In deze school worden de muren tussen zedenleer en godsdienstlessen gesloopt: ‘Wat doén jullie in die les?’

In Geraardsbergen zitten leerlingen zedenleer, rooms-katholieke en andere godsdienst vanaf dit jaar samen in de les. Een uur per week mogen ze elkaar uitvragen over elkaars geloof of overtuiging. ‘Moeten jullie de Bijbel vanbuiten leren?’

“Kaleidoscoopische oogs / Ik kijk omhoog, m’n pupillen worden groot.” Lerares protestantse godsdienst Petra Kouwert moet moeite doen om boven de muziek uit de aangrenzende turnzaal te komen wanneer ze de zestig vijfdejaars van het GO! Atheneum Geraardsbergen toespreekt. Maar wie de referenties naar drank, drugs en seks wegdenkt, kan in ‘Sterrenstof’ van De Jeugd van Tegenwoordig eigenlijk best een toepasselijke soundtrack horen voor wat hier gebeurt: zo breed mogelijk naar de wereld kijken.

Op het eerste zicht is er niets speciaals aan de hand. De leerlingen zitten in kleine groepjes samen aan grijze tafels in een groot leslokaal. Sommige luisteren geboeid, andere fluisteren met elkaar wanneer de leerkracht niet kijkt. En uiteraard wekt een leerkracht die een beetje sukkelt met een laptop op de lachspieren. Toch is wat hier gebeurt een primeur: deze leerlingen volgen de eerste les Interlevensbeschouwelijke Dialoog (ILD).

Eigenlijk komt het erop neer dat leerlingen rooms-katholieke godsdienst, protestantse godsdienst en zedenleer samen les krijgen. Dat zit zo: leerlingen van het GO! krijgen tot nu toe twee uur het vak levensbeschouwing, dat in de grondwet verankerd is. Ze kunnen daarvoor kiezen uit een van de zes officieel erkende levensbeschouwingen of niet-confessionele zedenleer. Vanaf het schooljaar 2023-2024 zal het GO! die twee uur opsplitsen. Het eerste uur blijft apart zoals voordien, het tweede wordt het nieuwe dialoogvak waar iedereen samenzit. Zes scholen, waaronder die uit Geraardsbergen, zullen proefdraaien in het derde secundair.

“Waarom we dat doen?”, vraagt Kouwert de leerlingen. “Misschien hebben jullie dat op televisie gehoord, maar politici denken erover na om de levensbeschouwelijke vakken te vervangen door één neutraal vak waarin die allemaal aan bod komen (het vak LEF waar filosofen Patrick Loobuyck (UA) en Leni Francken (UA) voor pleiten, PG). Laat de luxe van het GO! net zijn dat we verschillende levensbeschouwingen aanbieden. Daar willen we mee aan de slag. De school vormt een beetje een minimaatschappij. Daarmee kunnen we oefenen voor hoe het er buiten de school aan toegaat.”

Zeggen dat de leerlingen meteen overlopen van enthousiasme, is overdreven. Dit is en blijft in de eerste plaats een les. Zodra ze in kleine groepjes mogen discussiëren, stijgt de interesse wel.

Het GO! wil via het vak ook aan burgerschap werken, samen leren leven dus. “We leggen daar al jaren de klemtoon op”, zegt lerares zedenleer Himsha Van de Veire. “Maar voordien zeiden leerlingen: dat is zo theoretisch. Via deze lessen proberen we dat in de praktijk te brengen.” Zo is een van de doelen om verschillen tussen levensbeschouwingen te kunnen benoemen zonder dat zoiets op een conflict uitdraait.

Het is overigens niet de bedoeling dat leerlingen proeven van een andere godsdienst om te beslissen of die bij hen past of niet. “Een leerling die rooms-katholieke godsdienst volgt, zal bij een bezoek aan een moskee niet gevraagd worden op de knieën te gaan zitten en mee te bidden”, zegt professor Didier Pollefeyt (KU Leuven), die onderzoek doet naar levensbeschouwelijk onderwijs. “Bij die aanpak vertrekken leerlingen vanuit de eigen levensbeschouwing, maken ze de beweging naar een andere en keren dan terug om te reflecteren. Je kan zeggen dat leerlingen als gast in een andere levensbeschouwing op bezoek zijn.”

Reïncarnatie of eeuwig leven?

Na de pauze krijgen de leerlingen vragen die ze eerst zelf beantwoorden en daarna bediscussiëren. De intensiteit van die discussie verschilt van tafel tot tafel. Sommige leerlingen vertrouwen ons toe dat ze er weinig zin in hebben. Er zijn evengoed leerlingen die geïntrigeerd raken.

Het is als buitenstaander grappig om te zien hoe jongeren die al jaren vrienden zijn, elkaar plots vragen beginnen stellen. “Wat doen jullie eigenlijk in de les godsdienst?”, vraagt Sam, die zelf zedenleer volgt aan zijn vriend Roan. “Moeten jullie de Bijbel vanbuiten leren?” Een klein lachsalvo volgt, maar dat soort opmerkingen vormen wel de basis voor een deftig gesprek.

Nog filosofischer gaat het er een tafel verder aan toe. “Of we al verschilpunten opgemerkt hebben? Ja. We hadden het over reïncarnatie tegenover het eeuwige leven. (lacht)” David is de enige leerling die protestantse godsdienst volgt in deze groep en ziet, zo zegt hij zelf, al snel verschillen. “Ik denk dat wij dichter bij God staan dan rooms-katholieke christenen”, zegt hij. “Wij praten direct met God, niet via een priester of de paus.” Al moet ook hij toegeven dat zo’n inzicht uit een les komt en hij dat pas nu aan de praktijk kan toetsen.

In elk geval wachten de komende twee jaar nog praktische vragen, zoals cursussen maken met leerkrachten van verschillende levensbeschouwingen. “Ook zullen we eraan moeten werken dat alle leerkrachten hier voldoende competenties voor ontwikkelen”, zegt Pollefeyt. Daar raakt hij een heikel punt: vorig jaar nog bleek uit cijfers die Vlaams Parlementslid Jean-Jacques De Gucht (Open Vld) opvroeg dat van de 3.630 leerkrachten levensbeschouwing amper vier op de tien een vereist bekwaamheidsbewijs heeft. Al mag dat volgens Pollefeyt geen reden zijn om dit pilootproject daarop af te rekenen. “We moeten het een kans geven.”