In Arizona worden de midterms gezien als ‘Bijbels gevecht’: ‘Wie verkeerd stemt, is niet trouw aan God’

De evangelische kerk in Amerika heeft zich vereenzelvigd met radicaal-rechts en is invloedrijker dan ooit. Aan de vooravond van de tussentijdse verkiezingen is het monsterverbond met het trumpisme duidelijk zichtbaar in de megakerk in Phoenix.

De pastoor verschijnt tussen twee kromme, manshoge cactussen en wijst naar de plek waar hij bijna doodging. “Achter die heuvel”, zegt Luke Barnett (53). “Daar gebeurde het.” Twee jaar geleden rolde hier, in de woestijn van Arizona, een rotsblok van 4.000 kilo over hem heen. “Ik brak zo’n beetje alles.”

Met een helikopter werd Barnett geëvacueerd. Zijn botbreuken haalden het nieuws. Donaties stroomden binnen: 2,5 miljoen dollar voor zijn kerk. Vandaag is hij voor het eerst weer terug – hersteld, rijker en beroemd. “God,” zegt hij, “buigt het kwade altijd om tot iets goeds.”

Precies datzelfde ziet de pastoor nu gebeuren in Amerika. Lang leek het kwaad te winnen: lege kerken, progressieve mores, seculiere politiek. Maar het tij, zegt Barnett, is gekeerd.

Dinsdag stemmen Amerikanen voor de midterms, de tussentijdse verkiezingen voor het Congres. Het evangelisme, Amerika’s grootste geloof, is bepalender dan ooit. Deze protestantse stroming heeft zich vereenzelvigd met radicaal-rechts, dat de verkiezingswinst van Joe Biden ontkent en schermt met antidemocratische ideeën.

Republikeinse kandidaten voeren intussen campagne voor ‘christelijk nationalisme’: een Amerika waarin niet de democratie, maar de christelijke waarden vooropstaan. Congres-lid Lauren Boebert uit Colorado is “de scheiding tussen kerk en staat moe”. En Ron DeSantis, de populaire gouverneur van Florida, gebiedt zijn kiezers “het harnas van God aan te trekken en op te staan tegen links”.

Dit is de taal van deze midterms: goed tegen kwaad. Gelovigen tegen ongelovigen. Republikeinen tegen Democraten. “Deze verkiezingen,” zegt pastoor Barnett in de woestijn, “zijn het Bijbelse gevecht tussen licht en duisternis.”

Geen saaie dienst

Zondagochtend in de Dream City Church van Phoenix, Arizona. De lichten flitsen. Drums. Ledschermen tellen af: drie, twee, één. “Love has a name”, zingt een stem. Die naam: “Jesus.”

Met wekelijks 22.500 bezoekers behoort de ‘megakerk’ van pastoor Luke Barnett tot de grootste van het land. Een kolos van glas, staal en steen tegen een zongebakken rotswand. Geen orgel of gospelkoor, wel scheurende gitaarsolo’s. De dienst heeft de energie van een popconcert. Maar laat je niet beduvelen: de ideeën hier zijn onveranderlijk.

“We leven in een verdorven cultuur”, predikt Luke Barnett vanaf het podium. “We moeten voor onszelf opkomen.” Met een brede lach wordt een behoorlijk ontluisterend beeld van de buitenwereld geschetst, gegeseld door geweld, drugs, homohuwelijken, inflatie, benzineprijzen, abortus, prostitutie. “Weet je dat Arizona de staat is met de meeste mensenhandel?”

“Ik snap dat je de hoop verliest”, zegt Barnett tegen zijn gevolg. “Dat je zo’n hekel krijgt aan mensen dat je wilt dat ze verdwijnen. Ik ook. Ik háát Lebron James.” James is een basketballer uit Los Angeles die zich uitspreekt tegen racisme binnen de politie. “Hij bekritiseert onze grootse natie. Ik zou willen dat iemand hem onthoofdde. Bid voor me.”

Steeds minder Amerikanen geloven in God. Kerkbezoek daalt al jaren, een proces dat door de lockdowns van de pandemie werd versneld. Progressieve kiezers zijn minder gelovig, volgens recente cijfers van het Pew Research Centre nog zo’n 67 procent. Van de conservatieven gelooft 95 procent. Religie raakt gepolitiseerd.

Aanhangers van de evangelische kerk beslaan een kwart van de Amerikaanse bevolking. Ze gaan bovengemiddeld vaak naar de kerk en zijn, zoals de bezoekers vandaag, zeldzaam homogeen: wit, ouder en politiek actief. Als machtsblok kunnen zij het verschil maken tussen winst en verlies – helemaal in een swingstaat als Arizona.

Donald Trump had dat in 2016 donders goed door. Hij hengelde hongerig naar de evangelische stem. Zijn gebrek aan vormelijkheid compenseerde hij met harde beloften. “Als ik president ben, krijgen jullie heel veel macht”, zei Trump. “Onthoud dat.” Hij zou Amerika vastschroeven op een wit, christelijk fundament.

“Dat is hen vaker beloofd”, zegt socioloog Andrew Whitehead, die daarover het boek Taking America Back for God schreef. “Bijvoorbeeld door Ronald Reagan in de jaren tachtig of George W. Bush begin deze eeuw. Zij stelden hen vervolgens teleur.” Evangelische protestanten zagen hun Amerika alsnog progressiever, ongeloviger en diverser worden. “Maar Trump dééd wat hij beloofde.”

Trump wist drie conservatief-christelijke rechters in het Hooggerechtshof te krijgen. Afgelopen zomer was oogsttijd. Het Hof schrapte het recht op abortus, een oude, diepgevoelde wens van de evangelische kerk. Dat niet alleen: religieus onderwijs kreeg meer ruimte, gebed werd toegestaan op openbare scholen. En het Hof opende opzichtig de deur naar, ergens in de toekomst, een beperking van het homohuwelijk of zelfs anticonceptie.

Er waait een conservatieve, religieuze wind door de politiek – en dat voelen ze in Phoenix ook.

Religieuze retoriek

Na de kerkdienst staat een oude man wat voor het podium te dralen. Hij aanschouwt pastoor Luke, die wordt belaagd door idolate kerkgangers. In zijn ogen: trots. Dit is Tommy Barnett (85), die in de Dream City Church decennialang de dienst uitmaakte, voor hij het stokje doorgaf aan zijn zoon.

“Wij zijn nooit veranderd”, zegt Barnett senior. “Veel kerken bewogen mee met de wereld, maar wij hebben altijd hetzelfde gezegd en gevonden. De Bijbel ís onveranderlijk. Het is de politiek die zich nu naar ons voegt.”

Republikeinen op uiterst rechts voeren campagne op zaken die lang aan het religieuze domein toebehoorden: geaardheid, sekse, het huwelijk tussen man (die man moet blijven) en vrouw (idem). ‘Woke’, waarmee ze links aanduiden, wordt weggezet als duivels – en niet figuurlijk.

De Republikeinse senator Doug Mastriano voert naar eigen zeggen geen campagne, maar “een heilige oorlog”. Zijn extreemrechtse partijgenoot Marjorie Taylor Greene verkoopt T-shirts met de opdruk “christelijk nationalist”. En kandidaat Herschel Walker uit Georgia noemde zichzelf vorige week “een strijder voor God”.

Deze Republikeinen paaien de evangelische gelovigen met hun religieuze retoriek. Een stem op hen, zeggen zij, is een goddelijke stem. Op hun beurt steunen de evangelische gelovigen hen om zo hun religieuze wensen te vervullen. In de woorden van de invloedrijke evangelist Al Mohler: “Wie verkeerd stemt, is God ontrouw.”

Het Amerikaanse evangelicalisme kent niet één centrale leider, geen paus die de ideologie dicteert. Gelovigen kiezen zelf een pastoor die bij ze past. Op veel plekken zijn Trump-kritische pastoors verdreven of kampen ze met lege zalen. De kerk weerspiegelt de ideeën van zijn bezoekers evengoed als andersom: echokamers, een ideaal vehikel voor populisme en complottheorieën.

Megakerken zoals Dream City Church worden ook wel MAGA-kerken genoemd, naar Trumps credo Make America Great Again. Trump was goed voor de kerk, nu zijn de kerken goed voor hem.

Dit zijn niet de verkiezingen van 2016 of 2020. Trump doet niet mee – en toch valt over elk stembiljet zijn schaduw.

Kiezers zijn gedwongen een positie in te nemen over de dominantste leugen in de Amerikaanse politiek: dat niet Biden, maar Trump de presidentsverkiezingen won. Trump weigerde de uitslag te erkennen, zelfs nadat een hertelling, hier in battleground state Arizona, niets opleverde. Een meerderheid van de Republikeinse kandidaten herhaalt die leugen of weerspreekt hem niet. Zij verkiezen hun politieke kansen boven de democratie.

De evangelische gelovigen blijven Trump trouw. Een ruime meerderheid zegt hem te geloven. Tijdens de Capitool-bestorming vorig jaar waren evangelische symbolen prominent zichtbaar. In de plenaire zaal werd gebeden. “Amen!”, brulden bestormers.

“Evangelische christelijken zien een politieke stroming die hun doelen kan verwezenlijken”, zegt socioloog Andrew Whitehead. “Als dat binnen de democratische mogelijkheden niet lukt, dan zijn ook zij bereid die te laten varen.”

Zo is een fusie ontstaan tussen het evangelicalisme en ‘trumpisme’: een symbiotisch monsterverbond, waarin de democratie het onderspit delft. Waarom, als de eeuwigheid op het spel staat, zou je je immers druk maken over zoiets vluchtigs als democratie?

Na de dienst volgt de doop. Nieuwe bezoekers gaan voor de deur van de Dream City Church kopje-onder in een verwarmde fontein. Eliana Madron (28) komt proestend boven. Natte krullen, tranen in haar ogen. “Ik heb zoveel fouten gemaakt,” zegt ze, “en nu kan ik opnieuw beginnen.”

Stemhulp of stemadvies?

Verderop deelt medewerker Debi Vandenboom (53) politieke flyers uit. Stemhulp, zegt ze, géén stemadvies. In de folders wordt uitgelegd hoe kandidaten in Arizona denken over zaken als abortus, homorechten of migratie. “Wij moedigen onze gelovigen aan om zich goed te informeren.”

Het is kerken in de VS niet toegestaan kandidaten of partijen te steunen. Dat is wettelijk vastgelegd in het zogenoemde Johnson Amendement uit 1953. Trump bezwoer daar als president een einde aan te maken, maar vond nooit de benodigde politieke steun.

Deze weken raakten verschillende megakerken in opspraak vanwege verkapt of expliciet stemadvies. Dat zou ze hun kerkelijke status en bijbehorend belastingvoordeel kunnen kosten. Volgens onderzoeksplatform ProPublica komt daar in de praktijk echter weinig van terecht.

Pastoor Luke Barnett is voorzichtig. Hij vermijdt het woord ‘politiek’. Kritiek levert hij liever op “de huidige overheid”. Je zult hem ook niet horen zeggen: stem Republikeins. Maar in de Dream City Church hoef je je best niet te doen om tussen de regels door te lezen.

Maandagavond. De lichten flitsen, drums galmen en handen klappen weer op de maat. Niet Luke Barnett staat op het podium, maar zijn vrouw. “Welkom iedereen”, zegt Angel met een stralende lach. “Buig jullie hoofd!”

Honderden bezoekers bidden, maar dit is geen kerkdienst. Dit is een evenement van de Republikeinse partij. Want wat wel mag: je kerkdeuren openen. De kerk is omgetoverd in een politiek festijn met ballonnen in Amerikaans rood-wit-blauw, hotdogs en kraampjes met conservatieve kandidaten. John Kavanagh hoopt te worden herkozen voor het lokale Huis van Afgevaardigden, dus natúúrlijk is hij hier. “Mensen vertrouwen hun pastoor meer dan hun politici.”

Onbetwiste ster van de avond is Kari Lake, een razend populaire voormalige nieuwslezer die hoopt Arizona’s gouverneur te worden. Lake is een van dé gezichten van Trumps Stop the Steal-beweging. Zij heeft van ‘de leugen’ haar centrale campagneboodschap gemaakt – en dat in een staat waar de spanning al zo hoog oploopt. Deze week besloot de rechter dat een rechtse groepering geen wapens mag dragen rond het stembureau.

“We gaan God weer ons land in brengen”, zegt Lake, onder luid gejoel. Op hoge hakken beent ze het podium over. “Ik kan elk gebed gebruiken dat ik kan krijgen.”

Een rockband komt op. “Freedom!”, brult de zanger. Een schilderes slaat met twee kwasten langs een doek. Contouren verschijnen, veeg voor veeg. Mond, neus, de knijpende ogen van een cowboy in de zon: Donald Trump. Een kolossale Amerikaanse vlag valt over de bezoekers heen. Voor één moment zijn de kerkbanken niet meer te zien.