Iraanse troepen mikken bewust op gezicht van vrouwelijke demonstranten: ‘Was dit het waard? Absoluut!’

Iraanse veiligheidstroepen schieten tijdens demonstraties met opzet op de ogen van vrouwen. Dat blijkt uit vele getuigenissen op sociale media, waar slachtoffers laten zien wat er met hen is gebeurd.

De vrouwen zijn geraakt door rubberkogels, traangasgranaten of paintballkogels. De schade is vaak onherstelbaar: velen blijven blind aan een oog of verliezen de oogbol zelfs helemaal.

Een van de eersten die hiermee naar buiten kwamen, is de 22-jarige Ghazal Ranjkesh, een rechtenstudent uit de Iraanse stad Bandar Abbas. In november, toen zij met haar moeder op weg was naar huis, werd ze geraakt, en na een operatie van drie uur schreef ze op Instagram: “Het laatste beeld dat mijn rechteroog heeft gezien: de lach van de man die op me schoot.”

Sindsdien verschijnen er steeds meer foto’s en filmpjes van jonge Iraanse vrouwen die in het gezicht zijn geschoten. Bijvoorbeeld van Elahe Tavakolian, die haar rechteroog verloor door een kogel van de Revolutionaire Garde. “Dank u, mijnheer,” schreef zij op sociale media, “voor het nemen van het licht uit mijn oog, waardoor de ogen van veel mensen opengingen.’

Een andere vrouw, van wie de naam niet bekend is, schreef hoe fijn ze het altijd vond als mensen haar complimenten gaven. “Ze vertelden me dat ik zulke mooie ogen had. Ik mis mijn mooie ogen.”

Gapende, donkere gaten

Het zijn studentes, jonge moeders, leraren, verpleegsters – allemaal vrouwen die foto’s van de gapende donkere gaten in hun jonge gezichten tonen. Anderen laten een ‘voor’ en een ‘na’ foto zien: eerst een plaatje van een smetteloze Instagramschoonheid, dan een van dezelfde vrouw met een ooglapje voor, vaak nog steeds met een Instagramlach. “Vandaag vroeg iemand me: was dit het waard?”, schreef psycholoog Raheleh Amiri op 17 januari. “Ik antwoordde: ja, absoluut!”

Het is onbekend hoeveel vrouwen in totaal op deze manier zijn geraakt, maar volgens mensenrechtenactivist Bijan Moshaver worden Iraanse artsen overweldigd door het aantal demonstranten dat zich meldt met gescheurde oogbollen, doorgesneden zenuwen en beschadigde netvliezen.

Moshaver woont in Nederland, maar is constant in contact met activisten en volgt talloze accounts op sociale media. “Alleen al in de drie grootste ziekenhuizen van Teheran zouden meer dan vijfhonderd patiënten met zwaar oogletsel zijn opgenomen”, vertelt hij over de telefoon. “Vaak met piepkleine metalen of rubberen fragmenten die zich in hun hoofd hebben vastgezet.”

In september vorig jaar braken er, na de dood van Masha Amini, massale protesten uit tegen het Iraanse regime. De 22-jarige Koerdisch-Iraanse vrouw overleed in detentie nadat ze door de zedenpolitie was gearresteerd omdat ze haar hoofddoek verkeerd zou hebben gedragen. Talloze mensen zijn sindsdien opgestaan om meer vrijheid voor vrouwen en minderheden te eisen, maar de autoriteiten maaien deze protesten met harde hand neer. Tienduizenden demonstranten zijn gearresteerd en veroordeeld, ook tot de doodstraf.

Het regime heeft aangegeven dat de versnelde berechting en de harde straffen zijn bedoeld ter afschrikking. Dat lijkt ook te gelden voor de tactiek om op de ogen, maar ook borsten en genitaliën van demonstranten te schieten. Omid Memarian, een Iraanse analist voor de organisatie Democracy for the Arab World Now (Dawn) zei tegen het tijdschrift Newsweek dat de veiligheidstroepen op gevoelige delen mikken om “zo veel mogelijk schade aan te richten” en demonstranten bang te maken om nog langer deel te nemen aan de protesten.

De tactiek lijkt deels te slagen: de afgelopen weken wordt er minder gedemonstreerd in steden als Teheran, en dan alleen in kleinere groepjes, maar Bijan Moshaver ziet nog wel grote protesten in Koerdistan en Sistan Balochistan. “In die laatste provincie gingen mensen na het vrijdagsgebed, ondanks alle risico’s, nog steeds massaal de straat op.”

Brief van oogartsen

Inmiddels hebben 120 oogartsen een brief ondertekend waarin zij het hoofd van de Iraanse Vereniging van Oogartsen oproepen de autoriteiten te waarschuwen voor de enorme gevolgen van deze verwondingen, maar daar lijkt niets mee te zijn gedaan. Een arts van het Sina Ziekenhuis in Teheran die in een interview bevestigde dat veel demonstranten in hun ogen zijn geschoten, zou zijn ontslagen.

Bijkomend probleem is dat veel demonstranten niet naar een ziekenhuis durven te gaan voor behandeling, omdat de veiligheidstroepen daar patrouilleren. “Mensen die verwond lijken te zijn geraakt bij demonstraties, worden in het ziekenhuis gearresteerd”, vertelt Moshaver.

Ondertussen houdt Ghazal Ranjkesh, de rechtenstudente die als eerste over haar oog berichtte, haar volgers op de hoogte. Op 12 januari vertelde zij op Instagram dat ze “afscheid neemt van de laatste resten van mijn oog”, zodat er een kunstoog geplaatst kan worden. Het wordt moeilijk, schrijft ze, om de vreemdeling te verdragen. “Maar ik zal eraan wennen omdat ik het heb overleefd en moet leven. Ik moet leven omdat het verhaal nog niet voorbij is. Omdat ik de dag die ik moet zien, nog niet heb gezien. De dag die, dat weet ik zeker, heel dichtbij is.”

Kort nadat Ranjkesh dit bericht plaatste, werd haar account uit de lucht gehaald.