In deze school is het lerarentekort het nijpendst: ‘Ik heb elke directeur in tranen aan de lijn gehad’

In de Brusselse school De Droomboom begonnen ze in september zonder dat elke klas een leerkracht had. En het schooljaar eindigen ze met meer mensen die vertrokken dan er bij kwamen. Dat maakt De Droomboom een van de zwaarst door het lerarentekort getroffen basisscholen.

“Dit is de mooiste 1 september van mijn leven.” Dat zei Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) na twee door corona vertimmerde schooljaren. De uitspraak maakt Christine Sterckx (60), directeur van de hoofdstedelijke basisschool De Droomboom in Laken, nog altijd kwaad. “Hoe kan je dat zeggen als minister, wetende dat er zoveel klassen geen leerkracht hebben? Voor mij was het de meest trieste 1 september ooit.”

Sterckx zocht dan nog een leerkracht in het vijfde leerjaar en een zorgleerkracht. In het beste geval betekende het tekort dat de andere zorgleerkrachten voltijds voor de klas gingen staan. Dat is problematisch: de Droomboom is een school met veel kinderen uit kwetsbare milieus die de extra ondersteuning net nodig hebben.

De rest van het schooljaar moest Sterckx alle mogelijke kunstgrepen uithalen. Ze ging als directeur zelf voor de klas staan, leerkrachten in opleiding werden ingeschakeld en er werd zelfs immersie-onderwijs ingevoerd: een collega uit het Franstalige onderwijs werd binnengehaald, die naast Frans ook vakken als wereldoriëntatie en muzische vorming in haar eigen taal geeft.

Voor het gat in het vijfde leerjaar leek aanvankelijk een simpele oplossing in de maak. “Ik had een leerkracht uit het kleuteronderwijs die altijd al les had willen geven in het lager”, zegt Sterckx. Maar dan botste Sterckx op een probleem dat wel meer Brusselse scholen hebben: de concurrentie met Vlaanderen. Na Kerstmis vertrok de leerkracht in kwestie voor een job dichterbij huis - ondanks de vaste benoeming.

“Zeker 90 procent van onze leerkrachten pendelt uit Vlaanderen”, zegt Brussels schepen van Onderwijs Ans Persoons (Vooruit). “Vaak komen zij van ver en doen ze dat met veel overtuiging.” Door het lerarentekort krijgen ze echter plots aanbiedingen van het gemeenteschooltje om de hoek. Volgens Persoons heeft minister Weyts die concurrentie onbedoeld aangewakkerd door extra betrekkingen te creëren. Zo kregen scholen geld om extra leerkrachten aan te werven om de leerachterstand weg te werken.

“Ik heb nog nooit zoveel leerkrachten weten vertrekken als dit jaar”, zegt Sandra De Nies, inspecteur bij het stedelijk Brussels onderwijs. “Tegen december waren er al 22 vastbenoemde leerkrachten weg, op een totaal van 400. Dat zijn plekken waar we geen vervanging voor vinden.” Vorige maand stonden er in alle acht de Brusselse stedelijke basisscholen 192 lesuren open. Dan verbaast het niet dat het directies soms eens te veel wordt. “Ik heb zowat elke directeur in tranen aan de lijn gehad”, zegt De Nies. “Iedereen van hen heeft vergaderingen moeten afzeggen, omdat ze zelf voor de klas moesten staan.”

Doelen turven

“We zijn klasoverschrijdend bezig. Sorry voor de chaos.” De leerlingen van het derde kleuterklasje lopen druk rond Jérôme Dehyn (33) heen. Ze mogen dit laatste lesuur kiezen wat ze doen: keukentje spelen, ravotten in de zandbak of rustig een boekje lezen in de leeshoek. De gezellige drukte geeft een verkeerde indruk. Eigenlijk heeft Dehyn zijn klas geweldig goed in de hand. Wanneer het te wild wordt in de leeshoek, grijpt hij vriendelijk maar kordaat in. Straf, want Dehyn is eigenlijk nog in opleiding.

Hij is een van de vele leerkrachten die (nog) geen pedagogisch diploma hebben en toch voor de klas staan. Van de 51 leerkrachten die in het stedelijk Brussels onderwijs starten, geldt dat voor 80 procent. Dehyn zit in zijn laatste jaar lerarenopleiding. Hij is al de vierde leerkracht in deze klas. Dat laat zich voelen. “De leerlingen hebben structuur nodig”, zegt Dehyn. “Terwijl elk van ons natuurlijk zijn eigen karakter of regels heeft.”

Maar ook de ouders laten zich horen. Zij proberen te bewaken dat hun kinderen de nodige doelen bereiken om volgend jaar naar het eerste leerjaar te gaan. “Daarom zijn we op een bepaald moment gaan turven: welke doelen hebben deze leerlingen écht nodig?”, zegt Dehyn. “Een van de belangrijkste zaken voor kleuters is praten in volzinnen en vragen kunnen beantwoorden. Dus hebben we daarop ingezet. Ondanks alle chaos is dat gelukt.”

Mede door corona maakte de hele school die oefening: welke zaken móéten we dit jaar nog geven? En ja, als gevolg daarvan moeten ze soms stukken leerstof doorschuiven naar volgend jaar. Al maakt het geoefend oog van juf Kristel Noé (45) zich geen zorgen: “Ze zijn klaar voor het eerste leerjaar.”

Sterckx staat op twee jaar van haar pensioen. Ze noemt dit haar pittigste schooljaar tot dusver. Het doet haar pijn dat ze “de fakkel niet in rust en vrede kan doorgeven”. Al is er goede hoop. Net vandaag stelt de stad haar plannen voor een nieuwbouw op de school voor. De hoop is dat de nieuwe gebouwen leerkrachten kunnen overtuigen om voor de school te kiezen. Ze haten dat ze het moeten doen, maar ja, ook deze school moet de concurrentie met andere scholen aangaan.

Kijkt Sterckx dan niet uit naar de zomervakantie? Ze schudt het hoofd. “Ik heb nog nooit zo weinig uitgekeken naar vakanties als dit jaar. Telkens stelde ik mij de vraag: wie zal er dit keer ontslag hebben genomen?”

Van wie Sterckx dat telefoontje niet moet verwachten, is Noé. Ze geeft al 23 jaar les op deze school. Hoewel ze elke dag twee tot drie uur pendelt uit Diest, ziet ze zichzelf nooit weggaan. “Mijn man wil graag naar de VS verhuizen. Maar dat gaan we niet doen en dat is vooral door deze school. Ik sta hier tot mijn pensioen.”