Is de brexit terug te brengen tot deze ene sandwich?

Het zijn vaak toevallige gebeurtenissen die de loop van de geschiedenis bepalen. Wat waren cruciale momenten in de jaren tien? Vandaag: 2014, de Britse politicus Ed Miliband verslikt zich in een moeilijk broodje.

De koers van de Britse geschiedenis verandert in de vroege ochtend van 21 mei 2014 als Ed Miliband een sandwich met bacon gaat eten. De leider van de Labourpartij, toen nog, heeft trek. Hij heeft de mogelijkheid om die trek te weerstaan, met als gevolg dat de Britten vijf jaar later waarschijnlijk nog steeds deel uitmaken van de Europese Unie. In het verlengde daarvan blijft de wereld dan wellicht ook de opkomst van Donald Trump bespaard. En Jeremy Corbyn? Hij leeft verder als een onbekende protestpoliticus in de periferie van de Labourpartij.

Het sleutelmoment van de Britse ‘teens’ – de jaren tien – vindt, indachtig de vlindertheorie, plaats in het cafetaria van New Covent Garden, de bloemenafslag van Londen. Daar is de sociaal-democraat, een dag voor de plaatselijke verkiezingen, op campagne. Hij maakt van de gelegenheid gebruik een bos bloemen voor zijn vriendin Justine te kopen. Tevreden over deze succesvolle missie bestelt hij de sandwich met bacon, een iconisch gerecht dat de eilandbewoners op alle momenten van de dag kunnen eten.

Saus

Hij neemt plaats tussen de ontbijtende bloemenhandelaren. Het valt niet mee om je een sandwich met bacon op een elegante manier meester te maken. Er kan van alles misgaan. De mensenmond is eigenlijk te klein, het vlees dreigt telkens weg te glippen en de saus druppelt alle kanten op.

Dat Miliband weinig ervaring heeft met deze proletarische delicatesse helpt niet. Hij is nooit een echte biefstuksocialist geweest. De buitenwereld wordt normaal nooit geconfronteerd met dit culinaire gevecht. Maar laat nou net een fotograaf getuige zijn van dit tafereel: Jeremy Selwyn van The Evening Standard.

Klik. Klik. Klik. Het geluid van de camera schudt de assistenten van Miliband wakker. Ze zien een ramp-in-wording. Selwyn wordt verzocht op te houden en Labour-senator Stewart Wood baant zich een weg naar het slagveld, om de restanten van de sandwich in veiligheid te brengen. Te laat.

Laatste Avondmaal

De foto van Miliband, die met een pijnlijke grimas zit te eten, verschijnt eerst in de stadskrant, maar siert al snel de kolommen van de landelijke pers. Creatieve Britten maken een meme, laten Miliband onder meer aanschuiven bij Het Laatste Avondmaal.

De foto resoneert, omdat het de indruk over de Labour-leider bevestigt. Deze 45-jarige telg van een intellectuele, Noord-Londense familie is te veel een nerd die nooit een working class hero kan worden.

Het voorval doet denken aan dat van de Conservatieve leider William Hague, ook een nerd, die ooit poseerde met een pint. Of de stijve Theresa May die twee jaar geleden, op verkiezingspad, met tegenzin een frietje at in Cornwall. “We should talk”, tweet Miliband met gevoel voor zelfspot, wetende hoezeer hij is beschadigd.

Voorpagina

Een dag voor de parlementsverkiezingen van 2015 besluit The Sun de foto van de onsmakelijk etende Miliband op de voorpagina te zetten, begeleid door de tekst Save Our Bacon. “Red ons”, is dat, vrij vertaald.

De kiezers lijken dat sentiment te delen. Waar een minderheidsregering onder leiding van Miliband is voorspeld, behaalt David Cameron, die tijdens zijn campagne een hot dog veiligheidshalve met bestek te lijf is gegaan, onverwachts een meerderheid voor de Conservatieven. Miliband legt zijn functie neer en wordt opgevolgd door de socialist Corbyn.

Het betekent dat Cameron een belangrijke belofte moet nakomen. Om de eurosceptische vleugel van zijn partij koest te houden heeft hij een referendum over het Britse EU-lidmaatschap beloofd.

Dat deed hij in de wetenschap dat de Liberale-Democratische coalitiepartner, onder leiding van Nick Clegg, dat toch wilde tegenhouden. Maar nadat de Liberalen in de stembureau’s waren geïmplodeerd, verloor Cameron zijn vijgenblad. Een jaar later verliest hij het EU-referendum, na een campagne waarin hij geen enkele steun van Corbyn krijgt.

Brexit

Wat als Miliband wel aan de macht zou zijn gekomen? Brexit? Wat is dat? In plaats daarvan zou hij hebben getracht het vrije verkeer van personen binnen de Brusselse regels te beperken, door EU-burgers voor te houden dat ze zonder werk geen recht op permanent verblijf of staatssteun hebben. De Schotse nationalisten zouden stiekem balen van het centrum-linkse beleid in Engeland, want dat staat hun droom alleen maar in de weg. En wat zou er, zonder die akelige sandwich, geworden zijn van Nigel Farage, Jacob Rees-Mogg en Boris Johnson?

Twee eeuwen na dato is een observatie van de Franse jurist, politicus en foodie Jean-Antheleme Brillat-Savarin bewaarheid geworden: “De lotsbestemming van naties hangt af van de manier waarop ze zichzelf voeden.”