer ziekmakend dan het klassieke virus, voor àlle leeftijden. Maar er speelt nog een element. Dankzij de vaccinatiecampagne zien ziekenhuizen minder fragiele ouderen uit woon-zorgcentra. Het profiel van de coronapatiënten is dus wat verjongd - al is driekwart is van de gehospitaliseerde patiënten wel zestigplusser - en die generatie wacht meestal langer voor ze naar het ziekenhuis komen. Covid-19 zit dan meestal al in een verder gevorderd stadium, waardoor ze sneller op intensieve zorg belanden.”

Volgens intensivist Philippe Jorens van het UZA Antwerpen is er meer aan de hand. “Ik zie nu dertigers, veertigers en vijftigers op intensieve zorg. Als je hier in de eerste of tweede golf jonge mensen zag, waren dat voornamelijk patiënten met ernstige onderliggende aandoeningen. Nu zien we jonge patiënten die voorheen kerngezond waren. Dat zegt mij toch dat de varianten die nu circuleren agressiever zijn.”

Intensivist Geert Meyfroidt: “Zolang de toeloop op intensieve zorg niet exponentieel versnelt, willen we niet zomaar overschakelen naar fase 1B waarbij 50 procent van de IC-bedden voorbehouden wordt aan Covid-patiënten. Dan zouden sommige IC-bedden leeg staan, terwijl dringende operaties worden uitgesteld. Daarom hebben we vorige vrijdag in het Hospital&Transport Surge Capacity Committee (HTSC) beslist een soort tussenfase te creëren. Daarbij moeten ziekenhuizen in regio’s met sterk stijgende cijfers wel al 30 procent van hun IC-bedden vrijmaken maken voor coronapatiënten, terwijl andere ziekenhuizen maar een kwart van de bedden moet klaarhouden.”

Dinsdagavond raakte evenwel bekend dat de FOD Volksgezondheid dan toch aan alle Belgische ziekenhuizen heeft gevraagd om tegen 22 maart gradueel op te schalen naar fase 1B van het spreidingsplan. Zo worden 1.000 coronabedden gereserveerd op intensieve zorg. Vier keer zoveel bedden moeten worden vrijgehouden op de niet-intensieve afdelingen. Opnieuw moet niet-dringende medische zorg daarvoor worden uitgesteld.

3. Te veel recordcijfers op besmettingsplateau

Dagelijks worden gemiddeld alweer 2.844 nieuwe besmettingen vastgesteld, 21 procent meer dan de week ervoor. En volgens Geert Molenberghs is er méér aan de hand dan de jojo of zaagtand die klassiek te zien is in de grafieken van Sciensano. “Het is nu al de vijfde keer op rij dat we stijgende cijfers zien, sinds de ombuiging van de tweede golf in een plateau eind november. De huidige verdubbelingstijd van de besmetting bedraagt 25 dagen. Als de huidige trend zicht voorzet, zitten we tegen midden de paasvakantie (die loopt van maandag 5 april tot en met zondag 18 april, red.) aan 5.688 nieuwe besmettingen. Nu, we komen van 20.000 in november. Maar op het plateau is het ook de eerste keer dat we vijf dagen op rij noteren boven de 3.400 bevestigde gevallen. Op 8 maart zaten we aan 3.407 nieuwe besmettingen, op 12 maart al aan 3.630 per dag. Die dagelijkse cijfers liggen trouwens hoger dan de weekgemiddelden, die ook de dalingen van het weekend bevatten. We willen het niet verder doen oplopen - uiteraard - zelfs een trage stijging vanop een hoog plateau is al problematisch.”

Ook de huisartsenvereniging Domus Medica krijgt verontrustende signalen. Voorzitter Roel Van Giel: “Het hele voorjaar is voor ons vrij stabiel gebleven, maar sinds dit weekend krijgen we uit heel veel regio’s spontane meldingen over een sterke stijging van het aantal positieve testen en mensen met symptomen. Dat is jammer genoeg geen goed nieuws. In het weekend hoorden we dat van wachtposten en triagepunten, en nu ook van huisartsenpraktijken. In de vorige golven zagen we dit ook gebeuren, net voor het helemaal doorschoot in de ziekenhuizen. Dat verontrust me, maar ik durf nu zeker nog niet zeggen dat derde golf begonnen is. Dat weet je niet op basis van data van slechts enkele dagen. Je hebt een zevendaagse trend nodig om dat te weten. Laten we hopen dat dit een toevalsgegeven was.”

4. Dalend sterftecijfer is een opsteker

De mortaliteit gaat gelukkig wel nog naar beneden. Van 6 tot en met 12 maart stierven gemiddeld 24 coronapatiënten per dag, een daling met 9 procent tegenover de week voordien.

Geert Molenberghs: “Het goede nieuws komt uit de woon-zorgcentra, waar vorige week zelfs twee dagen na elkaar géén overlijdens zijn gemeld. Dat is duidelijk een effect van de vaccinatie. Maar ondanks de daling van de sterfte in de rusthuizen, zitten we toch aan zowat 25 overlijdens per dag. Dat wil zeggen dat de bulk van de doden nu niet meer bij de meest kwetsbare populatie valt.”

Viroloog Marc Van Ranst trekt zich op aan het goede nieuws uit de woon-zorgcentra: “In de rusthuizen is het sterftecijfer op een week tijd met maar liefst 74 procent verminderd, tot 0,7 procent. Dat is inderdaad minder dan één overlijden per dag. Het is van de maand juli geleden dat we op dat niveau zaten in de rusthuizen. Toen was het goed weer, nu toont dit duidelijk dat de vaccinatie effect heeft. Dat is een opsteker. We moeten nu zo snel mogelijk nog meer mensen inenten, want ik vrees dat we opnieuw op een kantelpunt in de epidemie komen.”

5. Epidemie neemt in kracht toe

Al een volledig jaar weten we dat het reproductiegetal onder de 1 moet blijven; is dat getal hoger, neemt de epidemie in kracht toe. En ook deze parameter toont niet wat we zo graag zouden zien.

Molenberghs: “Het R-getal zit nu op 1,15 voor de bevestigde besmettingen. Dat wil zeggen dat 100 positief geteste personen het virus aan gemiddeld 115 mensen doorgeven. Voor de ziekenhuisopnames zitten we aan een R-getal van 1,11. Eigenlijk zeggen deze waarden vooral dat we er moeten voor zorgen dat de trend gebroken wordt, en de R-waarden weer onder de 1 duiken. De Britse variant heeft een groeispurt gemaakt, waardoor we niet langer de beste zijn in vergelijking met onze buurlanden. Duitsland heeft ons voorbijgestoken, maar we zijn wel al heel ver geraakt met onze maatregelen. Nu moeten we vooral opletten met het gevoel dat we ‘ervan af’ zijn. Als er wordt versoepeld, denken mensen nogal snel dat ze nog wat meer mogen. En van de weeromstuit gaan de cijfers omhoog. Als we ons daar meer van bewust worden, dan kunnen we het aan binnen het pakket van de huidige maatregelen. Maar met een gedaalde motivatie kan het snel de andere kant opgaan.”

Ook Marc Van Ranst vraagt geen nieuwe maatregelen. “Maar de huidige moeten beter worden opgevolgd. Files worden groter, thuiswerk erodeert. Mensen die het beu zijn en vinden dat het maar gedaan moet zijn omdat het al een jaar duurt: dat betaal je cash. Ook versoepelingen, bijvoorbeeld voor de horeca al tegen 1 april, moeten we echt uit ons hoofd zetten.”