India wil 10 miljard bomen planten, maar stuit op inheemse groepen met vaak legitieme rechten

“Kijk, dit was ons veld, we verbouwden hier rijst.” Kejuram Pekra wijst naar een groot veld waar nu jonge boompjes staan. De oude man, gekleed in twee omslagdoeken, buigt en pakt een handvol modderige grond. “Deze grond is zo vruchtbaar. Je kunt hier met gemak van alles laten groeien.”

Zeker zes generaties lang, zegt Pekra, is dit veld gebruikt door zes gezinnen uit zijn dorp, Mahakoni, dat in de centraal gelegen Indiase deelstaat Chhattisgarh ligt. Totdat boswachters in dienst van de overheid ongeveer een jaar geleden een hek om het veld zetten en er boompjes plantten.

Op een bord aan de rand van het bos staat dat er 27.500 bomen zijn geplant onder de noemer van project Campa, groen dat is bedoeld ter compensatie van bos dat wordt gekapt voor industrie of infrastructuur. Bedrijven die de toestemming krijgen voor het kappen van bos moeten geld in het Campa-fonds van de overheid storten. Momenteel zit er zo’n 6,8 miljard euro in dat potje.

Het land is vaak al in gebruik

Campa is een van de nationaal gecoördineerde programma’s voor herbebossing in India, naast bijvoorbeeld de Green India Mission. Onder Green India Mission wordt 5 miljoen hectare nieuw bos geplant en nog eens 5 miljoen hectare aan uitgedund bos hersteld.

In totaal moeten er voor 2030 zo’n 10 miljard bomen bijkomen. Al dat nieuwe bos dient een van India’s drie nationale klimaatdoelen, vastgelegd in het Klimaatakkoord van Parijs (2015). Dat is goed voor de opslag van zeker 2,5 miljard ton CO₂.

Maar er is een complicatie. Het land dat wordt gemarkeerd voor herbebossing is vaak al in gebruik, door Indiërs als Pekra. Dat leidt in heel India tot conflicten. In de deelstaat Telangana vielen boze dorpelingen onlangs een vrouwelijke boswachter aan. In Orissa organiseerden dorpelingen protestdemonstraties tegen herbebossing. In Chhattisgarh, niet ver bij Pekra vandaan, arresteerden boswachters meerdere dorpelingen die protesteerden tegen een omheining.

De Bosrechtenwet uit 2006

Inheemse bewoners, zoals Pekra, die in India ook wel adivasi’s worden genoemd, hebben recht op het bosland waar zij van oudsher van leven. Dat is bepaald door de Bosrechtenwet uit 2006. Ook andere traditionele bosbewoners kunnen volgens die wet bosland claimen als ze kunnen aantonen dat zij of hun voorouders er al ten minste 75 jaar wonen en werken.

Bij elkaar gaat het om minstens 100 miljoen Indiërs. Zij gebruiken de open velden binnen het bosland als akkers of graasveldjes voor hun vee, verzamelen stenen en droog hout voor hun huizen of om mee te koken en verzamelen alles wat eetbaar is of medicinale werking heeft voor eigen gebruik en verkoop.

Dat recht staat vaak lijnrecht tegenover de plannen van Bosbeheer. “Ze hebben ons niets gevraagd”, zegt Pekra over het besluit om de bomen om de akker van zijn dorp te planten. Hoewel zijn dorp officieel een claim voor het gemeenschapsrecht over dat veld heeft ingediend en Bosbeheer volgens de Bosrechtenwet in zo’n geval moet overleggen met de gekozen dorpsraad. “Als ze het mij hadden gevraagd, dan zou ik hebben voorgesteld om een andere boomsoort te planten. Iets met vruchten, waar wij ook wat aan hebben.”

Twee uur rijden van Pekra’s dorp Mahakoni laat Tapesh Kumar Jha, een ambtenaar bij Bosbeheer van de deelstaat Chhattisgarh, zich door boswachters informeren over herstelwerkzaamheden aan een stuk bos bij de plaats Mahasamund. “We kappen dode bomen en stimuleren de groei van de andere bomen en begroeiing door kleine interventies in bijvoorbeeld natuurlijke wateropslag”, legt een boswachter uit. “Een dichter begroeid bos zal meer CO₂ uit de lucht kunnen opslaan.”

Ook hier staat een lang prikkeldraadhek. Volgens de boswachters is dat allemaal netjes in overleg met de dorpelingen gedaan, en hebben ze bovendien een deel van het bos opengelaten, zodat het vee nog kan grazen.

Bevolkingsgroei

Bij een kaal stuk bos vertelt Jha dat dit door de dorpelingen is veroorzaakt. “De grond is hier helemaal opgedroogd”, zegt hij. Een half uur rijden verderop laat hij een weelderig groeiende, volledig omheinde plantage zien. “Vijf jaar geleden was het hier nog helemaal kaal. Alles was gekapt door dorpelingen.”

Volgens hem is de druk op het bos enorm toegenomen door de groei van de bevolking, die in Chhattisgarh voor een derde uit inheemse stammen bestaat. “En dit is in de afgelopen tien jaar nog erger geworden”, zegt hij, verwijzend naar de Bosrechtenwet, die er volgens critici ook toe kan leiden dat meer mensen zich in de buurt van bos zullen vestigen, om vervolgens landrechten te claimen.

De claims van bijna 2 miljoen mensen werden al afgewezen, volgens activisten vaak vanwege technische foutjes, of onder valse voorwendselen omdat de lokale overheid andere plannen heeft met het land.

In het dorp Maharaj, vlak bij Pekra’s dorp, laat voormalig dorpshoofd Ratan Singh allerlei documenten zien. Bewijs dat het dorp er al in de koloniale tijd stond, dat de inwoners sindsdien van het bos leven, en handtekeningen en duimafdrukken van meer dan honderd bewoners die de claim steunen. Toch werd die afgewezen. Singh weet niet precies waarom, maar hij weet wel dat het hooggerechtshof in Delhi zich nu buigt over de vraag of hij nu van zijn land moet worden gezet.

Afgewezen claims

Het Hof heeft de deelstaten opgedragen alle afgewezen claims opnieuw te bekijken. Ondertussen heeft een panel experts van de VN in een brief aan de Indiase regering zorgen geuit over het mogelijk uitzetten van misschien miljoenen bosbewoners. Het Klimaatpanel van de VN publiceerde deze maand bovendien een onderzoek dat concludeert dat het behoud van bos en biodiversiteit juist effectief is als inheemse stammen of andere bosbewoners de touwtjes in handen hebben.

Jha zegt dat het Indiase Bosbeheer met enige tegenzin, maar wel beslist in de richting van samenwerking met de bosbewoners gaat. “Traditioneel zien wij hen als indringers, maar we moeten hen beschouwen als rechthebbenden.”

Een gelijkwaardige partner in de strijd tegen de klimaatverandering, zoals het VN-Klimaatpanel voorstelt, zo zien de bosbeheerders in India de dorpelingen op bosland nog niet. “Rechten geven is makkelijk, maar wat als ze hun verantwoordelijkheid niet opnemen?”, vraagt Rakesh Chaturvedi, de baas van Bosbeheer in Chhattisgarh, in zijn kantoor in de regiohoofdstad Raipur.

Hij beschrijft de mogelijke rol van de bosbewoners meer als assistenten van zijn boswachters. “Het is belangrijk dat we het wetenschappelijk aanpakken”, benadrukt hij. “We moeten hen leren hoe ze op een duurzame manier met het bos omgaan. Als we alles aan hen overlaten, dan gaan onze natuurlijke bronnen misschien wel verloren.”

Ranjim Ketwas, een activiste die in de omgeving van Pekra’s dorp opkomt voor de rechten van inheemse stammen, lacht verontwaardigd wanneer ze hoort wat Chaturvedi te zeggen heeft. “Wat denken ze wel niet, dat ze ons adivasi’s wat willen leren? Wij hebben altijd al in het bos gewoond. Wij weten precies welke planten eetbaar zijn. Die boswachters leren juist van ons, over de medicinale werking van planten.”

Ketwas gaat van dorp tot dorp om de mensen te informeren over de Bosrechtenwet. Eerder dit jaar leidde ze een protest van 500 mensen naar het kantoor van de districtsambtenaar die over landeigendom gaat.

Hun levensonderhoud en hun waardigheid zijn haar voornaamste doel – niet het bestrijden van de klimaatverandering. Maar ze gelooft wel dat dit een positieve bijwerking kan zijn van de bosrechten. “Wij weten heel goed hoe we op een duurzame manier voor het bos moeten zorgen. Zonder bos zijn we nergens. Dus beschermen we het. Daar hebben we geen boswachters voor nodig.”