‘Ik heb echt angst voor een zware winter’: huisartsen zien geen ‘winter van de vrijheid’ aan de horizon

De signalen over de coronapiek in de herfst zijn optimistisch, maar dat zegt u het best niet te luid tegen uw huisarts. Die moet straks weer elke snottebel aan een kruisverhoor onderwerpen en aan de lopende band attesten uitschrijven. Kan die last niet lager?

“We zijn het precies een beetje kwijt”, zegt huisarts Fien Van Stappen. Bij haar patiënten merkt ze dat het coronavirus ‘weg’ is, of ergens ver in het achterhoofd rondwaart. Kwalijk kun je het ze moeilijk nemen, met een oorlog die maar doordendert en een energiefactuur die als een strop rond de nek hangt. “Maar zelfs bij de typische symptomen, tegenwoordig vooral keel- en hoofdpijn, doen veel mensen geen zelftest meer.” ‘Ah, gebeurt dat nog?’, klinkt het dan een beetje verdwaasd.

“Ik heb echt angst voor een zware winter”, zegt Van Stappen. Rondvraag leert dat ze lang niet de enige is. De zomer van de vrijheid bleek voor huisartsen (alweer) geen rustpunt, maar was nog steeds goedgevuld met het testen en behandelen van covidpatiënten, het schrijven van afwezigheidsbriefjes en met het inhalen van uitgestelde zorg. Straks – de temperatuur moet ooit eens zakken – komt onvermijdelijk de knik omhoog als we weer knusser en knusser bij elkaar gaan zitten op het werk, op school of thuis.

De virologen zijn nochtans best optimistisch, met dank aan de opgebouwde immuniteit, de nieuwe boostercampagne vanaf 12 september en de aanblijvende dominantie van de omikronvariant. Een nieuw wiskundig model van het interuniversitaire SIMID-team bevestigt dit beeld. Als minstens de helft van de 65-plussers die al een booster liet zetten zich laat vaccineren met een nieuwe omikronbooster, zou de piek van het aantal hospitalisaties eind oktober vallen en in lijn liggen met de piek afgelopen juni. Als ook zeker de helft van de volledig volwassen bevolking zich laat vaccineren, dan volgt rond nieuwjaar een diep dal in de coronacurve en een winter van de vrijheid, zo u wil.

“Zo’n golf zal het systeem nog steeds onder druk zetten”, zegt biostatisticus Niel Hens (UHasselt/UAntwerpen). Dan gaat het deels over ziekenhuizen, maar vooral over afwezigheden op het werk en de belasting van de eerste lijn, omdat vaccins nu eenmaal minder impact hebben op transmissie. “Al zal de piek wellicht veel lager uitvallen dan die in januari 2022”, zegt Hens.

Patiëntenstops

Deze boodschap lijkt de huisartsen weinig soelaas te bieden. “Zelfs bij senioren, waar vaccineren eerder nog een no-brainer was, merk ik dat de motivatie achteruitgaat”, plaatst Van Stappen een kanttekening bij de modellen. Maar nog meer gaat het over de teststrategie. Op het huidige niveau 2 wordt nog steeds systematisch getest bij symptomen, en is na een positieve test een attest van arbeidsongeschiktheid nodig voor de werkgever. “Er komt dus opnieuw een tsunami aan administratie op ons af”, zegt huisarts Sophie Van Steenbergen, voorzitter bij Jong Domus.

“Voor elke snottebel een test en een ziektebriefje, dat is niet meer haalbaar”, zegt ze. In een seizoen waarin symptomen van griep en verkoudheid – en dus ook covid – hoogtij vieren, dreigen huisartsen weer in een wurggreep te verzeilen. “Bovendien moeten we voor de politie of het onderwijs na een diagnose het papierwerk dubbel doen. Ondanks de vele vragen om dat te vereenvoudigen.”

Ook Roel Van Giel, voorzitter van huisartsenvereniging Domus Medica, situeert het probleem zich bij de administratieve last. Er zijn al pogingen gebeurd om de eerste lijn te ontlasten, zoals de online tool om een testcode aan te vragen of het inschakelen van apothekers om testen af te nemen. “Maar evengoed is er uitgestelde zorg en vallen er mensen uit”, zegt Van Giel. Een blik op het hoge aantal patiëntenstops of de lange wachttijden in huisartsenpraktijken en je snapt hoe hoog de druk is.

Volgens Van Giel ligt het compromis nochtans al een hele tijd voor de hand. “Laat een bewijs van een positieve PCR-test tegelijk gelden als bewijs van arbeidsongeschiktheid”, zegt hij. Voor één dag kun je zonder ziektebriefje thuisblijven, maar vaak zijn mensen langer ziek. “Helaas ontbreekt het vertrouwen bij de werkgevers. Zij blijven dat bewijs eisen, en dus blijft ook de attestenlast erg hoog.”

Andere huisartsen stellen ook luidop de vraag: moet het testbeleid niet soepeler? “Laat je testen als je erg ziek bent, en blijf thuis als je met milde symptomen zit”, zegt Van Stappen. Van Steenbergen vraagt ook aandacht voor de basics, zoals een mondmasker dragen als je niet kiplekker bent of afstand houden van kwetsbare mensen. “Dit soort gedrag moeten we er nog eens goed inhameren.”

Knelpuntberoep

Meer dan over enkel curves gaat het voor de eerste lijn ook over een gevoelskwestie. Een hele namiddag ziektebriefjes uitschrijven, is een kras op de ziel van elke huisarts. “’Dit blijf ik niet doen’, hoor ik leeftijdsgenoten luidop zeggen”, zegt Van Steenbergen. “Sommigen overwegen hun stethoscoop aan de haak te hangen.” Dit soort signalen zijn zorgwekkend voor een stiel die richting knelpuntberoep is gegleden.

Al laat de belasting zich ook op andere, subtielere manieren voelen. Zo geeft Van Stappen aan dat ze dit najaar een lesopdracht aan de universiteit laat schieten, om overbelasting te voorkomen.

Voorlopig zitten er niet meteen maatregelen in de pijplijn om huisartsen verder te ontlasten. Van Giel vindt het stilaan een “cynisch” verhaal. “Waar zijn we de vorige golven aan ten onder gegaan? Niet aan de medische context, maar aan de administratieve last. Dat weigert men in te zien.”