"Ik wíl niet beseffen wat me overkomt”

De nieuwste sensatie aan het popfirmament is een meisje van amper 17. Billie Eilish stond onlangs in La Madeleine in Brussel en doet deze zomer Pukkelpop aan. Onlangs gaf ze een zeldzaam interview. “Wie te verstandig praat, verliest zijn verstand.”

Het is soms lastig een helder zicht te ­krijgen op het fenomeen ‘popfenomeen’. Vaak zijn de stralende sterren alweer snel verdwenen in het ondoorgrondelijke duister van de vergetelheid.

Er zijn uitzonderingen. Heel af en toe wordt een helder licht ontstoken dat langdurig op ons netvlies zal gaan branden. Billie Eilish lijkt zo’n buitengewoon verschijnsel. Onlangs was de Amerikaanse op tournee in Europa, waarvoor ze onder meer Zürich, Milaan, Parijs en Brussel aandeed. En wie de bewegingen van Eilish door Europa volgde op ­satellietkaarten, zag overal brandjes van op­winding ­ontstaan.

“Billie Eilish is anders”, schreef deze krant. “Waar haar concurrenten levensvreugde prediken, legt zij haar ziel op de dissectietafel. Eilish’ altpop is donker, rechtuit en niet zelden intimiderend.”

Onwerkelijk

­Eilish is in geen tijd een sensatie geworden. En dat met slecht één mini-album op zak, genaamd Don’t Smile At Me, dat ze uitbracht in 2017. Daarop staan acht liedjes, die ze schreef toen ze een jaar of 14 was. De eerste tekstregels pende ze neer als prepuber van 11.

Voor haar concert in Utrecht mochten we Eilish exclusief spreken. Dat is best bijzonder, want Eilish wordt vakkundig ­afgeschermd van al te veel media-aandacht. Boven in het zalencomplex van TivoliVredenburg hangt een onwerkelijke ambiance. Rond de kleedkamers waar de ster zich met haar entourage bevindt, heerst een ijzige kalmte, die in schril contrast staat met de ­extatische opwinding beneden op straat. Op een veel te kleine kruk zit een monster van een bodyguard, type ­harige biker. Hij leest een krantje.

Dan worden we een kamer binnengeloodst. Waar een manager (“aangenaam”) en de moeder van Billie Eilish (“wat leuk dat u er bent, Billie komt eraan”) zich voorstellen. Het circus-Eilish is een familiezaak. Broer Finneas, Billies artistieke soulmate, hangt ook ergens rond. Dan komt Billie zelf de kamer binnen. Ze stelt zich breed lachend voor en zakt in een lederen sofa. “Drinken we een cola?”

Eilish is een ontzettend stoere verschijning, en toch heb je niet het idee dat ze stoer wil overkomen. Als ze stapt, rinkelen de kettingen die in haar wijde skatebroek zijn gehaakt. Aan haar voeten hangen loodzware werkmansschoenen. Dat heeft iets te maken met haar ­fysieke gesteldheid, zegt ze. “Ik voel me helemaal niet goed, ik heb enorm veel pijn in mijn benen. Ik ben ­gisteren naar het podium gedragen, want ik kon gewoon niet lopen. Het zijn shin splints. Je weet wel, van die stekende pijn in je scheen­benen. Die krijg ik van al dat heftige gespring op het ­podium. Als ik op een podium sta, dan moet ik springen. Dat gaat soms mis.”

Wat doet zo’n hype, zo’n onwerkelijk snelle en wereldwijde opmars als popsensatie met een meisje van 17? Dat vindt ze wel een boeiende vraag, want ze steekt een verhaal af waarin zowel vertwijfeling als een ijzeren stand­vastigheid doorklinken.

“Natuurlijk voel ik druk, maar ik denk bewust niet na over wat er de laatste tijd met me ­gebeurt. Niet dat het me niet kan schelen: het kan mij heel veel schelen. Alleen wíl ik het niet beseffen, omdat ik ­anders naast mijn schoenen ga lopen, snap je? Het volle besef dat er iets heel groots met me aan het gebeuren is, zou me verwaand maken. En mijn blik op de werkelijkheid vertroebelen. Als je weet dat ongelooflijk veel mensen opeens iets om je geven, kun je gekke dingen gaan doen. Je wordt raar. Je wordt gek.”

Billie Eilish Pirate Baird O’Connell, zo heet ze officieel, werd op 18 december 2001 geboren in Los Angeles als kind van kunstzinnige ouders en als zus van een minstens zo kunstzinnige broer. Ze kreeg les aan huis en werd op haar achtste lid van een kinderkoor. Ze deed ook ballet. Liedjes schrijven vond ze leuk, vooral omdat ze haar schetsen direct kon doorgeven aan haar oudere broer ­Finneas, die al in een band zat. Ze namen de liedjes op in zijn slaapkamer. En zo doen ze het nog altijd.

Psychische klachten

In 2015 stapten Billie en Finneas de popwereld in met de hit ‘Ocean Eyes’. De ep Don’t Smile At Me verscheen. Eilish begon op te ­treden, en had al snel de aandacht van de wereld te pakken, met headlines als: “Billie Eilish is het indrukwekkendste meisje van 15 op aarde.”

Ze schreef vooral frisse popliedjes, waarin ze zich lenig tussen hiphop, r&b en puur songwriterswerk bewoog. Maar ook omdat Eilish thema’s naar haar muziek trok die minder voor de hand lagen voor een meid van 15 of 16. Eilish schreef over psychische klachten, waarmee ze van kinds af aan te ­maken had gehad. Over verlammende angsten en vergaande somberheid. En zo werd de belachelijk jonge popster ook een rol­model. Een voorbeeld voor de jeugd, dat nu eens niet supersexy hoefde te zijn. ­Eilish was liever relevant.

En dus komt het onderwerp ‘mentale gezondheid’ vaak voorbij, ook als je een gesprek met haar aanknoopt. Want hoe goed het ook met je gaat, of lijkt te gaan, een dag kan zomaar omslaan als je brein rare geintjes met je uithaalt, zegt Eilish.

“Ik heb mijn momenten. Twee dagen geleden keek ik naar een ­video van mezelf op een of ander fanaccount op Instagram. Ik keek mezelf in de ogen en voelde plots dat ik naar ­iemand anders keek. Ik zag mijn gezicht, maar het was of iemand anders in dat lichaam zat en dat lichaam controleerde en bepaalde wat ik moest doen. Heel moeilijk uit te leggen, maar ik flipte er enorm van. Ik kreeg een ­gevoel van onwerkelijkheid, van uittreding. Ik dacht even dat ik gek zou worden.”

Waanzin is een loerend monster dat bij iedereen boven het hoofd zweeft. Daar zingt Eilish over – haar teksten zijn een aandachtige lees- of luisterbeurt waard. Maar ook als ze vrijuit praat, borrelen raadselachtige zinnen op, die je even doen stilvallen. “Als je te veel verstandig praat,” zegt ze, “dan verlies je je verstand.” Ze lacht er niet bij.

Daarom is die clip bij haar net verschenen nummer ‘Bury a Friend’ ook zo indrukwekkend. Die gaat duidelijk ergens over, en hoe langer je naar de vervreemdende horrorvideo kijkt, hoe meer betekenis je eruit kunt halen. Eilish schreef het nummer voor haar aanstaande en eerste echte grote popplaat When We All Fall Asleep, Where Do We Go?, die volgende week vrijdag verschijnt. En bedacht daarna ook op eigen kracht de clip, de merkwaardige dansjes en gruwelscènes.

We dachten dat het aardig zou zijn als Eilish die clip voor ons kon duiden, scène voor scène misschien. Om zo wat meer over haar te weten te komen. Maar dat feest gaat niet door. “Ik heb dit nummer en de video zó vreselijk vol betekenis gestopt, dat het bijna niet uit te leggen is. En dat wil ik ook niet. Ik heb gemerkt dat veel mensen die ernaar hebben gekeken er voor zichzelf iets uit hebben gehaald. Iets waaraan ze misschien ook wat hebben, zoals ik er ook iets aan heb gehad. En dat wil ik niet ver­kloten door er een verklaring over af te leggen. Als je in een sciencefictionfilm ­terugreist in de tijd, dan weet je dat je niet mag sleutelen aan de loop van de geschiedenis, toch? Omdat je anders het heden verkloot? Dat denk ik ook bij dit liedje: niet meer aan komen.”

Over de inspiratie voor ‘Bury a Friend’ – en voor veel van haar werk – wil ze wel iets kwijt. “Ik ben een ongelooflijke horrorfan. Ik hou van films die met je hoofd ­klooien. Mijn clip is een mash-up van horrorfilms die ik mooi vind, van The Shining (Stanley Kubrick, 1980) tot The Babadook ­(Jennifer Kent, 2014).’

Toch een beetje uitleg: “Eigenlijk zet ik in de clip angsten op een voetstuk, alle denkbare angsten die in een mensenleven voorbij kunnen komen. Angst voor spinnen, voor monsters onder je bed, voor naalden; ik laat ze allemaal passeren. Maar dit zijn niet mijn angsten, zeg ik er maar bij. Eigenlijk werk ik een soort standaardpakket aan angsten af, in de hoop straks mijn eigen angsten onder handen te kunnen nemen. Het is een proces, ik werk duidelijk ­ergens naartoe.”

Het is klaar, zegt Eilish’ manager. De tijd is om, de zaal beneden begint vol te lopen. Het is bijna showtime. En in de wereld van Billie Eilish is showtime ook echt shówtime. Dat zien we als de zangeres de grote popzaal daarna compleet binnenstebuiten keert. Van zere scheenbenen en ­andere ongemakken lijkt geen sprake meer als Eilish in een ogenschijnlijk onverschillige skaters­outfit over het podium stuitert.

De pakweg twintig songs die ­Eilish met haar broer vertolkt, worden stuk voor stuk meegezongen door een popzaalkoor dat zo mooi mogelijk probeert mee te zingen. En dan zie je, eindelijk op dat brede podium, de magie van de nieuwe ster. Van wie ­ieder liedje, van kleine en ­gevoelige ballade tot opgewekte dancetrack, live wordt uitgebouwd tot een ­klapperende stadion­anthem.

Het is opwindend en aangrijpend tegelijk, en soms ook behoorlijk raadselachtig. En dan daalt het besef neer, na een lange, memorabele en ook wat verwarrende ­Eilish-dag: kennelijk hebben we ­vandaag de toekomst van de pop­muziek recht in het gezicht gekeken.

When We All Fall Asleep, Where Do We Go? verschijnt vrijdag 29/3. Op 18/8 speelt Billie Eilish op ­Pukkelpop.

Oost west, thuis best

Billie Eilish (17) is hard op weg een popster te worden, waarschijnlijk al met haar eerste grote album dat ­volgende week verschijnt. Zij wordt begeleid door haar moeder en haar broer Finneas (21). Met hem schrijft ze ook haar muziek, zoals ze al sinds haar 11de doet. “We werken in het huis waarin we zijn opgegroeid. Ook al zijn we nu verder in de ­muziek en wordt het professioneler, we werken nog altijd het liefst in diezelfde kamer. Sommige dingen moeten gewoon niet veranderen.”