Imane: 'Ik wil later pediater worden'

Bij het verlaten van de afdeling spoed in het UZ Brussel overlopen Dina (10) en Imane (11) wat ze hebben geleerd, welke stappen er moeten worden gevolgd als de patiënt bewusteloos is. "Dertig keer op zijn borst duwen", zegt Imane. "Nee", zegt Dina. "Je moet de ziekenwagen bellen."

Met de rondleiding en een reeks workshops in het ziekenhuis was het eerste lesjaar van het Belgische Toekomstatelier zaterdag aan één van z'n laatste lesmomenten toe. De kinderen hebben tv-studio's bezocht, rechtszaken en arrestaties nagespeeld, zijn op reportage getrokken met journalisten. De kinderen komen uit zogenaamde concentratieschooltjes uit Brussel-stad en Sint-Joost-ten-Node. "Ik wil later pediater worden", zegt Imane. Het woord maakt zo te horen pas sinds kort deel uit van haar vocabularium.

Nederlands voorbeeld

Een jaar geleden gaf Sofie Foets (29) haar baan als parlementair medewerkster in het Europees Parlement op voor haar project. In navolging van de Nederlandse IMC Weekendschool stichtte zij het Toekomstatelier. Praktijkles op zaterdag. "Dat is het enige wat wij van deze kinderen, allen uit het vijfde leerjaar, vragen", zegt ze. "Een engagement om tweeënhalf jaar lang elke zaterdag op tijd te zijn."

Vanzelfsprekend is dat niet. Eén elfjarige zet zelf elke ochtend zijn wekker, werd op school altijd gezien als een laatkomer, maar is sinds kort altijd iets te vroeg. Wat hij vroeger deed op zaterdag? Daar moet Anas (11) even over nadenken: "Dan gingen wij naar het shoppingcentrum en keken naar kleren."

Sofie Foets woonde twee jaar geleden een conferentie bij van de Nederlandse psychologe Heleen Terwijn, de grondlegster van IMC Weekendschool, in 1998 in de Amsterdamse Bijlmer. "Als niemand gelooft in de kansen van kinderen uit achtergestelde wijken, zullen zij dat zelf ook niet doen", zegt ze. "Daarom gaan wij op zoek naar door hun job gepassioneerde mensen en brengen die samen met de kinderen. Er zijn geen punten of targets te behalen, de kinderen worden verlost van de gedachte dat ze iets verkeerds kunnen doen of zeggen. De meesten van deze kinderen zijn kinderen van migratie. Hun ouders hebben de lat onrealistisch hoog gelegd. Ze moeten 'dokter' worden en 'advocaat', maar komen door de taalachterstand al snel in een systeem terecht waar ze weinig kansen hebben. Ze krijgen te horen dat ze hard hun best moeten doen voor later, maar kunnen zich soms moeilijk voorstellen wat er later allemaal is."

In Nederland werden dit weekend de resultaten voorgesteld van een vergelijkend onderzoek naar 15 jaar IMC-weekendscholen, die inmiddels worden georganiseerd in 9 steden en 900 kinderen bereiken. De praktijkles op zaterdag maakt hen vooral zelfverzekerder. De kinderen hebben een rijkere woordenschat en weten meer over wereldpolitiek dan hun klasgenoten in de reguliere school.

Dina verscheen op een maandag op school met de melding dat ze Martine Tanghe en Indra Dewitte "in het echt" had gezien. "Er waren er in mijn klas die mij niet geloofden", zegt ze, een beetje sip. Soms zijn de verhalen waar ze achteraf mee komen ook moeilijk te plaatsen. Magistraat Damien Vandermeersch, advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie, speelde met de kinderen een correctionele rechtszaak na.

"Het gaat er niet enkel om wat zij beleven", zegt Sofie Foets. "Het gaat erom hoe zij daarover vertellen aan hun ouders, hun broers en zussen, hun klasgenoten. De wereld die voor deze kinderen zo onbereikbaar leek, is dat opeens niet meer."

De gastdocenten komen van hun kant oog in oog te staan met de kinderen die ze tot dan toe enkel kenden via treurige studies en nieuwsberichten over schooluitval. Tijdens de les journalistiek, met bezoek aan het centrale seinhuis in het Noordstation, is Ali (11) vooraf ingepeperd dat hij voor het achteraf te schrijven artikel voornamen en familienamen correct gespeld moet krijgen. "Wie bent u?", vraagt hij het begin van de rondleiding aan de eerste verantwoordelijke die hij ziet. "Infrabel", zei de man. Waarop Ali: "En uw familienaam?"

Leergierig

Foets: "Tien en elf jaar zijn leeftijden waarop motivatie nog niet moet worden gevoed. Die is er gewoon. Dat is de leeftijd waarop je de kinderen moet prikkelen. Wat ook vreemd is bij deze kinderen: ze vinden vakantie niet leuk. Ze wonen niet in villawijken met tuintjes en zwembaden."

Het Toekomstatelier krijgt steun van sponsors die je niet direct zou verwachten. CVC Capital Partners, Ernst & Young, Axa en Stibbe. "Geert Duyck van CVC gaf de beslissende duw", zegt Sofie Foets. "Doordat hij erin geloofde, gingen her en der deuren open. Veel gastdocenten zijn verbaasd door de leergierigheid en de motivatie van de kinderen. Het zit 'm in kleine dingen. Het wantrouwen van de ouders dat verdween. Of een moeder die vroeg of haar dochter vanwege een familiefeest de volgende keer een halfuurtje zou kunnen stoppen. Dat meisje dat dan boos wordt: 'Mama, je wéét toch dat ik Toekomstatelier heb!' Dat is verandering."