In Shijiazhuang, de proeftuin van het nieuwe Chinese covidbeleid: ‘Mensen vrezen niet het virus, maar een nieuwe lockdown’

Toen Liu (38) maandag te horen kreeg dat Shijiazhuang uit lockdown ging, kon hij het eerst niet geloven. Zijn stad meldde die dag 541 besmettingen – een noodtoestand naar Chinese normen – maar alle winkels en horecagelegenheden mochten weer open. Inwoners hoefden niet meer te testen. Dat leek een breuk met het strikte zerocovidbeleid van de voorbije drie jaar, al werd dat door de overheid hardnekkig ontkend. Als Shijiazhuang een nieuw covidbeleid uittestte, dan alleen officieus.

Liu wist niet wat hij ervan moest denken. Hij wachtte twee dagen voor hij zich buiten waagde, en nog een dag voor hij zijn zaak – een kattencafé op de bovenste etage van een torenflat – heropende. “Iedereen kijkt het even aan”, zegt Liu aan de telefoon. Door de overheidsrepressie in China wil hij alleen zijn achternaam geven. “De overheid geeft geen exacte informatie, dus we moeten voorzichtig zijn.”

In China heerst grote onduidelijkheid over het zerocovidbeleid, sinds de nationale overheid vorige week een versoepeling van de regels aankondigde. Het nieuwe beleid schrijft kortere quarantaines voor, beperktere lockdowns, minder testrondes, maar houdt tegelijk uitdrukkelijk vast aan het doel van nul gevallen. Die tegenstrijdige boodschap laat lokale overheden, die het beleid moeten uitvoeren, in verwarring achter: ligt de prioriteit nu bij versoepelen, of bij strikte controle?

‘Platliggen’

Een antwoord op die vraag komt mogelijk uit Shijiazhuang, een stad met 11 miljoen inwoners op 300 kilometer van Peking, waar een experiment lijkt begonnen om het zerocovidbeleid los te laten, al mag dat officieel niet zo heten. De lokale partijsecretaris verklaarde deze week stellig dat Shijiazhuang geenszins aan “platliggen” (de Chinese term voor niets doen en de ziekte op haar beloop laten) of “volledig heropenen” doet.

Maar de praktijk wijst wel degelijk op heropening: te midden van een grote uitbraak beëindigde de stad een tien dagen durende lockdown, op kleine gebieden met besmettingen na. Winkels en horeca gingen weer open, op scholen werden lessen hervat, en de eis van een recent testresultaat voor openbaar vervoer en publieke gebouwen werd afgeschaft. De vele gratis testcentra in de stad werden op slag gesloten. Wie nog een test wilde, moest die in een ziekenhuis laten doen, tegen betaling.

Sindsdien zijn in China alle ogen op Shijiazhuang gericht en vragen velen zich af wat er precies aan de hand is. Er zijn in ieder geval signalen dat Peking het experiment gedoogt: zo werden de geruchten over een versoepeling van het lokale covidbeleid wel formeel ontkend, maar – opvallend – niet gecensureerd.

Economische klappen

Beijing beseft maar al te goed dat het zerocovidbeleid onhoudbaar is geworden. De eindeloze reisrestricties en lockdowns leiden tot alsmaar meer sociale onvrede en protesten. In Guangzhou braken deze week rellen uit. De Chinese economie krijgt enorme klappen en lokale overheden kampen met geldgebrek. En tegen de nieuwste covidmutaties lijkt zelfs het zerocovidbeleid niet opgewassen: de stad Urumqi in Xinjiang telt na drie maanden lockdown nog steeds ruim zeshonderd gevallen per dag.

Maar na drie jaar propaganda over de Chinese Communistische Partij als redder van mensenlevens, is het loslaten van het zerocovidbeleid – met onvermijdelijke sterfgevallen – riskant. Dus lijkt Peking de strategie van de “plausibele ontkenning” te kiezen: het kondigt tegenstrijdig beleid aan, laat lokale overheden experimenteren, en claimt de successen. Als het fout gaat, worden de versoepelingen teruggedraaid en krijgt de lokale overheid de schuld. Die heeft het beleid dan “verkeerd begrepen”.

Voor de inwoners van Shijiazhuang is het verwarrend. Veel ouders hielden maandag hun kinderen met een smoes van school. Winkels en horeca bleven zo goed als leeg, en bij ziekenhuizen stonden lange rijen mensen die zich per se wilden laten testen, ook al omdat sommige werkgevers dat vroegen. Na een dag van chaos in de ziekenhuizen werden de gratis testcentra weer heropend.

“Iedereen is nog in een staat van paniek”, zegt Li, een 22-jarige restaurantmedewerker die weer gasten mag ontvangen. “De epidemie is er nog gewoon, de uitbraak is niet onder controle. Mensen mogen weer uit eten, maar voorlopig blijven ze weg. Ik ben zelf ook heel voorzichtig, ik verplaats me zo weinig mogelijk.”

Tegenstrijdige communicatie

“Volgens mij zijn de mensen niet bang voor het virus, maar wel dat ze weer in lockdown moeten en geen geld kunnen verdienen”, zegt Zhang Xingchen, een 23-jarige restaurantmanager over een angst die bij veel inwoners van de stad lijkt te leven. “Ik heb een hypotheek en een autolening. Als we voortdurend opgesloten worden, hoe kunnen we dat volhouden?”

Of Shijiazhuangs nieuwe covidbeleid zal slagen en navolging zal krijgen, is niet te voorspellen. De cijfers gaan de goede kant op – vrijdag werden er 255 gevallen gemeld – maar niemand hecht daar veel geloof aan. Sommige steden volgen voorzichtig het voorbeeld van Shijiazhuang, maar andere, zoals Guangzhou en Chongqing, hebben strenge lockdowns ingevoerd. Met een nieuwe piek van 25.129 gevallen in heel China wordt het moeilijk de versoepelingen vol te houden.

De tegenstrijdige overheidscommunicatie maakt het onmogelijk het beleid te voorspellen. De meeste Chinezen zijn gestopt zich daar vragen bij te stellen. Ze passen zich aan, en proberen er het beste van te maken. Maar Shijiazhuang toont hoezeer ze snakken naar het einde van de zerocovidstrategie. “Ik hoop echt dat we niet teruggaan naar strikte controle”, zegt Liu van het kattencafé. “Het duurt nu al drie jaar, dat is echt te lang. Als er nog een lockdown komt, overleeft mijn zaak het niet.”