‘Ik zag hoezeer hij mijn aandacht nodig had en dat is een les die me in mijn hele carrière is bijgebleven’: een geriater over die ene patiënt

Artsen en verpleegkundigen vertellen over de patiënt die hun leven voor altijd veranderde. Deze week: Specialist ouderengeneeskunde Wilco Achterberg.

“Hij had een dossier dat niet in de map paste, een dikke bundel aantekeningen over al zijn lichamelijke problemen, die door tal van specialisten waren bekeken. De oorzaak van zijn klachten bleef onduidelijk en nu was hij in het woon-zorgcentrum beland. Begin zeventig en hij had zoveel pijn dat hij alleen maar stil in bed kon liggen terwijl niemand hem wist te vertellen wat er aan de hand was. Boos was hij, lastig te behandelen en altijd in conflict met de verpleging.

“We overlegden met de psychiater die met een bijzonder advies kwam. Hij noemde het de paradoxale benadering, alleen maar luisteren, aandacht geven, en niet bij elke klacht meteen gaan zoeken naar een oorzaak en een oplossing. Eens per week zou ik een uur met hem gaan praten, zonder daarbij meteen in de dokterstand te schieten.

“Vanaf dat moment ging ik iedere vrijdagochtend om negen uur bij hem langs. Ik zat naast zijn bed en liet hem vertellen. In het begin was hij altijd vrij opgewonden, maar in de loop van het gesprek kalmeerde hij. De eerste maanden voelden die gesprekken als corvee. Ik was in opleiding, onervaren nog en ik wilde zo graag dokter zijn, mensen behandelen. Ik had het gevoel dat ik alleen maar een trucje toepaste. Totdat ik merkte dat onze gesprekken hem goeddeden. Hij begon uit te kijken naar onze ontmoetingen, ze maakten zijn hele week een stukje prettiger. Als ik te laat was, kreeg ik dat te horen en als ik een keer oversloeg, ging het meteen mis, dan had de verpleging weer veel moeite met hem.

“Ik zag hoezeer hij mijn aandacht nodig had en dat is een les die me in mijn hele carrière is bijgebleven. Ouderen kampen vaak met een heel scala aan kwalen en als arts maken we soms de fout door te snel overal een oplossing voor te willen zoeken. Natuurlijk moet je ingrijpen en behandelen waar nodig, maar voor veel patiënten is oprechte belangstelling van de dokter misschien nog wel van grotere betekenis. Het komt zo vaak voor dat oude mensen dagenlang geen gesprek voeren met anderen over wat ze meemaken en belangrijk vinden. Dat moet erg eenzaam zijn.

“Eerst luisteren, dan pas kijken of er een hulpvraag is: dat heb ik geleerd van al die gesprekken op vrijdagmorgen. Ik ben gaan inzien dat ons vak vooral beschouwend is, in een verpleegtehuis staat de geneeskunde in dienst van de zin van het leven.

“Tweeënhalf jaar heb ik deze man bijna iedere week opgezocht. Hij bloeide op, vertelde over zijn vrouw, en begon na verloop van tijd zelfs te vragen hoe het met mij ging of hoe mijn vakantie was geweest. Toen ik vanwege mijn opleiding naar een andere afdeling ging, besloot ik om de gesprekken met hem voort te zetten. Ik wilde hem niet kwijt.

“En toen, op een vrijdagochtend, trof ik hem niet aan op zijn kamer. De nacht ervoor was hij plotseling overleden. Zijn dood raakte me. Ik was hem gaan waarderen. En hij mij. Ik denk dat hij zich door onze gesprekken toch een beetje speciaal heeft gevoeld. In het woon-zorgcentrum was hij een van de velen en door zijn nukkige gedrag was hij niet erg geliefd. Statusverlies komt bij oudere mensen vaak voor, vooral als ze dementie krijgen. Er is niemand meer die ze af en toe complimenteert, die zegt dat ze er mogen zijn, dat ze iets goed hebben gedaan. Bij deze man zag ik de uitwerking van oprechte aandacht. Als iemand jou speciaal maakt, blijft het leven de moeite waard.”

De getuigenissen in deze reeks komen uit het boek Die ene patiënt van VK-journaliste Ellen de Visser, Ambo/Anthos, 192 p., 15,95 euro.