In Zuid-Afrika leren toekomstige parkwachters hoe ze via forensische technieken stropers kunnen strikken

Plaats delict: Zuid-Afrika. De slachtoffers: opgezette neushoorns en giraffen. Op de Wildlife Forensic Academy in Buffelsfontein leren parkwachters bewijzen verzamelen tegen stropers. ‘Van illegale handel in beschermde dieren zijn er zelden getuigen.’

Een neushoorn ligt languit op zijn zij in het zand. Zijn hoorns zijn afgezaagd en bloedsporen stromen uit de kogel­gaten in zijn dikke grijze huid. Het is helaas een bekend tafereel in Zuid-Afrika, waar de afgelopen tien jaar meer dan achtduizend dieren door stropers zijn gedood. Alleen maar om hun hoorns te bemachtigen.

Maar deze keer is het toch anders, want de plaats delict is nep. De neushoorn is opgezet, het bloed is een mix van rode verf en hars.

We bevinden ons in de Zuid-Afrikaanse Wildlife Forensic Academy, een modern opleidingscentrum dat pas in mei de deuren opende. Het wil wereldwijd de strijd tegen stropers opvoeren, door rangers en andere natuurbeschermers te leren hoe ze bewijsmateriaal moeten verzamelen. Het is de beste manier om stropers in de rechtbank te krijgen en veroordelingen af te dwingen.

In 2021 doodden stropers 451 neushoorns, zo leren de statistieken van de Zuid-Afrikaanse overheid, maar amper 38 zaken kwamen effectief voor de rechter. Omdat er geen verdachte werd geïdentificeerd, of door een gebrek aan bruikbaar bewijsmateriaal.

“Illegale handel in beschermde dieren en andere vormen van wildlife crime vinden meestal plaats in afgelegen gebieden, zonder getuigen in de buurt”, zegt Andro Vos, medeoprichter en CEO van de Wildlife Forensic Academy. In een vorig leven werkte Vos als programmadirecteur bij het Nederlands Forensisch Instituut. “De forensische sporen zijn vaak alles wat je hebt om een zaak te beginnen tegen stropers.”

De Academy, gevestigd in een wildpark in Buffelsfontein, op een uur rijden ten noorden van Kaapstad, bootst misdrijven met wilde dieren na, in zo realistisch mogelijk scenario’s. Naast de opgezette neushoorn zijn er ook een opgezette giraffe en leeuw, een huis en vrachtwagen van de stroper en een opblaasboot die vaak door stropers wordt gebruikt.

“Onze studenten moeten ervaren hoe het er in de praktijk aan toegaat”, zegt Vos. “Hoe kun je mensen inspireren door ze alleen maar in een klaslokaal te laten staren naar een whiteboard? Daarom zetten we zo veel mogelijk in scène. Aandacht voor detail: dat is waar het bij forensisch onderzoek om draait.”

Petro van der Westhuizen is een voormalig forensisch expert bij de Zuid-Afrikaanse politie en nu trainer aan de Academy. “Sommige parkwachters hebben geen flauw benul van wat er allemaal bij forensisch onderzoek komt kijken, laat staan dat ze weten wat ze moeten doen op een plaats delict.”

Een groep studenten van universiteiten uit het Verenigd Koninkrijk en Nederland baant zich methodisch een weg rond de crime scene van de nepneushoorn. In volledige beschermende kledij, inclusief de gekende blauwe plastic handschoenen, speuren ze in het struikgewas naar sporen die stropers achtergelaten hebben. Ze vinden een jachtmes, kogelhulzen, bloedvlekken op een nabijgelegen struik, katoenvezels in een doornboom en verschillende sets voetafdrukken.

“Ik heb zoiets nog nooit gedaan”, zegt Noa van Handel, een 22-jarige student forensische wetenschap van de Saxion Hogeschool in Nederland. “We kregen interessante lezingen, maar vooral de praktijkles is geweldig.”

Elke stap van het proces wordt doorlopen, van de ontdekking van een plaats delict tot de veroordeling van de stroper. De Academy beschikt ook over een eigen lab voor de analyse van bewijsmateriaal. Er is zelfs een rechtszaal waar studenten leren hoe ze het verworven bewijsmateriaal voor een rechter of jury moeten presenteren, en hoe ze verdachten moeten ­ondervragen.

“Het eerste wat de verdediging zal doen, is het proces van bewaring en de verwerking van het bewijs aanvallen en in twijfel trekken”, zegt Phil Snijman, voormalig officier van justitie en docent aan de academie. “Als je een fout maakt op de plaats delict of het bewijsmateriaal niet correct verwerkt, kan dat het einde van je zaak betekenen.”

De cursussen nemen een tot vier weken in beslag. Vooral lokale parkwachters en buitenlandse studenten volgen hier les. Met het geld dat de buitenlandse studenten betalen, worden de cursussen van de lokale rangers gesubsidieerd. Vos en zijn partner en medeoprichter, Greg Simpson, hopen dat de Academy zo succesvol wordt dat ze snel kunnen uitbreiden. “Er is geen mirakeloplossing om een einde te maken aan wildlife crime”, zegt Simpson. “Maar op deze manier gaan we tenminste al een beetje in het verweer.”