In de nouvelle cuisine van het moderne voetbal past de biefstuk-frietaanpak niet meer

Zelfs mathematisch kon het donderdagavond iets voor zessen niet meer. De Belgische nationale voetbalploeg heeft het WK in Qatar al verlaten. Vraag is: wat nu? En vooral ook: wie nu?

1. Hoe kon dit gebeuren?

Uitschakeling in de groepsfase van een WK, dat is voor een land als België zonder meer een blamage. Uiteindelijk zal de ‘gouden generatie’ dus alleen maar een bronzen generatie blijken te zijn. Eén halve finale op een WK, twee kwartfinales op EK’s en nog eentje op een WK. Dat is heus niet slecht. Maar alvorens u daaraan toevoegt ‘toch zeker voor een klein landje als België (11,6 miljoen inwoners)’: Portugal (10,3 miljoen), Griekenland (10,7 miljoen) en Denemarken (5,9 miljoen) werden Europees kampioen, Kroatië (3,9 miljoen) speelde een WK-finale, Uruguay (3,4 miljoen) werd in een ver verleden twee keer wereld- en twee keer olympisch kampioen. En onze noorderburen, met anderhalve keer zoveel inwoners, wonnen een EK en stonden drie keer in een wereldbekerfinale. Kortom, plus était en nous!

Naast de keiharde sportieve realiteit is er ook de vaststelling dat deze groep van 26 voetballers te verdeeld was. Verdedigende spelers zijn ouder en trager geworden, wilden vooral op veilig spelen. Aanvallende spelers vertoonden meer Sturm und Drang, wat tot conflicten leidde die op het veld zichtbaar werden. Kevin De Bruyne, om hem maar te noemen, vertoefde zowel in dat inmiddels beruchte interview met The Guardian als op het veld in Qatar op een andere voetbalplaneet dan pakweg Toby Alderweireld of Jan Vertonghen. Er stond een elftal maar geen team. Los zand is dan misschien wel een normaal fenomeen in de Qatarese woestijn, maar niet op een voetbalveld tijdens het grootste voetbalevenement ter wereld.

Opvallend op dit WK: bijna alle landen, ook de lilliputters, voetballen ver van hun doel weg, met veel druk naar voren, uitgaand van fysieke kracht, wat vaak ten koste gaat van technische precisie. Daardoor konden Canada (de hele wedstrijd) en Marokko (de tweede helft) de Rode Duivels op hun eigen doel kleven.

België speelt in 2022 voetbal van het vorige decennium, ze hebben blijkbaar een les overgeslagen de voorbije jaren. Er werd te weinig druk gezet, onvoldoende hoog gespeeld, veiligheid boven lef verkozen. In de nouvelle cuisine van het moderne voetbal paste de biefstuk-frietaanpak van de Rode Duivels niet meer. Dat ligt uiteraard ook aan het onwillige keukenpersoneel, maar in de eerste plaats toch vooral aan de chef-kok, die niet durfde te experimenteren met nieuwe ingrediënten.

2. Wie wordt bondscoach?

De vraag of het contract van Roberto Martínez verlengd moest worden, stelde zich na de uitschakeling niet meer. Hij had blijkbaar al voor het toernooi beslist om op te stappen. Na de 0-0 tegen Kroatië was er trouwens geen andere uitweg.

Het waren zes overwegend mooie jaren. De man met het dubbele petje, bondscoach én technisch directeur, heeft het team tot in de halve finales van het WK 2018 geleid. Tactisch koos hij voor een helder concept in functie van de beschikbare spelers. We zullen nooit vergeten dat hij vier jaar geleden Brazilië (en de Belgische fans) verraste met een knappe vondst: Lukaku als terugvallende spits en De Bruyne als valse negen. Geniaal (al werkte datzelfde trucje in latere wedstrijden niet meer).

Sinds het EK van vorig jaar was het echter helemaal op. Te veel wollige praatjes, te weinig lef, te veel trouw aan spelers die hem al die jaren hebben gediend en gesteund, tot op het moment dat ze niet meer in staat waren hem te dienen en te steunen. “Als je wint, heb je vrienden”, wisten Henny Vrienten en Herman Brood in 1984 al. “Als je wint, nooit meer eenzaam, zolang je wint.” Wie niet meer wint, staat alleen.

Van de 80 wedstrijden die Martínez coachte bij de Rode Duivels won hij er 56, 13 eindigden op een gelijkspel en er werd 11 keer verloren. Dat klinkt als een prima balans van zes jaar en drie maanden hard werken. Máár: in de laatste 20 wedstrijden werd maar liefst 7 keer verloren. Zo wordt het verval pas echt duidelijk. Het momentum ligt in het verleden, niet in het heden.

Wie moet hem nu opvolgen? De usual suspects zullen in alle analyses opduiken. Michel Preud’homme? Is al een paar jaar met voetbalpensioen. Frank Vercauteren? Idem. Hein Vanhaezebrouck? De slimste voetbalmens ter wereld, maar hij werd niet echt gerespecteerd bij Belgische topclubs Genk en Anderlecht. Volgevreten vedetten hebben niet graag een trainer die hun wil leren voetballen.

Philippe Clement? Voelt zich nog te veel clubtrainer, wil elke dag met de spelers op het gras staan. Wouter Vrancken? Te vroeg. Huidig assistent- bondscoach Thomas Vermaelen? Wie zonder trainerservaring bondscoach wordt, durft al eens door de mand te vallen, geven verschillende internationale voorbeelden aan. Vincent Kompany? Zijn periode bij Anderlecht wordt als een debacle beschouwd, maar hij staat nu wel op kop met Burnley in de Engelse tweede klasse. Zou hij er zin in hebben?

Of weer een buitenlander? Het is geweten dat de Belgische bond niet te veel wil betalen aan een hoofdcoach. Dat is ook de reden waarom men in 2016 bij Martínez uitkwam: werkloos, stelde niet te hoge eisen, wilde maar al te graag werken met al die goede voetballers.

3. Welke spelers moeten het doen?

Zo moeilijk het wordt om een nieuwe bondscoach te vinden, zo moeilijk zal het ook zijn om een competitief elftal samen te blijven stellen dat niet gewoon maar aanwezig is op WK’s en EK’s. In doel kan wereldtopper Thibaut Courtois (30) nog een poos mee. Centraal achterin mogen we toch stilaan afscheid nemen van Jan Vertonghen (35) – trager, ouder, wíj mogen dat zeggen – en wellicht binnenkort ook Toby Alderweireld (33). Hij hintte zelf al op een afscheid. Dan gaapt een kwalitatieve kloof, want Kompany en Vermaelen werden nooit adequaat vervangen. Hopelijk kunnen Wout Faes (24) en Arthur Theate (22) internationaal bevestigen, en groeit ook Zeno Debast (19) stevig door.

Qua wingbacks is Thomas Meunier (31) over zijn hoogtepunt heen. Yannick Carrasco (29) blijft op links een risicopatiënt: aanvallend prima, verdedigend nonchalant en een paar keer per wedstrijd mentaal afwezig. Thorgan Hazard (29) speelt weinig bij zijn club, moet hij – net als zijn oudere broer Eden – niet dringend op zoek naar een Europese subtopper waar hij wél in de basis staat? Timothy Castagne (26) kan nog een tijdje mee. Alexis Saelemaekers (23) is een optie op de flank, nu nog regelmaat in zijn prestaties leggen.

Op het middenveld mag Axel Witsel (33) nog jarenlang veilige, laterale pasjes geven, maar liefst niet meer in de nationale ploeg. Drop gerust de achttienjarige lefgozer Roméo Lavia in het team. Youri Tielemans (25) moet opletten dat hij niet het predikaat ‘eeuwige belofte’ krijgt, want in Qatar viel hij flink door de mand als de tegenstander hoge druk zette. Weg was de balvastheid. De openbaring van Qatar heette Amadou Onana (21): groot, sterk, stevig in duel, onverzettelijk. Hans Vanaken (30)? Ach, nooit meer dan een wisseloptie. Hetzelfde kan worden gezegd van Leander Dendoncker (27).

Misschien moeten we Kevin De Bruyne (31) aan de centrale middenvelders toevoegen, waardoor hij minder kilometers moet afleggen, frisser blijft, een direct aanspeelpunt voor de verdedigers wordt, de aanvallen kan lanceren. Allemaal pluspunten die hij op die onduidelijke plek rechts voorin minder kan uitspelen.

Voor Dries Mertens (35) en Eden Hazard (binnenkort 32) is het over, tenzij die laatste zich dus opnieuw kan lanceren bij een andere club. Van Jérémy Doku (20) en Charles De Ketelaere (21) kunnen we alleen maar hopen dat ze bevestigen op internationaal topniveau. En van de volgende bondscoach hopen we dat hij Leandro Trossard (zondag 28) ook (h)erkent als certitude. Wie in de Premier League bijna elke week uitblinkt, hoort in de basiself. Al viel hij tegen Kroatië flink tegen, eerlijk is eerlijk.

In de spits is de vraag of Romelu Lukaku (29) zich nog kan opladen voor interlandvoetbal. Hij liet eerder al eens verstaan dat hij aan afhaken denkt bij de Rode Duivels. Dat zou een ramp zijn, want wie anders? Michy Batshuayi (29) scoort vlot tegen kleine landen, is onzichtbaar tegen grotere landen. Een aanspeelpunt is hij niet, een afwerker soms. Loïs Openda (22)? Afwachten of die echt doorbreekt. Over Divock Origi (27) kunnen we ons afvragen of hij ooit nog titularis wordt bij zijn club (nu Milan). Dante Vanzeir (24, Union) weegt letterlijk en figuurlijk net iets te licht op dit niveau.

Hopelijk geeft de nieuwe selectieheer ook kansen aan mannen in vorm, los van loyauteit of verdiensten uit het verleden. Genkenaars Bryan Heynen (25) en Mike Trésor (23) hadden in Qatar niet misstaan in de spelerskern.

4. Wat brengt de toekomst?

Roberto Martínez zei een paar weken geleden dat het doel moet zijn om de volgende twintig jaar in de top tien van de wereld te staan. Die FIFA-ranking moet met een flinke korrel zout worden genomen, dat weten we. Vier jaar op de eerste plaats was geen waardemeter voor de werkelijke krachtverhoudingen in het wereldvoetbal, de huidige tweede plaats evenmin. En het kan verduiveld snel gaan, zowel op- als neerwaarts.

In het jaar 2042 een toptienplaats claimen ligt niet voor de hand. Dat is sowieso een Madame Soleil-achtige voorspelling; niemand weet of een klein land als België ook twee voetbalgeneraties verder nog een handvol wereldtoppers zal afleveren. Mochten er zich nieuwe De Bruynes of Hazards aandienen, dan zouden die toch al in de coulissen staan te dringen, neen?