‘Ik voel dat ik geneigd ben om almaar verder te gaan, mijn verblijf in de gevangenis heeft me in ieder geval niet afgeschrikt’

De activisten zijn weer helemaal terug. En uiteraard zijn de meningen verdeeld: voor de één zijn het idioten met een bord voor hun kop, voor de ander helden die vechten voor een ideaal. Hoe schop je mensen een geweten? De gelouterde dierenrechtenactivist Michel Vandenbosch (61) overloopt de mogelijkheden met twee jongere collega’s, klimaatklever Wouter Mouton (45) en de Iraans-Belgische feministe Mahdieh Fahimi (35). ‘Pas toch maar op dat je weerbaar genoeg bent.’

In 1985, bijna veertig jaar geleden, ontdekte Michel Vandenbosch dat Boudewijn, de toenmalige koning van België, bij diens terugkeer uit Zaïre twee babychimpansees in de bagageruimte van zijn privévliegtuig had zitten. Halsoverkop belegde hij een persconferentie waarop hij zijn afkeur uitsprak over de koninklijke smokkel, Amerikaanse kranten smulden van het verhaal. Voor Vandenbosch, een 24-jarige student moraalwetenschappen, was het een moment van inzicht: ‘Dit zal ik de rest van mijn leven blijven doen: me inzetten voor de rechten van dieren.’

Zo hard is het niet gegaan voor Wouter Mouton, een stugge Bruggeling die zijn brood verdient in de fabriek van Umicore. In 2006 was hij danig onder de indruk van An Inconvenient Truth, de documentaire waarmee de Amerikaanse politicus Al Gore de wereld waarschuwde voor een naderende klimaatramp, maar het duurde nog meer dan tien jaar voor Mouton in actie kwam. ‘Greta Thunberg heeft me de ogen geopend. Met haar schoolstakingen organiseerde ze, als 15-jarige, burgerlijke ongehoorzaamheid over de hele planeet. Ik vroeg me af wat ik, als 40-jarige, al voor het klimaat had gedaan.’ Mouton begon met individuele acties, daarna sloot hij zich aan bij Extinction Rebellion en Just Stop Oil. Hij verwierf internationale bekendheid toen hij zich op 27 oktober 2022 vastkleefde aan Meisje met de parel, het schilderij van Johannes Vermeer. Mouton verdween voor drie weken achter de tralies.

Filmcurator en sociaal tolk Mahdieh Fahimi, een Belgische met Iraanse ouders, komt pas piepen als activiste. Op 16 september 2022 stierf Zhina Amini (22) in een cel van de Iraanse zedenpolitie voor een verkeerd gedragen hoofddoek, op 22 september hield Fahimi met het collectief Woman Life Freedom een eerste actie in Gent. ‘Protest tegen het regime van de ayatollahs is niets nieuws,’ zegt ze, ‘in de loop der jaren zijn al massaal veel Iraniërs op straat gekomen om hun ongenoegen te uiten. Alleen, nu blijven ze komen. En wij, de diaspora, blijven hen steunen.’

Begint het met boosheid?

Wouter Mouton: “In mijn geval is het begonnen met depressie en angst.”

Michel Vandenbosch: “Ik ben niet snel bang, volgens sommigen beweeg ik me zelfs op de grens van het roekeloze – wat ik overigens ontken (lacht). Ik voer de strijd voor de dierenrechten met beide voeten op de grond, als een variant op de erecode van de samoerai: moed is essentieel. Je gaat door ondanks de weerstand en tegenkanting, zelfs als het om fysiek geweld gaat. Ook wijsheid is belangrijk: elke actie houdt risico’s in die je zo juist mogelijk moet inschatten.

“Mijn vertrekpunt is verontwaardiging. Ik reageer op het onrecht dat een weerloos individu ondergaat. Of dat het gezicht heeft van een mens, een aap, een hond, een kat, een varken, een koe of een paard is van ondergeschikt belang. Het gaat om het individu dat recht heeft op bescherming.”

Mahdieh Fahimi: “Bij mij was het een samenloop van omstandigheden. Op 8 januari 2020 heeft het Iraanse regime, zogezegd door een menselijke fout, een passagiersvliegtuig van Ukraine International Airlines uit de lucht geschoten. Daarbij kwamen 176 mensen om, onder wie mijn vriendin. Drie dagen later ben ik naar België teruggevlogen, helemaal kapot – mijn ouders bleven achter in Teheran. Even later brak in België corona uit: opeens zat ik werkloos thuis. Ik ben toen in een zware depressie beland. Maar ik heb me daaruit weten te trekken met de kracht die ik nu inzet om acties op straat te organiseren.”

Mouton: “Activisme is de beste manier om met gevoelens van depressie en angst voor de toekomst om te gaan. Ik acht de kans klein dat mijn dochter van 9 later een even stabiel leven zal kunnen leiden als ik. In West-Europa zullen we met almaar extremer weer te maken krijgen, met alle gevolgen die daaraan zijn verbonden: water- en voedseltekort, economische ontreddering, politieke instabiliteit. We zijn ook nog maar enkele jaren verwijderd van een onomkeerbare omslag.”

Vandenbosch: “De tippingpoint?”

Mouton (knikt): “Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, het hoogste wetenschappelijke orgaan dat de klimaatverandering bestudeert, red.) zegt dat de aarde met 1,2 graden is opgewarmd vergeleken met het pre-industriële tijdperk. Als we 1,5 graden overschrijden, is het volgens de wetenschappers onherroepelijk te laat. Maar zoals de opwarming nu verloopt, zal het over vijf jaar al zover zijn. Het is nu of nooit.”

BLAFFEN EN MIAUWEN

Geloven jullie in politiek?

Mouton: “Als je naar de evolutie van de klimaatcrisis kijkt, is het overduidelijk: de politiek wil niet ingrijpen.”

Vandenbosch: “Dierenrechten werden in de jaren 80 niet ernstig genomen. In het parlement gingen volksvertegenwoordigers spontaan blaffen, miauwen en hinniken als dierenmishandeling ter sprake kwam. Daarom heb ik zélf een beweging gesticht. GAIA is er gekomen nadat ik iemand had ontmoet die door hetzelfde virus was gebeten: Ann De Greef, de huidige directeur van onze organisatie. Ik kon het eerst niet geloven, ik twijfelde aan de oprechtheid van haar engagement. Het ging zover dat ik haar achtergrond liet natrekken door de rijkswacht (het toenmalige landelijke politiekorps, red.). Ik werd gerustgesteld: ‘Ze is zuiver op de graat.’”

Als de rijkswacht het zei, kon je er uiterst gerust over zijn.

Vandenbosch: “Zeker in die periode, de uitloper van de jaren 80, de jaren van de Bende van Nijvel (lacht). Maar kijk eens waar we nu staan: aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Antwerpen heb ik laatst de verdediging bijgewoond van een proefschrift over het juridische statuut van dieren. Dat had ik dertig jaar geleden zelfs niet durven te dromen.

“Ik heb een voorstel gekregen om in de politiek te stappen. Steve Stevaert, voorzitter van de socialisten, bood me een zetel in de Senaat aan. ‘Steve,’ zei ik, ‘wat kan ik daar veranderen aan de positie van dieren in de samenleving?’ – ‘Niet al te veel.’ Ik heb hem vriendelijk bedankt.”

Mouton: “Daar heb je goed aan gedaan.”

Mahdieh, Woman Life Freedom bestaat in verschillende landen. Ben jij de vertegenwoordiger van de Iraanse Revolutie in België?

Fahimi: “‘Woman Life Freedom’ is een slogan uit de Koerdische feministische beweging, die erg bedrijvig is in Syrië en Iran. Na de moord op Zhina Amini, een Koerdische, is de slogan gemeengoed geworden in Iran: Woman Life Freedom verenigt een land dat allesbehalve homogeen is. Ook in de diaspora zijn mensen zich onder die slogan gaan organiseren, maar wij zijn geen gestructureerde internationale beweging met nationale vertakkingen, zoals Extinction Rebellion. Het gaat om kleine onafhankelijke initiatieven die een waarde uitdrukken: ze verzetten zich tegen onderdrukking van welke aard ook – gender, seksuele oriëntatie, etnie. We zijn ook met het klimaat begaan. In Iran slaat de klimaatcrisis volop toe: overstromingen en droogte teisteren het land.”

Vandenbosch: “Hoe staan jullie tegenover dierenrechten?”

Fahimi: “Ook dat is een zorg: bedreigde diersoorten worden nog altijd afgemaakt in Iran.”

Vandenbosch: “Niet alleen bedreigde diersoorten, las ik. De opperayatollah verbiedt het houden van een hond.”

Fahimi: “Dat heeft hij niet gezegd. Hij heeft de activiteit van dierenartsen beperkt en de aanwezigheid van honden in openbare parken verboden – maatregelen waardoor je moeilijker een hond kunt houden.”

Vandenbosch: “Ik las dat het regime honden gaat afmaken.”

Fahimi: “Dat doen ze onder het mom van hygiëne.”

Vandenbosch: “Omdat honden houden een vorm van westerse decadentie is?”

Fahimi (knikt): “De islam beschouwt honden als onrein. Eigenlijk mogen mensen er al veertig jaar geen meer houden. Maar ze doen het wel: je hebt heel wat dierenartsen en dierenwinkels in Teheran. Het werd gedoogd, tot de opperste leider er genoeg van had.

“Zo is het ook met de hoofddoek gegaan. Nergens in de wet staat dat vrouwen een hijab moeten dragen. Er staat wel dat ze moeten voldoen aan de islamitische normen en waarden, wat betekent dat een vrouw zich moet bedekken. Ik heb jarenlang in Iran rondgelopen met een hoofddoek die de helft van mijn hoofd bedekte. Maar nu is een vrouw vermoord omdat ze haar hoofddoek op precies dezelfde wijze droeg als ik. De wet is niet veranderd, wel de omgang ermee.”

Kon de zedenpolitie het niet meer aanzien?

Fahimi: “De zedenpolitie heeft gedaan wat ze altijd doet: ze heeft een vrouw mishandeld. Maar deze keer heeft ze pech gehad: de vrouw is eraan bezweken, een journalist heeft foto’s gevonden en de bevolking, die al boos was, is ontploft.”

SLAAN EN ZALVEN

Wouter, was het voor jou vanzelfsprekend om de stap te zetten naar Extinction Rebellion, de harde kern van het klimaatactivisme?

Mouton: “Eerst ben ik in mijn eentje begonnen. Bij Umicore nam ik één dag per week ouderschapsverlof op om met een bordje tegenover het parlement te gaan zitten: ‘Show your courage like Greta Thunberg’. Maar na zes weken moest ik al opkrassen. De Wetstraat is een neutrale zone, hè.”

Fahimi: “Neutraal, zoals in ‘apolitiek’?”

Mouton: “Nee, een beveiligde zone, waar je geen protest mag voeren. In de tijd dat ik daar zat, heeft iemand me gepolst voor Extinction Rebellion. Ik hield de boot af, ik wilde er eerst wat meer over lezen en praten, maar zo is de bal wel aan het rollen gegaan. In het najaar van 2019 nam ik deel aan de Royal Rebellion, het plan om de tuinen van de koning in Brussel te betreden. Maar dat lukte niet, dus we hebben dan maar het Koningsplein bezet – een licht verstorende actie. Kort daarop zette de politie het waterkanon in, spoot onwaarschijnlijk veel pepperspray in de rondte en verrichtte vierhonderd arrestaties. Het was buitenproportioneel.”

Vandenbosch: “Extinction Rebellion was een nieuw fenomeen. Ze wilden het de kop indrukken voor het groot werd.”

Wat had Filip misdaan?

Mouton: “Niets, maar een actie bij de koning is een garantie voor publiciteit.”

Vandenbosch: “Met GAIA mogen wij rekenen op de onvoorwaardelijke steun van de broer van de koning, prins Laurent.”

Alias monseigneur Woef.

Vandenbosch (boos): “Ik hou er niet van dat die man belachelijk wordt gemaakt. In zo’n opmerking hoor ik het bewijs dat je het welzijn van de dieren niet ernstig neemt. Als je zo’n opmerking over een vrouw zou maken, zou je wat horen.”

Fahimi: “Over vrouwen wordt ook niet altijd in verheven termen gesproken.”

Vandenbosch: “Op het feest voor het 30-jarige bestaan van GAIA droeg Laurent een pullover van hondenhaar. Hij stak zijn mouw uit en zei: ‘Voel eens hoe zacht dit is.’ Maar ik ben zelf een halve hond: ik snuffelde eraan. Dat was misschien niet de beste reactie (lacht).

“De steun van Laurent verdient respect. Miljarden dieren zijn het slachtoffer van barbaarsheid, wreedheid, geweld en onverschilligheid. En het spijt me, maar religie speelt daar een grote rol in, met uitzondering van het boeddhisme.”

Fahimi: “In de islam heb je groeperingen, zoals GreenDeen in Antwerpen, die het veganisme aanhangen. Ze vinden het hun religieuze plicht voor de ecologische principes op te komen.”

Vandenbosch: “Ik kén GreenDeen. Toen we actievoerden tegen onverdoofd slachten, verkozen ze de traditie van hun godsdienst boven dierenleed. Religieus engagement lijkt leuk in theorie, maar het botst op de praktijk. Mij interesseert wat dieren aan den lijve ondervinden.”

Mouton: “Michel, jullie hebben met GAIA een lange weg afgelegd. Waren jullie acties in het begin niet harder?”

Vandenbosch (schouderophalend): “Ik voer geen actie om de actie.”

Wouter draagt een armbandje van Animal Rights: die zijn radicaler in hun optreden.

Vandenbosch: “Mij gaat het er niet om de zuiverste onder de zuiveren te worden, wel om de samenleving te veranderen. Ik wil de geesten en harten veroveren met acties en campagnes, met slaan en zalven.”

Fahimi: “Actie om de actie is gevaarlijk. Helaas zie ik dat fenomeen ook bij de Iraanse diaspora. Mensen zijn emotioneel, ze willen dat er iets gebeurt. Maar als je niet precies weet waarom je iets doet, word je voor je het beseft geïnstrumentaliseerd – je wordt gebruikt.”

MARTELAARS

Wanneer is een actie succesvol?

Fahimi: “Als tien mensen op straat komen. Dat méén ik, ook al weet ik dat je daarmee je doel niet zult bereiken. Het belangrijkste is dat het protest blijft duren: de Iraanse Revolutie zal in de lente nog niet voorbij zijn.”

Vandenbosch: “Geduld is een groot goed: wij hebben jarenlang gezaaid en zijn nu volop aan het oogsten.”

Door de acties die jullie hebben gevoerd?

Vandenbosch: “Door onze overtuigingskracht. Ik heb de grootste voldoening gehaald uit de woorden van veehandelaars, die ooit mijn bloed konden drinken. ‘Meneer Vandenbosch,’ zeiden ze, ‘we zijn heel kwaad op u geweest, maar we moeten toegeven: u hebt veel dingen ten goede veranderd.’”

Mouton: “Voor mij is een actie succesvol als ze voldoet aan de criteria van WUNC, een acroniem van worthiness, unity, numbers en commitment. Waardigheid: je gebruikt geen geweld. Eenduidigheid: je boodschap is helder. Aantal: je bent met zoveel mogelijk. En toewijding: je hebt er iets voor over. WUNC is bedacht door socioloog Charles Tilly.”

Fahimi: “Extinction Rebellion bezet gebouwen, lijmt zich vast op verkeersknooppunten, gooit nepbloed naar de gevels van gebouwen. Zulke dingen hebben wij ook overwogen: ‘Kunnen wij ons niet vastketenen aan Iraanse ambassades?’ Maar het past niet in onze manier van aanpakken. Wij betogen.”

Is dat niet te soft?

Fahimi: “We willen niet alleen de aandacht van de media maar ook die van gewone burgers. Op onze betogingen dragen we spandoeken van textielkunstenaars, die gewoon mooi zijn. We lopen geblinddoekt. We plakken QR-codes op plakkaten – het is allemaal heel toegankelijk.”

Vandenbosch: “Onze oorspronkelijke strategie was: we brengen onze boodschap niet achter iemands rug, we zeggen het de mishandelaars en uitbuiters recht in hun gezicht. Dat hield risico’s in. In privédierentuinen, waar wilde dieren op gruwelijke wijze werden mismeesterd, kregen we te maken met fysiek geweld. De rijkswacht ontving een tip dat de vleesmaffia me uit de weg wilde ruimen, naar het voorbeeld van veearts-keurder Karel Van Noppen. En in 1998 ben ik op de paardenmarkt in Anderlecht bewusteloos geslagen: een incident dat inmiddels tot het collectieve geheugen behoort – mensen spreken me er nog altijd over aan. Maar dat was niet vol te houden. We moesten anders te werk gaan.”

Achteraf bekeken was het incident op de paardenmarkt van Anderlecht onbetaalbare publiciteit.

Vandenbosch: “Dat is wel héél cynisch.”

Vanaf die dag was je een martelaar.

Vandenbosch: “Martelaar spelen: met alle respect, maar ik vind dat niet echt een goede strategie. Ik wil resultaat halen.”

Mouton (tegen Fahimi): “Krijgen jullie ook te maken met verbaal of fysiek geweld?”

Fahimi: “Als we het over de verdrukte vrouwen in het Midden-Oosten hebben, krijgen we overal applaus. Mensen vinden onze acties fantastisch, tot we onze strijd verbinden met de onderdrukking van vrouwen in het Westen. Dan verschuift het discours.”

Mouton: “Oké, maar komt daar geweld bij kijken?”

Fahimi: “Nee, dat is het verschil met Extinction Rebellion: wij worden graag gezien. Burgemeesters en parlementsleden nodigen ons uit, we haasten ons van de ene conferentie naar de andere. Maar als we, zoals laatst, met twaalfduizend demonstranten voor het Europees Parlement staan met één eis – ‘Zet de Revolutionaire Garde (het elitekorps van het Iraanse regime, red.) op de terroristenlijst’ – komt er geen antwoord. Europa wil dat niet. Europa wil de Iraanse ambassades ook niet sluiten. Wij hebben ook een eitje te pellen met de Europese Unie.”

Hoe sta jij tegenover westerse vrouwen die hun haren afknippen als teken van solidariteit met de Iraanse Revolutie?

Fahimi: “Over welke solidariteit heb je het? Dat zijn doorgaans vrouwen die elke gelegenheid te baat nemen om verklaringen af te leggen tegen de hoofddoek. Op die manier ontnemen ze vrouwen het recht om voor de hoofddoek te kiezen.

“In Iran heb je een dictatuur die religie instrumentaliseert. De verplichte hoofddoek is een instrument van onderdrukking. Door te bepalen welke lichaamsdelen vrouwen moeten bedekken, kan het regime ook de rest van de bevolking opleggen wat ze nog mag drinken, kopen of zeggen. Aan de oppervlakte gaat het om de hoofddoek, daaronder gaan veel lagen van onderdrukking schuil.”

NUTTIGE IDIOOT

Kan geweld voor de goede zaak?

Mouton: “Extinction Rebellion zal nooit tot geweld overgaan. Bon, geweld tegen voorwerpen, daar valt over te discussiëren. Je kent de filmpjes ook van Just Stop Oil-activisten die in het openbaar benzinepompen stukslaan. Ik kan niet zeggen dat ik daar geen sympathie voor voel.”

Vandenbosch: “Wouter, als je dingen vernietigt, moet je achteraf niet klagen dat de politie je arresteert en de rechter je veroordeelt.”

Mouton: “De rechter in Den Haag heeft me veroordeeld tot twee maanden, waarvan één maand effectief, wegens ‘agressie tegen een voorwerp en ordeverstoring’. Ik had me vastgekleefd aan het glas dat voor Meisje met de parel hing, ik had dat glas bevuild. Is dat agressie? Voor mij is dat van dezelfde orde als een straat blokkeren. In de kerstperiode hebben we de visafdelingen van supermarkten geblokkeerd omdat ze levende kreeften verkochten: dát noem ik verstorende acties.”

Vandenbosch: “Ik zie niet in wie daar iets op tegen kan hebben, behalve de managers van die supermarkten.”

Vonden jullie het oké dat Wouter zich vastkleefde aan Meisje met de parel?

Fahimi: “Ik snap het.”

Vandenbosch: “Als hij het kunstwerk niet beschadigt, is het oké. En dat heeft hij niet gedaan.”

Mouton: “Onze prioriteit was: de media halen zonder de lijst aan te raken of te besmeuren, laat staan het schilderij. Daarom hebben de andere actievoerders soep over mij gegooid, en niet over het glas.”

Hoe pijnlijk is het om je hoofd aan glas vast te lijmen?

Mouton: “Vastlijmen is niet pijnlijk, losmaken wel (lacht). Hoewel, de politie is er inmiddels op getraind. In de zomer had ik me in het Groeningemuseum in Brugge met mijn hand vastgekleefd aan het glas voor een Van Eyck (‘De Madonna met kanunnik Joris van der Paelen’, red.). De politie heeft me toen losgeweekt met plantaardige olie, die de moleculen van de secondelijm verwijdt. Pijnlijk was dat niet.

“De bedoeling is: een publiek podium betreden om op vreedzame wijze je punt te maken. Daarom ben ik ook bij de aankomst van de Ronde van Vlaanderen in beeld gelopen en heb ik me aan een doelpaal vastgemaakt tijdens de bekerfinale tussen Anderlecht en AA Gent. Dat levert meer aandacht op dan de Coal Terminal in Gent blokkeren of TotalEnergies viseren.”

Kun je goed overweg met de agressie die je opwekt?

Mouton (knikt)

Je lijkt zo’n rustige, bedaagde man.

Mouton: “Ik zou me kunnen beperken tot brave acties om de sympathie van het brede publiek niet te verliezen. Maar er zijn al zoveel groeperingen die breedgedragen initiatieven opzetten, en intussen blijven de CO2-concentraties maar toenemen. Je hebt ook voortrekkers nodig, die risico’s nemen en alle shit over zich heen krijgen. Als voortrekker creëer ik een breder draagvlak voor de gematigdere groeperingen.”

Ben jij een nuttige idioot voor de klimaatbeweging?

Mouton: “Ik hoop het (lacht).”

In de Ronde van Vlaanderen ben je iets te laat over het hek geklauterd om de sprint te verstoren. Je kwam amper in beeld. Als je zo’n sprint wél verstoort, gaan die beelden de wereld rond. Is dat een overweging?

Mouton: “Als ik Mathieu van der Poel ten val breng, krijg ik nog meer publiciteit: dat is juist. Maar dan gaat het achteraf niet over het klimaat, maar over die ene idioot die in de weg liep. Hetzelfde zou gebeuren als ik me aan een schilderij vastkleef.

“In 2021 vond het WK tijdrijden plaats in Brugge. Het ging tussen Wout van Aert en Filippo Ganna om de overwinning, het verschil tussen beiden bedroeg enkele seconden. Mijn plan was om in de laatste honderden meters net voor Ganna op straat te komen, zodat hij me zou voorbijflitsen in het zicht van de meet. Ik heb het niet gedaan: ik ben pas ná Ganna op straat gaan lopen en ik heb mijn moment gemist. Het zij zo. Ik wilde het resultaat niet beïnvloeden.

“Als ik me tijdens een bekerfinale met tiewraps aan een doelpaal vastbind, ligt de wedstrijd enkele minuten stil. Ik ambeteer de toeschouwers, maar ik beïnvloed de match niet. (Zwijgt) Ik probeer het zo juist mogelijk te doen.”

Waarom heb je jezelf niet met secondelijm aan die doelpaal vastgemaakt?

Mouton: “Een ideetje voor een volgende keer? (lacht)”

ZWALUWEN

Fahimi: “Ik wil nog iets kwijt over het martelaarschap. Enkele weken geleden heeft Mohammad Moradi, een Iraanse student van Koerdische afkomst, zelfmoord gepleegd in Lyon. Net voor hij in de Rhône sprong, had hij een videoboodschap opgenomen waarin hij zei dat hij het voor de Iraanse Revolutie deed. Wij hebben besloten die boodschap níét te verspreiden: het is niet de bedoeling om mensen aan te zetten tot zelfdoding. Maar als ik jullie bezig hoor, krijg ik de indruk dat het wel die kant op gaat.”

Vandenbosch: “Momentje. Ik ben in elkaar geslagen, dat was geen daad van zelfdestructie.”

Fahimi: “Bij Extinction Rebellion zie ik het nog gebeuren, als een noodlottige laatste reactie.”

Mouton: “Eerlijk is eerlijk: ik heb respect voor de Tunesische fruitverkoper die, door zichzelf in brand te steken, de Arabische Lente op gang heeft gebracht.”

Op Twitter gaf je aan dat je weleens nadenkt over hoever een activist kan gaan.

Mouton: “Ik vraag het me voortdurend af. Eén jaar geleden had ik me niet kunnen voorstellen dat ik me zou vastkleven aan een schilderij. Ik voel dat ik geneigd ben om almaar verder te gaan, mijn verblijf in de gevangenis heeft me in ieder geval niet afgeschrikt.

“De eerste week zat ik in een cel op het politiekantoor, een isolatiecel. Dat was hard. Daarna viel het best mee in de Penitentiaire Inrichting van Alphen aan den Rijn. Ik heb daar een dwarsdoorsnede van de samenleving aangetroffen: sommige gedetineerden complimenteerden me, anderen noemden me een idioot. De meesten waren onverschillig. Het moeilijkste was het telefoontje naar mijn dochter: ‘Ik zal je niet kunnen komen halen. Ik zit vast.’”

Vandenbosch: “Ik heb ooit een lezing gegeven in de gevangenis van Tongeren. Na afloop stak een man zijn hand op: ‘Zeg, ik zou GAIA willen steunen. Maakt het uit waar het geld vandaan komt?’ (lacht)”

Mouton: “Ik heb in de gevangenis wel twee mensen gerekruteerd voor Extinction Rebellion.”

Vandenbosch: “Op een bepaald moment, toen mijn leven werd bedreigd, heb ik mezelf de vraag gesteld: ‘Wat schiet GAIA ermee op als ik er niet meer ben?’ Jij moet iets soortgelijks doen, Wouter: ‘Wat is mijn relevantie voor Extinction Rebellion als ik drie jaar vastzit?’”

Hoever ben jij bereid te gaan, Mahdieh?

Fahimi: “Elke dag komt er slecht nieuws uit Iran: het regime executeert in hoog tempo vertegenwoordigers van etnische minderheden. Het gaat inmiddels over honderden dodelijke slachtoffers. We staan dus onder druk. Maar wij zijn een feministisch en queer collectief dat grotendeels uit etnische minderheden bestaat. Van een trans persoon kan ik niet verlangen dat hij door een actie in de gevangenis belandt, waar hij niet als een cisgender man zal worden behandeld. We moeten, met andere woorden, uitkijken.”

Zou je, alles welbeschouwd, niet beter actievoeren in Iran?

Fahimi: “In Iran vlieg ik in de gevangenis en kan ik niets meer doen. Wij hebben besloten dat onze mentale gezondheid op de eerste plaats komt. Wij gaan niet voor het martelaarschap of een activistische burn-out.”

Vandenbosch: “Onderschat het belang van weerbaarheid niet. Ik heb activisten gekend die zich van het leven hebben beroofd. Meestal gaat het om mensen met een specifiek psychologisch profiel: hypergevoelige types die weerbaarheid missen.”

Fahimi: “Of bescherming.”

Vandenbosch: “Wouter is ook hypergevoelig, anders zou hij zich niet zo betrokken voelen. (Op vaderlijke toon) Pas toch maar op dat je weerbaar genoeg bent.”

Vind je de nieuwe generatie activisten te fragiel?

Vandenbosch: “Ik maak me daar, eerlijk gezegd, een beetje zorgen over: je moet tegen een stoot kunnen. Maar het helpt als je af en toe een steen in de rivier verlegt.”

Fahimi: “Ik sta soms op de rand van een burn-out. Gelukkig put ik kracht uit ons collectief.”

Mouton: “Ik heb een groot vertrouwen in de kracht en weerbaarheid van jonge mensen. Het pleit voor jullie dat er ook ruimte is voor een regenerative culture, zoals dat bij Extinction Rebellion heet: mensen die gewoon naar elkaar bellen om te vragen hoe het gaat. Die je opwachten als je uit de gevangenis komt om samen een hapje te gaan eten.

“Elke activist zit weleens met de frustratie dat hij niet het resultaat bereikt dat hij voor ogen had, maar mijn leven heeft het in ieder geval veranderd. Ik ben introvert van nature. Ik leg niet snel contact, maar dit helpt me. Het geeft mijn zelfvertrouwen een boost.”

Vandenbosch: “Wat mij gaande houdt, is een mantra: ‘Zolang de zwaluwen terugkeren, is er hoop.’ Het afgelopen jaar ben ik ongerust geweest: de zwaluwen bleven héél lang weg. Maar toen ze er opeens weer waren, ging mijn hart helemaal open.”

Mouton: “Laten we hopen dat ze blijven terugkeren.”

© Humo